Vanjska politika Bosne i Hercegovine

Vanjska politika Bosne i Hercegovine predstavlja skup kontinuiranih aktivnosti koje Bosna i Hercegovina, kao suverena i međunarodno priznata država, preko svojih nadležnih institucija sprovodi pri ostvarivanja zacrtanih ciljeva i prioriteta. Prema Ustavu Bosne i Hercegovine, vođenje vanjske politike je u isključivoj nadležnosti Predsjedništva Bosne i Hercegovine.

U svrhu ostvarivanja načela vanjske politike, Bosna i Hercegovina teži ka saradnji u međunarodnim okvirima, odnosno saradnji na bilateralnom, regionalnom i globalnom planu. U tim nastojanjima Bosna i Hercegovina sklapa i promiće ugovore različite prirode, kako sa suverenim državama tako i sa drugim međunarodnim subjektima poput međunarodnih organizacija, a sve na obostrano zadovoljstvo koje se temelji na različitim međunarodnim konvencijama kao što je Povelja UN i drugim principima međunarodnog prava.

Historija[uredi | uredi izvor]

Nakon proglašenja nezavisnosti, novoosnovana država Republika Bosna i Hercegovina, iz objektivnih razloga (ratna dešavanja) u reduciranoj mjeri vodi svoju vanjsku politiku. Ona se uglavnom zasniva na uspostavljanju diplomatskih odnosa, učlanjenju u međunarodne organizacije i nastojanju da skrene pažnju svijeta na ratna dešavanja koja se odvijaju na njenoj teritoriji.

Sklapanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma krajem 1995. godine, Bosna i Hercegovina ulazi u period drugačijih prioriteta i načina vođenja svoje vanjske politike. Uz pomoć međunarodne zajednice, Bosna i Hercegovina usredotočuje napore na regionalnoj stabilizaciji i poboljšanju međusobnih odnosa sa državama nastalih raspadom Jugoslavija među kojima su i države koje su na različite načine involvirane u događaje koji su se dešavali tokom rata u BiH. Međunarodni odnosi sa susjednim državama Hrvatskom, Crnom Gorom i Srbijom su se relativno stabilizirali nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma.

Prioriteti vanjske politike[uredi | uredi izvor]

Kod određivanja prioriteta vanjske politike, Bosna i Hercegovina se rukovodi očuvanjem i unapređenem trajnog mira i sigurnosti kao i očuvanjem stabilnog demokratskog i sveukupnog državnog razvoja.

Bosna i Hercegovina nastoji voditi transparentnu vanjsku politiku usaglašenu sa njenim sljedećim prioritetima:^[1]

Očuvanje i zaštita nezavisnosti, suvereniteta i teritorijalnog integriteta Bosne i Hercegovine u međunarodno priznatim granicama;
Potpuna i dosljedna implementacija Općeg mirovnog sporazuma (OMS);
Pristupanje Bosne i Hercegovine evroatlantskim integracionim procesima prvenstveno EU i NATO-u);
Učešće Bosne i Hercegovine u multilateralnim aktivnostima, posebno u okviru sistema Ujedinjenih nacija (UN), Vijeća Evrope, Organizacije za sigurnost i saradnju u Evropi (OSCE), Organizacije islamske saradnje (OIC), i dr.;
Promocija Bosne i Hercegovine kao partnera u međunarodnim ekonomskim odnosima i aktivnosti koje će omogućiti prijem Bosne i Hercegovine u Svjetsku trgovinsku organizaciju (WTO) i druge međunarodne organizacije i asocijacije.

Međunarodni odnosi[uredi | uredi izvor]

Od 174 države koje su Bosnu i Hercegovinu priznale kao nezavisnu i suverenu državu sa većinom država BiH ima uspostavljene diplomatske odnose. Ti odnosi su uglavnom na nivou ambasada pri čemu Bosna i Hercegovina ima ambasade u 44 države preko nerezidencijalne osnove pokriva znatno veći broj država. Primjera radi, ambasada BiH u Moskvi osim za Rusiju nerezidentno pokriva i države Armeniju, Bjelorusiju, Kazahstan, Kirgistan i Uzbekistan. Na istom principu i mnoge države koje nisu otvorile ambasadu u Sarajevu nerezidentno pokrivaju Bosnu i Hercegovinu iz svojih ambasada u regiji (u Beču, Budimpešti, Rimu i dr).

