Šivanje

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Anna Ancher, Ribarova žena šije, 1890.

Šivanje ili šivenje je zanat učvršćivanja ili spajanja stvari koristeći šavove koji se prave iglom i predivom. Šivanje je jedno od najstarijih tekstilnih umijeća koje se pojavljuje u paleolitnom periodu. Arheolozi vjeruju da su ljudi iz kamenog doba širom Evrope i Azije, prije nego što je izumljeno predenje prediva ili tkanje tkanine, šili krzno i kožnu odjeću koristeći kosti, jelenje rogove ili igle od slonovače i "predivo" napravljeno od raznih životinjskih dijelova tijela uključujući žile, ketgut i vene.[1]

Hiljadama godina, sve šivanje se radilo ručno. Pronalazak šivaće mašine u 19. vijeku i uspon kompjuterizacije krajem 20. vijeka su doveli do masivne proizvodnje i izvoza sašivenih stvari, ali ručno šivanje se i dalje praktikuje širom svijeta. Sitno ručno šivanje je karakteristično za visoko kvalitetno krojenje muške odjeće, visoku modu i krojenje ženske odjeće po narudžbi. Ručno šivanje, kao sredstvo kreativnog izražavanja, koriste tekstilni umjetnici i oni kojima je to hobi.

Prva poznata upotreba riječi šivanje bila je u 14. vijeku.[2]

Historija[uredi | uredi izvor]

Porijeklo[uredi | uredi izvor]

Utagawa Kuniyoshi, Žena koja sjedi i šije kimono, početak 19. vijeka. Različite kulture su razvile različite tehnike šivanja, od metoda rezanja tkanine do vrsta šavova.

Šivanje ima drevnu prošlost za koju se procjenjuje da počinje tokom paleolita.[3] Šivanje se koristilo tako što su ljudi šivanjem spajali životinjske kože za odjeću i za sklonište. Naprimjer, Inuiti su koristili žile kariboa za predivo i igle od kostiju;[4] autohtoni narodi američkih ravnica i kanadskih prerija su koristili sofisticirane metode šivanja pri montaži tipi skloništa.[5] Šivanje je kombinirano sa tkanjem biljnog lišća u Africi da bi se pravile korpe, kao one koje su pravili Zulu tkači koji su koristili tanke trake palminog lišća kao "predivo" da bi zašili šire trake palminog lišća koje su utkane u namotaj.[6] Tkanje tkanine od prirodnih vlakana je nastalo na Bliskom istoku oko 4000 godina p.n.e, a možda i ranije tokom neolitnog doba, a taj razvoj prati šivanje tkanine.[7]

Tokom srednjeg vijeka, Evropljani, koji su sebi mogli to priuštiti, zapošljavali su krojačice i krojače. Šivanje je većim dijelom bilo zanimanje žena i većina šivanja prije 19. vijeka je imala praktičnu svrhu. Odjeća je bila skupa investicija za većinu ljudi i žene su imale važnu ulogu u produživanju dugovječnosti komada odjeće. Šivanje se koristilo za održavanje. Odjeću koja bi izblijedila su okretali iznutra da bi se mogla nastaviti nositi i ponekad su morali rastaviti i ponovo sastaviti komad odjeće u ovu svrhu. Kada bi odjeća postala iznošena ili poderana, onda bi tu odjeću rastavili i one dijelove koji bi se mogli još koristiti bi sašili u nove komade odjeće, u jorgane ili bi našli neku drugu praktičnu svrhu za njih. Mnogi koraci koji su uključeni u proces pravljenja komada odjeće od početka (tkanje, pravljenje kroja, rezanje, izmjene i sl.) znače da su žene često razmjenjivale vještine u kojima su bile stručne.[3] Dekorativni rad sa iglom kao što je vez je bio cijenjena vještina i mlade žene, koje su imale vremena i sredstva, bi vježbale vez da bi postale stručnije u ovoj oblasti. Od srednjeg vijeka do 17. vijeka, šivaći pribor kao što su igle, pribadače i jastučići za pribadače su bili sastavni dio miraza mnogih evropskih nevjesta.[8]

