Aerodrom Medeno Polje
Aerodrom Medeno Polje kod Bosanskog Petrovca je privremeni i improvizovani partizanski aerodrom iz Drugog svjetskog rata preko kojeg su Saveznici doturali pomoć i transportovali ranjenike u savezničke bolnice u Italiji.
Po kapitulaciji Italije Vrhovni štab NOVJ je formirao Bazu NOV i POJ u Bariju, jer su bili stvoreni uslovi da se avionima i brodovima organizuje prihvat i prebacivanje savezničke pomoći. Aprila 1944 g. Vrhovni štab je izdao kratko uputstvo, uz saglasnost savezničkih vojnih misija, o organizaciji aerodromske službe, da bi se na svim aerodromima i terenima za bacanje pomoći, posao odvijao isto.
U sklopu priprema za organizaciju savezničke pomoći, Prva sovjetska vojna misija je iz Moskve krenula za Jugoslaviju početkom januara 1944g. Preko Irana je stigla u Kairo gde se zadržala mjesec dana, da bi 23 februara 1944g iz Barija krenula u Drvar gdje je u to vrijeme bio Vrhovni štab NOVJ. Iako je privremeni aerodrom kod Bosanskog Petrovca, bio pokriven snijegom, stigli su sa tri britanska C-47 i svaki je vukao jedrilicu Waco-CG-4 u kojima je bila i sovjetka vojna misija, (23 ruska i 6 britanskih oficira) . Jedrilice su se uspješno spustile, a padobranima je spuštena oprema i uredjaji. Cijelu operaciju su obezbedjivali saveznički avioni, koji su nadlijetali teren.
Početkom aprila 1944. godine, Zdenko Ulepić, referent za vazduhoplovstvo Vrhovnog štaba NOVJ, organizuje izgradnju improvizovanog aerodroma Medeno Polje, po uputstvu poručnika Elija Popovića, inžinjera.
Organizacija aerodroma[uredi | uredi izvor]
Oko aerodroma su najprije postavljena tri stalna teška mitraljeza »toreda« za obezbjeđenje sa zemlje i iz vazduha, a često su ga, radi kontrole, nadlijetali i saveznički avioni. Pista je bila minimalno uređena, da ne bi izgledala kao aerodrom, kako ne bi bila otkrivena. Na planini Oštrelj, kao najvišoj tački u rejonu aerodroma, u toku noći gorjela je jaka vatra, koja je približno označavala mjesto aerodroma. Ovakve vatre gorjele su na još nekoliko mjesta u okolini aerodroma, a paljene su u prvi sumrak svakog dana kada je trebalo primiti avione. Obilježavanje samog letilišta vršeno je u obliku slova T.[1]
Najava aviona vršena je preko posebnih radio-stanica Vrhovnog štaba, a u Medeno Polje prenošena telefonom iz Drvara. To je bilo neophodno zbog pripreme letilišta, kao i zbog pripreme određenog broja ranjenika koje je trebalo otpremiti. Prikupljanje i dnevni boravak ranjenika morao se vršiti dosta daleko od aerodroma, u obližnjim šumama i na obroncima okolnih planina. Bilo je mnogo teških ranjenika, koje je trebalo dovoziti volujskim kolima. Zato je u prvim časovima sumraka na aerodromu, i pored svih mjera opreznosti, vladala velika gužva. Avioni su obično dolazili jedan za drugim u razmaku od tri do pet minuta. Glavna sredstva signalizacije su bile vatre , petrolejske lampe, fenjeri i ako je bilo, signalni pištolji. Interesantno je da su za britanske avione postojali jedni znaci signalizacije, a za sovjetske drugi. Svjetlosna orijentacija na zemlji gorjela je neprekidno sve dok se ne izvrši slijetanje svih, odnosno dok ne otpočne i dok se ne završi polijetanje.