Država	Početak uspostavljanja međunarodnih odnosa	Napomene
Armenija	29. juli 1997.	Obje su zemlje uspostavile diplomatske veze 29. jula 1997. godine. Bosna i Hercegovina je u Armeniji predstavljena preko svoje ambasade u Moskvi.
Beliz	24. januar 1996.	Obje su zemlje uspostavile diplomatske odnose 24. januara 1996. godine.
Brazil	1995.	Bosna i Hercegovina je akreditovana za područje Brazila preko svoje ambasade u Washingtonu, SAD. Brazil je otvorio ambasadu u Sarajevu.
Bugarska	15. januar 1992.	Odnosi između Bosne i Hercegovine i Bugarske su vanjski odnosi između ove dvije države. Kao početak međunarodnih odnosa između ove dvije države smatra se 15. januar 1992. godine. Od 1996. godine Bugarska ima ambasadu u Sarajevu.^[2] Također i Bosna i Hercegovina ima ambasadu u glavnom gradu Bugarske, Sofiji.^[3] Bugarska je bila prva država koja je priznala nezavisnost Republike Bosne i Hercegovine 31. januara 1992.
Danska
Češka	8. april 1993.	Češka republika je priznala nezavisnost Bosne i Hercegovine 8. februara 1992. Diplomatski odnosi između dvije države su uspostavljeni 8. aprila 1993. BiH ima ambasadu u Pragu^[4] kao i Češka ambasadu u Sarajevu.^[5] Obe države su punopravne članice OSCE-a
Grčka	30. novembar 1995.	Grčka je priznala nezavisnost Bosne i Hercegovine 1992. godine. Obje zemlje su diplomatske odnose uspostavile 30. novembra 1995. godine. Od 1998, Bosna i Hercegovina ima ambasadu u Atini. Od 1996. Grčka ima ambasadu u Sarajevu.Obje su države punopravne članice Unije za Mediteran, Procesa saradnje u jugoistočnoj Evropi, Inicijative za saradnju jugoistočne Evrope, Organizacije za evropsku sigurnost i suradnju i Vijeća Evrope. Grčka je 2006. godine osigurala 80,4% sredstava za obnovu zgrade prijateljstva Grčke i Bosne i Hercegovine.
Gruzija	1998.	Bosna i Hercegovina i Gruzija uspostavile su diplomatske odnose 1998. godine. Dijele odnose na nerezidentnom ambasadorskom nivou. Prva posjeta na visokom nivou bila je ona koju je ministar vanjskih poslova BiH Igor Crnadak posjetio Tbilisiju u augustu 2016.U januaru 2018. Gruzija je izdala protestnu notu BiH zbog posjeta otklonjenog lidera Južne Osetije Anatolija Bibilova Republici Srpskoj. U odgovoru, Ministarstvo vanjskih poslova BiH navelo je da su Gruzija i BIH imali dobre odnose i da se BIH neće miješati u pitanje Južne Osetije.Crnadak je također rekao da je Bibilova posjeta naštetila međunarodnom položaju Republike Srpske.
Hrvatska		Međunarodni odnosi između Bosne i Hercegovine i Hrvatske opterećeni su s nekoliko neriješenih međudržavnih pitanja. To se uglavnom odnosi na nekoliko manjih spornih graničnih dijelova između ostalog i problem pomorskog pristupa Bosne i Hercegovine otvorenom moru koji ometaju konačnu ratifikaciju sporazuma o granici iz 1999. godine. Dijelovi rijeke Une i neka naselja u podnožju planine Plješevica nalaze se u Hrvatskoj, dok su neka u Bosni i Hercegovini, što uzrokuje preveliki broj graničnih prijelaza na jednoj ruti i otežava bilo kakav ozbiljan razvoj u regiji. Razmatra se i granica na rijeci Uni između Hrvatske Kostajnice na sjevernoj, hrvatskoj strani i Bosanske Kostajnice na južnoj, bosanskohercegovačkoj strani. Riječno ostrvo između ta dva grada je pod hrvatskom kontrolom, ali pravo na isto potražuje i Bosna i Hercegovina. Zajednički granični prijelaz je izgrađen i funkcioniše od 2003. godine i koriste ga obe države. Bosanskohercegovačka općina Neum koja ima izlaz na Jadransko more time čini južni dio Hrvatske eksklavom, a dvije države pregovaraju o posebnim tranzitnim pravilima prolaza kroz Neum kako bi riješile problem. Nedavno je Hrvatska odlučila izgraditi most do poluostrva Pelješca kako bi povezala kopno Hrvatske s eksklavom, ali je Bosna i Hercegovina protestirala zbog toga što će most zatvoriti pristup Bosni i Hercegovini međunarodnim vodama (iako Hrvatske teritorijane vode u potpunosti okružuju bosanskohercegovačke teritorijalne vode) te Bosna i Hercegovina od Hrvtaske traži da most mora biti visine od 55 metara iznad nivoa mora kako bi se osigurao slobodan prolaz svih vrsta brodova. Pregovori o ovom problemu se nastavljaju i dalje. Obe države imaju uspostavljene ambasade.