Dekorativni vez je bio cijenjen u mnogim kulturama širom svijeta. Iako su mnogi šavovi za vez u zapadnjačkom repertoaru tradicionalno britanski, irski ili zapadnoevropski po porijeklu, šavovi koji imaju porijeklo iz različitih kultura su poznati širom svijeta danas. Neki od primjera su Krećanski šav otvorenog punjenja, Rumunski kaučing ili Orijentalni kaučing i Japanski šav.[9] Šavovi povezani sa vezom su se proširili putem trgovačkih puteva koji su bili aktivni tokom srednjeg vijeka. Put svile je doveo kineski vez u zapadnu Aziju i istočnu Evropu, dok su se tehnike porijeklom iz Bliskog istoka proširile do južne i zapadne Evrope kroz Maroko i Španiju.[10] Evropska kolonijalistička naseljavanja su također širila tehnike veza i šivanja širom svijeta. Ipak postoje slučajevi autohtonih tehnika šivanja u više kultura koje žive u udaljenim lokacijama gdje bi međukulturalna komunikacija bila historijski skoro nemoguća. Naprimjer, metoda reverse appliqué koja je poznata u dijelovima Južne Amerike je također poznata u južnoistočnoj Aziji.[10]

Industrijska revolucija[uredi | uredi izvor]

Šivanje početkom 20. vijeka, Detroitu, Michigan.
Žena koja šije kao ulični prodavač, Bangkok, Tajland.
Šivanje sa Singer 1894 šivaćom mašinom.

Industrijska revolucija je prebacila proizvod tekstila iz domaćinstava u fabrike. U prvim decenijama Industrijske revolucije, mašinerija je proizvodila svu tkaninu. Thomas Saint je patentirao prvu mašinu za šivanje u svijetu 1790. godine.[11] Početkom 1840-ih, druge mašine za šivanje su počele da se pojavljuju. Barthélemy Thimonnier je uveo jednostavnu mašinu za šivanje 1841. da bi proizvodio vojne uniforme za francusku armiju. Nedugo nakon toga, rulja krojača je provalila u njegovu radnju i pobacala mašine kroz prozore vjerujući da će zbog tih mašina ostati bez posla.[12] Do 1850-ih, Isaac Singer je razvio prvu šivaću mašinu koja je mogla raditi brzo i precizno i nadmašiti produktivnost krojačice ili krojača koji ručno šiju.

Iako se mnogo odjeće još uvijek proizvodilo kod kuće od strane ženskih članova porodice, sve više i više se proizvodilo gotove odjeće sa šivaćim mašinama za srednju klasu. Tekstilne iskorištavajuće radnje pune slabo plaćenih operatora šivaćih mašina su prerasle u cijele poslovne distrikte u velikim gradovima kao što su London i New York City. Kao dodatna podrška industriji, žene koje su živjele u siromašnim dijelovima grada su radile za malo novca i bile su plaćene prema komadnom akordu. Šivanje je bilo jedno od rijetkih zanimanja koje je smatrano prihvatljivim za žene, ali plate nisu bile dovoljne za normalan život. Žene koje su radile po komadnom akordu kod kuće su često radile 14 sati na dan da bi zaradile dovoljno da se izdržavaju, ponekad morajući iznajmljivati šivaće mašine koje nisu mogle priuštiti da kupe.[13]

Tokom ovog perioda krojači su postali asocijacija na skupu odjeću. U Londonu, ovaj status je izrastao iz Dandy trenda sa početka 19. vijeka, kada su nove krojačke radnje uspostavljene u Savile Row ulici.[14] Ove radnje su stekle reputaciju za šivanje visokokvalitetne ručno rađene odjeće u stilu najnovije britanske mode ali i u klasičnim stilovima.