Transport ranjenika[uredi | uredi izvor]
Prijenos vojne pomoći i prebacivanje ranjenika avionima obavljao se iz baza Bari, Brindizi i Leće odakle su uzlijetali američki, britanski i australijski avioni. Sovjeti su u početku, kada su uslovi dozvoljavali, uzlijetali sa aerodroma kod Kijeva, Vinice u Ukrajini, a kasnije iz Rumunije i Bugarske, ali su 1944g i oni uzlijetali iz Baria sa svojim DC-3. Oni su praktično bili pod komandom BAF-a (britansko vazduhoplovstvo).[2]
Prebacivanje ranjenika je obavljano sa avionima Dakota C-47 (vojne varijante DC-3), i to najčašće britanske 60 transportne grupe. Avion je mogao da ponese do 25 sjedećih ranjenika ili 16 ležećih. Zbog sigurnosti transport se odvijao obično noću. Na početku, u toku jedne noći dolazilo je po pet do šest aviona na slijetanje. Međutim, kasnije je dolazilo i po deset, a jedne noći čak i dvanaest aviona.
Dotur padobranima[uredi | uredi izvor]
Avioni koji nisu slijetali već samo padobranima spuštali materijal takođe su bili unaprijed najavljeni. Kada je materijal bacan padobranom iz aviona uglavnom je bio u metalnim kanisterima, ili drvenim sanducima .
Kanisteri su bili metalni, cilindričnog oblika i standardno punjenje je bilo odjeća, oružije, municija i hrana. Obično se oružije ili municija nalazi u sredini i zamotani su u nekoliko slojeva odjeće i tako složeni u kanister. Specijalno punjenja su bila radioaparatura, baterije za radio, eksploziv i medicinska roba. Bacali su i specijalne kanistere u kojima je bilo gorivo za kamione, u četiri kante od po 20 l , mazivo i ulje.
Odjeća i obuća se obično bacala u drvenim sanducima obloženim mekim materijalom ili bez njih. Dešavalo se i da se padobran ne otvori , pa je dolazi do oštećenja robe. Vrlo važno je bilo da se po prijemu materijala on što prije skloni i sakrije ili podijeli vojsci. Pored štaba aerodroma i njegovog pratećeg voda, za prikupljanje bačenog materijala koristili su se borci Petrovačkog odreda, jedne inženjerijske brigade i okolni žitelji sela. Bez padobrana je bacana samo odjeća (košulje, bluze, veš, pantalone, cipele).[3]
Aerodrom je radio skoro svake noći od polovine aprila do 25. maja. Na dan 25. maja, Nijemci su počeli Desant na Drvar, i aerodrom je prestao sa radom. Obim pomoći niko nije izračunao, a broj prebačenih ranjenika je oko 2000.[4]
Spomenik u Medenom polju[uredi | uredi izvor]
Spomenik, nepoznatog autora, podignut je 1982. god. Predstavlja spojena tri luka koja prave slovo U visine 8 m. [5] Spomenik predstavlja sjećanje ne samo na poginule, nego i na početak partizanskog vazduhoplovstva vezanog za Aerodrom Medeno Polje.[4] Uz spomenik bio je postavljen je i vojni transportni avion Daglas C-47s (DC-3), sa spomen pločom. Avion je nakon posljednjeg rata uništen eksplozivom i odnešen u staro gvožđe. Spomenik je bez održavanja.
Aerodrom je bio i inspiracija Hajrudinu Krvavcu za njegov film snimljen 1979. god.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Slavko Ševo: Na partizanskom aerodromu". Opštinski odbor SUBNOR, 1974 -PETROVAC U NOB, knjiga 7. Arhivirano s originala, 20. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ "THE CINDERELLA FRONT: ALLIED SPECIAL AIR OPERATIONS IN YUGOSLAVIA DURING WORLD WAR II -Major Paul J. Freeman March 1997". Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ "Dušan Trnjaković: Materijal bačen padobranima izvukli smo ispred neprijatelja". Opštinski odbor SUBNOR, 1974 -PETROVAC U NOB, knjiga 7. Arhivirano s originala, 20. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ a b "Dimitrije Kovijanić: NA AERODROMU KOD BOSANSKOG PETROVCA". Opštinski odbor SUBNOR, 1974 -PETROVAC U NOB, knjiga 7. Arhivirano s originala, 20. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ "Donald Nyebil: Name: Monument to the Partisan Air Squadron Location: Medeno Polje, FBiH, Bosnia & Herzegovina". Spomenik Database. Pristupljeno 12. 9. 2017.
