Autostoperski palac
Autostoperski palac je relativno česta sposobnost distalne hiperekstenzibilnosti palca, koja može dosegnuti i do 90o.
Pored popularnih poređenja u društvenim komunikacijama, ovo svojstvo odavno privlači pažnju antropologa, a osobito genetičara.[1][2]
U naučnoj litereturi je zabilježeno da su ovu pojavu prvi opisali Whitney i Whitney (1942), ističućii pritom značajan uticaj nasljednih faktora u determinaciji fenotipskog ispoljavanja ove odlike[3]. Nakon toga, iako nalaze kontinuiranu varijaciju ekstenzibilnosti ovog prsta, Glass i Kistler (1952)[4] predlažu precizne kriterijume za razlikovanje dva osnovna fenotipska izraza ove varijacije:
- "normalno" (nedovoljno) ekstenzibilan palac ima mogućnost savijanja od 0o-49o (u odnosu na
uz dužnu osu ispruže nog palca), a kod varijante
- hiperekstenzibilan palac najmanji ugao savijanja je 50o.[5] Analizom distribucije fenotip autostoperski palac u potomstvu 191 roditeljskog para, došli su do zaključka da se ovaj dimorfizam nasljeđuje kao autosomno monogensko svojstvo, pri čemu je autostoperski palac recesivni homozigot. Istovremeno je procijenjeno da penetrabilnost dominantnog alela iznosi 96,5% i da na njegovo fenotipsko ispoljavanje ne utiču ni spol ni starost osobe.
Distalna hiperekstenzibilnost palca se popularno opisuje kao „autostoperski palac“ (engl. hitch-hiker’s thumb), a naslje|uje se kao autosomalno monogensko recesivno svojstvo, tj. ovaj fenotip je recesivni homozigot (dht /dht).[6] Nakon toga, više puta je sugerirano je da je ovo autosomno recesivna osobina.[7] Međutim, takva pretpostavke se dovodi u sumnju zbog kontinuirane varijacije savitljivosti palca. Ipak, do sada nije predložen dovoljno prihvatljiv model koji bi mogao objasniti uočenu distribuciju fenotipova u potomstvo mogućih roditeljskih kombinacija. Moguće je da bi prirodu međugeneracijske distribucije ove osobine najargumentiranije mogao obrazložiti koncept oligogenskog nasljeđivanja, sa odlučujućom ulogom tzv. major gena i više minor gena ili gena modifikatora.
Između ostalog, i zato je van sumnje mogućnost svrstavanja autostoperskog palca u genetičke markere prilikom masovnih populacijsko-genetičkih istraživanja, jer to. prema široj definiciji, može biti svako ono svojstvo po kojem se roditelji razlikuju.
Učestalost autostoperskog palca u stanovništvu BiH[8][9][uredi | uredi izvor]
| Lokalna populacija | Muškarci N |
% | Žene N |
% | Ukupno N |
% |
| Bijela | 374 | 44,39 | 357 | 35,57 | 731 | 40,08 |
| Gojevići | 185 | 29,19 | 152 | 26,97 | 337 | 28,19 |
| Hutovo | 198 | 37,88 | 161 | 32.92 | 359 | 35,65 |
| Memići | 305 | 40.00 | 168 | 36,31 | 473 | 38.69 |
| Miljevina | 485 | 41,24 | 333 | 35,14 | 818 | 38,75 |
| Modran | 277 | 44,76 | 258 | 36,82 | 535 | 40,93 |
| Odžak | 249 | 40,96 | 208 | 35.58 | 457 | 38,51 |
| Orahova | 252 | 43,63 | 194 | 41,75 | 453 | 42,83 |
| Prekaja | 189 | 32,80 | 167 | 25,15 | 356 | 29,21 |
| Rakitno | 216 | 50,46 | 154 | 33,77 | 370 | 43.51 |
| Stari Majdan | 150 | 28,67 | 171 | 25,15 | 321 | 26,79 |
| Strgačina | 177 | 35,03 | 120 | 35,00 | 297 | 35,02 |
| Šiprage | 434 | 29.49 | 300 | 25,00 | 734 | 27,06 |
| Velika Kladuša | 329 | 45,29 | 304 | 40,79 | 633 | 43.13 |
| Vozuća | 246 | 48,37 | 200 | 49,50 | 445 | 48,88 |
| Ukupno | 4.073 | 39,97 | 3.247 | 34,68 | 7.320 | 37,62 |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Gillin, J. (1959) Varieties in modern man. u: Korn N., Recce S.H. (ur.) Human EvolutionHenry Holt Comp. Inc. New York.
- ^ Hadžiselimović R., Lelo S., Šljuka S. (2015): Bioantropološki praktikum. Prirodno-matematički fakultet UNSA., Sarajevo.
- ^ Whitney D. D. (1942) : Family treasures. J. Cattell Press, Lancester.
- ^ Glass B., Kistler J. C. (1953): Distal hyper-extensibility of the thumbs. Acta Genet. Stat. Med., 4 (2-3): 192-206.
- ^ Hadžiselimović, R., Brdar, D. (1979): Populacijsko-genetička analiza distalne ekstenzibilnosti palca u stanovništvu Prijedora. God. Biol. Inst. Univ. u Sarajevu, Sarajevo, 33: 117-122 .
- ^ http://udel.edu/~mcdonald/myththumb.html%7Ctitle=Myth's[mrtav link] of Human Genetics: Hitchhiker's Thumb.
- ^ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/dispomim.cgi?id=274200%7Ctitle=Thumb, Distal Hyperextensibility of (OMIM), NCBI.
- ^ Hadžiselimović R. (1981): Genetic distance among local human populations in Bosnia and Herzegovina (Yugoslavia). Coll. Antrop., 5. (Suppl.): 63-66.
- ^ Hadžiselimović R., Berberović Lj. (1981): Genetička udaljenost bosanskohercegovačkih lokalnih populacija s obzirom na kvalitativnu varijaciju nekih osobina šake. Glasnik Antrop. dr. Jug., 18: 81-90.