20. vijek i danas[uredi | uredi izvor]

Bangladeške žene šiju odjeću.

Šivanje je prošlo kroz dalji razvoj tokom 20. vijeka. Kako su šivaće mašine postale pristupačnije za radnu klasu, porasla je i potražnja za šivaćim krojevima. Žene su se navikle da viđaju najnovije modne trendove u časopisima krajem 19. i početkom 20. vijeka, povećavajući potražnju za krojevima još više. Američki krojač i proizvođač Ebenezer Butterick je odgovorio na potražnju sa papirnim krojevima koji su se mogli ocrtati i koje su mogli koristiti ljudi koji šiju kod kuće. Krojevi su se prodavali u malim paketima i postali su veoma popularni. Uspostavljeno je nekoliko kompanija krojeva. Ženski časopisi su često imali krojeve i tu praksu su nastavili većim dijelom 20. vijeka. Ova praksa se smanjila krajem 20. vijeka kada je gotova odjeća postala neophodna jer su se žene priključile plaćenoj radnoj snazi u velikim brojevima što im je ostavilo manje vremena za šivanje ako su i imale interes za to. Danas, niska cijena gotove odjeće u radnjama znači da je šivanje uglavnom ograničeno na ljude u zapadnjačkim zemljama kojima je to hobi.

Širenje tehnologije šivaćih mašina u industrijalizovanim ekonomijama širom svijeta je značilo širenje zapadnjačkih metoda šivanja ali i stilova odjeće. U Japanu, tradicionalna odjeća se šila sa šavovima slobodnog lanca koji su se mogli skinuti da bi se odjeća mogla rastaviti i određeni dijelovi mogli prati odvojeno. Uski zaključani šavovi koji su pravljeni sa šivaćim mašinama i korištenje zapadnjačkih krojeva je dovelo do pokreta odijevanja u zapadnjačkom stilu početkom 20. vijeka.[15] Kršćanski misionari su širili zapadnjačko šivanje i način oblačenja kroz podsaharsku Afriku od 1830-ih pa nadalje. Autohtone kulture kao što su Zulu i Tswana su bili indoktrinirani u zapadnjački način oblačenja kao znak prelaženja na kršćanstvo.[16] Prvo su se raširile zapadnjačke tehnike ručnog šivanja a potom i tehnika šivanja sa mašinom kroz regije gdje su se nastanili evropski kolonisti. Ipak, nedavna ispitivanja novih online metoda učenja su demonstrirala da tehnologija može biti adaptirana da podučava o tradicionalnim metodama šivenja jedne kulture. Koristeći online tutoriale svojim tempom, malezijski učenici šivanja su naučili kako da skroje i sašiju tradicionalnu mušku Baju Kurung odjeću za tri dana, dok bi inače tradicionalni malezijski način podučavanja trajao pet dana da bi to naučili.[17]

Napredak u industrijskim tehnologijama, kao što je razvoj sintetičkih vlakana početkom 20. vijeka je doveo do dubokih promjena u cijeloj tekstilnoj industriji. Tekstilne industrije u zapadnjačkim zemljama su naglo opale dok se tekstilne kompanije takmiče za jeftiniju radnu snagu u drugim dijelovima svijeta. Procjenjuje se da svaki izgubljeni posao tekstilne industrije u zapadnjačkim zemljama rezultira sa 1,5 poslova koji se stvaraju u ispošljenoj zemlji kao što je Kina.[18] Tekstilni radnici koji obavljaju zadatke sa šivaćim mašinama ili rade detaljan ručni rad su ipak važna komponenta industrije. Šivanje manjeg obima je također u ekonomskoj pripravnosti u mnogim zemljama u razvoju gdje mnogi ljudi, i muškarci i žene, rade kao samozaposleni krojači i krojačice.

Konstrukcija odjeće[uredi | uredi izvor]

Krojač namješta odijelo u Hong Kongu.