Indija		Međunarodni odnosi između Bosne i Hercegovine i Indije Indija je priznala nezavisnost novouspostavljene države 11. maja 1992. Diplomatski odnosi izneđu ove dvije države su uspostavljeni na nivou ambasadora.
Indonezija		Međunarodni odnosi između Bosne i Hercegovine i Indonezije Inonezija je priznala Republiku i Bosnu i Hercegovinu 20. maja 1992. a diplomatski odnosi su uspostavljeni na nivou ambasadora.
Iran		Međunarodni odnosi između Bosne i Hercegovine i Irana Iran je jedna od prvih država koj je priznala nezavisnost Republike BiH (31. mart 1992) Diplomatski odnosi su uspostavljeni 25. januar 1993. Bosna i Hercegovina je otvorila ambasadu u Teheranu kao i Iran u Sarajevu.
Južna Koreja	15. decembar 1995.	Bosna i Hercegovina i Republika Koreja uspostavili su diplomatske odnose 15. decembra 1995. godine
Kanada		Bosna i Hercegovina je u Kanadi predstavljena preko Ambasada u Ottawi, dok kanadska ambasada u Budimpešti pokriva potrebe Kanade za teritoriju Bosne i Hercegovine.
Kipar	7. februar 2000.	Kipar je priznao nezavisnost Bosne i Hercegovine 7. februara 2000. obje države su istog dana uspostavile diplomatske odnose. Bosna i Hercegovina je na Kipru zastupljena kroz svoju ambasadu u Tel Avivu (Izrael).Kipar je u Bosni i Hercegovini zastupljen putem svoje ambasade u Budimpešti (Mađarska). Obje su države punopravne članice Unije za Mediteran, Organizacije za sigurnost i saradnju u Evropi i Vijeća Evrope.
Kosovo		Dana 21. februara 2008. godine Republika Srpska, jedan od dva bosanskohercegovačka entiteta, usvojila je rezoluciju kojom je demantovala i odbijala priznati jednostrano proglašenje nezavisnosti Kosova od Srbije. Pored toga,parlament RS-a je usvojio rezoluciju u kojoj se navodi da će, u slučaju da većina država EU i UN-a prizna nezavisnost Kosova, Republika Srpska navesti secesiju Kosova kao presedan i pokrenuti održavanje referenduma o svom ustavnom statusu u Bosni i Hercegovini. Konačno, rezolucijom se pozivaju svi zvaničnici Republike Srpske da učine sve kako bi spriječili Bosnu i Hercegovinu u priznanju proglašene nezavisnosti Kosova
Mađarska	10. april 1992.	Mađarska je priznala nezavisnost Bosne i Hercegovine 9. aprila 1992. Obje zemlje su uspostavile diplomatske odnose 10. aprila 1992. Bosna i Hercegovina ima ambasadu u Budimpešti. Mađarska ima ambasadu u Sarajevu.Obje su države punopravne članice Organizacije za evropsku sigurnost i suradnju i Vijeća Evrope
Malezija		Malezija je, pod premijerom Mahathirom bin Mohamadom, bila jedan od najjačih pristalica bosanskog slučaja tokom rata i jedina azijska zemlja koja je prihvatila bosanske izbjeglice. Malezija je poslala mirovne trupe UN-a u bivšu Jugoslaviju. Malezija održava brojne investicije u Bosni i Hercegovini, a jedna od najznačajnijih je Bosmal grupa. Bosmal je zajedničko ulaganje osnovano između malezijskih i bosanskih interesa. Jedan broj bosanskih studenata trenutno studira na Međunarodnom islamskom univerzitetu u Maleziji u Gombaku. Malezija održava ambasadu u Sarajevu, a Bosna i Hercegovina ambasadu u Kuala Lumpuru.
Meksiko	15. august 2001.	Bosna i Hercegovina je za Meksiko akreditirana od svoje ambasade u Washingtonu, D.C., Sjedinjene Države.Meksiko je akreditiran za Bosnu i Hercegovinu iz svoje ambasade u Beogradu, u Srbiji
Njemačka	1994.	Njemačka je jedan od najvažnijih trgovinskih partnera Bosne i Hercegovine. Jedna je od prvih država koja je priznala nezavisnost RBiH, odnosno njeno priznanje je pokrenulo talas priznanja od drugih država. Bilateralni odnosi su se stabilno razvijali od uspostavljanja diplomatskih odnosa sredinom 1994. godine. Njemačka je bila usko uključena u nastojanja da se postigne mir i prije i nakon zaključenja Dejtonskog sporazuma. Postoji duga tradicija ekonomskih odnosa između Njemačke i Bosne i Hercegovine. Kada je BiH još uvijek bila dio bivše Jugoslavije, zajednička ulaganja i saradnja odigrali su veliku ulogu u ovoj oblasti međusobnih odnosa (automobilska industrija, obrada metala, tekstilna industrija i dr). Nakon rata, Njemačka je preuzela vodeću ulogu u ulaganjima u proizvodnju u Bosni i Hercegovini, koja je u tranziciji od centralno planirane do tržišne ekonomije.^[6]
