Brada (anatomija)
Brada je područje lica koje je anatomski poznatije o kao vrh donje vilice (mandibule, foramina) mentalne regije. Kod žena je manje i više zaobljena, dok je kod muškaraca relativno veća i črtvrtastija. Međutim, u oba spola vanjski izgled uveliko varira, od potpuno cjelovite i mesnate, do rascijepljene, sa medijalnim ulegnućem ili rupicom. Unutar svakog od ovih fenotipova takošer se ispoljava čitav niz prelaznih formi. Tako, npr., rupica necjelovite brade se ispoljasva kao konusna udubina zazličitih dimenzija, kao udubljena brazda ili formacija u obliku slova Y, V ili slične forme.[1]
Necjelovita, tj. rascjepljena brada se nasljeđuje kao autosomno dominantno obilježje.[2]
Brada se razvija kao vrh mišićnog dodatka za olakšavanje pokreta usana, što ne mora biti povezano s govorom. evolucijski gledano, brada je granska (kladistička) apomorfija, koja djelomično definira anatomski moderne ljude, u odnosu na arhaične predačke oblike. Ne-ljudski antropoidi imaju majmunsku plohu, a za slonove se smatra su jedine preostale životinje koje ispoljavaju takvu osobinu.
Na ljudskoj mandibuli ovu tjelesnu regiju obilježava istaknuta brada, što je posebnost lica recentnog čovjeka. To je bio jedan od dodatnih razloga da se pročava donja vilica slona, iako to dovodi do rasprava o upotreba izraza "brada". Ako se kod ljudi i kod slonova ova kompleksija može opisivati kao da brada, vjerojatno je došlo vrijeme da se preispita i primjenjivost pojma.[3]
Evolucijsko-hronološki gledano, brada se pojavila u srednjem i gornjem pleistocenu, ali njen nastanak i biomehanički značaj su su objekti mnogih kontroverzi. Postoji hipoteza da se radi o podupiranju vilice pri naprezanju prilikom govora. Kontrakcije jezika tokom govora možda su doprinijele razvoju koštane geometrije brade, tek nakon evolucije ljudskog jezika (mehanobiološka hipoteza o razvoju ljudske brade) ili mehanizama žvakanja, a mogla se favorizirati i spolnim odabiranjem.
S druge strane, povećana dostupnost podataka o spolni dimorfizam brade je također pružio podršku hipotezi o spolnom odabiranju, jer je seksualni dimorfizam teže objasniti po drugim kriterijima. Ipak, na formiranje brade kod recentnih ljudi mogao je uticati kompleks svih pomenutih i drugih faktora.[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ O'Loughlin M., McKinley V. D. (2006): Human anatomy. McGraw-Hill Higher Education, Boston, ISBN 0072495855.
- ^ Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.
- ^ Schwartz J. H. (2000): The human chin revisited: what is it and who has it? Journal of Human Evolution, 38: 402
- ^ Wayman E.: Why do humans have chins? http://blogs.smithsonianmag.com/hominids/2012/01/why-do-humans-have-chins/%7Cwork=Smithsonian[mrtav link] magazine — Hominid Hunting.