Prije nego se sašije komad odjeće, uglavnom se prati kroj da bi se konstruirao komad odjeće. Kroj može biti vrlo jednostavan; neki krojevi nisu ništa više nego matematička formula koja se računa na osnovu mjera osobe koja će nositi tu odjeću. Kada je računanje završeno krojač/ica ima mjere koje su potrebne da bi se rezao materijal i sašio komad odjeće. Na drugom kraju spektra su dizajni visoke mode. Kada takav komad odjeće koristi neobičan materijal ili ima ekstremne proporcije, dizajn može da predstavlja izazov za inžinjersko znanje onih koji kroje. Kompleksni dizajni se izrađuju i remontiraju desetine puta što može da traje oko 40 sati da bi se razvio konačni kroj i što bi zahtijevalo 60 sati rezanja i šivanja.[19]

Većina odjeće danas je masivno proizvedena i konformiše se standardnim veličinama baziranim na tjelesnim mjerama sa namjerom da odgovaraju najvećem dijelu populacije. Ipak, iako je standardna veličina generalno koristan vodič, to je nešto više od toga jer ne postoji standard koji je "široko prihvaćen i kojeg se strogo pridržava na svim tržištima".[20]

Elementi šivanja odjeće[uredi | uredi izvor]

People at sewing machines in a small garment factory
Konstrukcija odjeće

Oni koji šiju pomoću jednostavnih krojeva trebaju malo šivaćeg pribora: traku za mjerenje, iglu, konac, tkaninu i makaze za šivanje. Kompleksniji krojevi koji se rade sa šivaćom mašinom mogu da zahtijevaju još par alata da bi se obavio posao. Postoji sve veća raznovrsnost među šivaćim pomagalima koja su dostupna kao što je stopica za šivanje nabora ili ljepilo za popravljanje ivica.

Kada se sakupi sav neophodan pribor za rad na kroju, postoji nekoliko elemenata konstrukcije odjeće koji slijede kao dio procesa. Krojevi će izrazito navesti da li da se reže po liniji tkanja ili ukoso. Šavovi za konstrukciju uključuju rubne šavove, donje šavove, držeće šavove i gornje šavove;[21] vrste šavova mogu biti ravni šav, cik-cak šav, francuski šav i mnogi drugi. Dodatni materijali kao što su flizelin i podstava se također mogu koristiti da bi materijal bio čvršći ili da bi duže trajao. Volumen se može povećati sa elementima kao što su plisiranje.

Šivaće mašine se sada prave za širok spektar specijaliziranih svrha kao što su mašine za kiltovanje, kompjuterizovane mašine za vez i razne overlock mašine za dovršavanje rubova tkanine.

Tehnologija odjeće[uredi | uredi izvor]

Tehnologija odjeće je evoluirala u komplikovanu nauku koja se vaga naspram cijene rada što izaziva pozitivne i negativne efekte širom planete. Milioni žena u Bangladešu, i drugim zemljama u razvoju, su izašle iz siromaštva radeći kao operateri šivaćih mašina.