Pakistan		Pakistan i Bosna i Hercegovina uživaju bliske i srdačne odnose.Pakistan je 1992. priznao neovisnost Bosne od Jugoslavije. Pakistan je poslao mirovne snage UN-a u bivšu Jugoslaviju za vrijeme jugoslavenskih ratova. Tokom rata, Pakistan je podržavao Bosnu pružajući tehničku i vojnu podršku Bosni. Pakistan i Bosna imaju sporazum o slobodnoj trgovini. Pakistan je za vrijeme rata u Pakistanu ugostio hiljade Bosanaca kao izbjeglica.Pakistan je u prošlosti također pružao bosanskohercegovačkoj vladi srednje tehnološko naoružanje visoke tehnologije.
Rumunija	1. mart 1996	Rumunija je 1. marta 1996. priznala nezavisnost Bosne i Hercegovine, a obje su zemlje istog dana uspostavile diplomatske odnose. Bosna i Hercegovina ima ambasadu u Bukureštu. Rumunija ima ambasadu u Sarajevu. Ministri vanjskih poslova 2006. godine odnose su kao "odlične" uoči otvaranja bosanske ambasade u Bukureštu.
Rusija		Bosna i Hercegovina je jedna od zemalja u kojima je Rusija dala doprinos trupama za stabilizacijske snage pod vodstvom NATO-a.Ostali su poslati na Kosovo i u Srbiju.
SAD		Rat u Bosni i Hercegovini 1992-1995. Okončan je presudnim učešćem Sjedinjenih Država u postizanju Dejtonskog sporazuma 1995. godine. Nakon vođenja diplomatskih i vojnih napora za osiguravanjem Daytonskog sporazuma, Sjedinjene Države nastavile su voditi napore u osiguravanju njegove provedbe. Sjedinjene Države održavaju komandu nad NATO-ovim sjedištem u Sarajevu. Sjedinjene Države donirale su stotine miliona dolara za pomoć u infrastrukturi, humanitarnoj pomoći, ekonomskom razvoju i vojnoj obnovi u Hercegovini i Bosni. Američka agencija za međunarodni razvoj (USAID) i podrška istočnoeuropskim demokratijama (SEED) igrala je veliku ulogu u poslijeratnoj Bosni i Hercegovini, uključujući programe ekonomskog razvoja i reformi, demokratske reforme (mediji i izbori), razvoj infrastrukture, i programi obuke za bosanske profesionalce, između ostalog. Uz to, postoje mnoge nevladine organizacije (NVO) koje su takođe igrale značajnu ulogu u obnovi
Saudijska Arabija		Saudijska Arabija je pružala ogromnu finansijsku pomoć Bosni i Hercegovini od njenog osamostaljenja 1992. Saudijske interese su finansirale i izgradnju džamije kralja Fahda, koja je trenutno najveća džamija u Sarajevu. Bosna i Hercegovina održava ambasadu u Rijadu, a Saudijska Arabija održava ambasadu u Sarajevu.
Sjeverna Makedonija		Dvije zemlje su prvo dijelile isti cilj 90-ih godina da se domogne neovisnosti od Jugoslavije, a u 21. stoljeću zajednički cilj ulaska u EU i NATO.
Srbija		Bosna i Hercegovina je podnijela tužbu protiv Savezne Republike Jugoslavije (današnja Srbija i Crna Gora) pred Međunarodnim sudom pravde zbog agresije i genocida tokom rata u Bosni, koji je odbačen. Srbija je proglašena odgovornom za neuspjeh u sprečavanju genocida u Srebrenici.Odjeljci uz rijeku Drinu i dalje su u sporu između Bosne i Hercegovine i Srbije.
Španija		Bosna i Hercegovina ima ambasadu u Madridu. Španija ima ambasadu u Sarajevu.
Turska		Turska je tokom rata pružala i političku i finansijsku podršku Bosni i Hercegovini. Nakon rata, odnosi su se još više poboljšali, a Turska je danas jedan od najboljih stranih investitora i poslovnih partnera u BiH
Ujedinjeno Kraljevstvo		Bosna i Hercegovina ima ambasadu u Londonu. Ujedinjeno Kraljevstvo ima ambasadu u Sarajevu i kancelariju za ambasadu u Banjaluci.
Vatikan		Vatikan je priznao nezavisnost BiH 7. aprila 1992.^[7] Diplomatski odnosi su uspostavljeni 20. augusta 1992.^[8]