Također pogledajte[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Anawalt (2007), str. 80–81.
  2. ^ "Sewing". Merriam-Webster. Pristupljeno 25. 5. 2012.
  3. ^ a b Kooler, Donna (2009). Donna Kooler's Encyclopedia of Sewing: Hand & Machine Sewing: 12 Projects. Leisure Arts. str. 10. ISBN 9781601404565.
  4. ^ "On Canadian Ground". The Bata Shoe Museum. Arhivirano s originala, 20. 6. 2013. Pristupljeno 10. 12. 2012.
  5. ^ Holley, Linda A. (2007). Tipis, Tepees, Teepees: History and Design of the Cloth Tipi. Gibbs Smith. str. 87. ISBN 9781586855116.
  6. ^ W. D. Hammond-Tooke, ured. (1980). The Bantu-Speaking Peoples of Southern Africa. Taylor & Francis. str. 119. ISBN 9780710007087.
  7. ^ Sekhri, Seema (2011). Textbook of Fabric Science Fundamentals to Finishing. PHI Learning Pvt. Ltd. ISBN 9788120341838.
  8. ^ Whiting, Gertrude (1971 reprint; originally published 1928 by Columbia University Press). Old-Time Tools & Toys of Needlework. Courier Dover Publications. str. 150–1. ISBN 9780486225173. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |year= (pomoć)
  9. ^ Webb, Mary (2006). Embroidery Stitches. Struik. str. 155, 159, 170. ISBN 9781770074224.
  10. ^ a b Leslie, Catherine Amoroso (2007). Needlework Through History: An Encyclopedia. Greenwood Publishing Group. str. xii. ISBN 9780313335488.
  11. ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 4. 3. 2016. Pristupljeno 12. 7. 2015.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  12. ^ Carlson, Laurie M. (2003). Queen of Inventions: How the Sewing Machine Changed the World. Millbrook Press. str. 8. ISBN 9780761327066.
  13. ^ Perkin, Joan (1993). Victorian Women. London: John Murray (Publishers) Ltd. str. 189–90. ISBN 0-7195-4955-8.
  14. ^ Valerie Steele, ured. (2010). The Berg Companion to Fashion. Berg. str. 618. ISBN 9781847885920.
  15. ^ Janet Hunter and Penelope Francks, ured. (2012). The Historical Consumer: Consumption and Everyday Life in Japan, 1850-2000. Palgrave Macmillan. str. 56–7. ISBN 9780230273665.
  16. ^ Cornwell, Andrea (2005). Readings in Gender in Africa. Indiana University Press. str. 179. ISBN 9780253345172.
  17. ^ Abdul Salam Zailan Arabee and Mansur Azmi (2005). Dan Remenyi (ured.). Proceedings of the 5th European Conference on e-Learning. Academic Conferences Limited. str. 18–9. ISBN 9781905305124.
  18. ^ Flanagan, Mike (18. 11. 2012). "The Flanarant: China's textile and clothing challenge in new era". just-style. Arhivirano s originala, 29. 11. 2012. Pristupljeno 10. 12. 2012.
  19. ^ Steele, Valerie and Patricia Mears, Clare Sauro (2007). Ralph Rucci: The Art of Weightlessness. Yale University Press. str. 121–2. ISBN 9780300122787.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  20. ^ Calderin, Jay (2009). Form and Fashion. Rockport Publishers. str. 168. ISBN 9781592535415.
  21. ^ Baumgartel, Beth (2009). Singer Simple Sewing. Creative Publishing International. str. 57–8. ISBN 9781589234741.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Anawalt, Patricia Rieff (2007). The Worldwide History of Dress. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-51363-7. 
  • Barber, Elizabeth Wayland (1994). Women's Work:The First 20,000 Years. W. W. Norton. 
  • Huxley, Susan (1999). Sewing Secrets from the Fashion Industry: Proven Methods to Help You Sew Like the Pros. New York: Rodale Publishing. ISBN 978-0-87596-980-0. 
  • Meyrich, Elisaa (2006). RIP IT!: How to Deconstruct and Reconstruct the Clothes of Your Dreams. New York: Fireside. ISBN 978-0-7432-6899-8. 
  • Meyrich, Elissa (2002). Sew Fast Sew Easy: All You Need to Know When You Start to Sew. New York: St. Martin's Griffin. ISBN 0-312-26909-9. 
  • Reader's Digest (1976). Complete Guide to Sewing. The Reader's Digest Association, Inc. ISBN 0-89577-026-1. 
  • Picken, Mary Brooks (1957). The Fashion Dictionary. Funk and Wagnalls. 
  • Singer: The New Sewing Essentials by The Editors of Creative Publishing International ISBN 0-86573-308-2

Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]


Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Šivanje&oldid=3562765"