Albanci u Bosni i Hercegovini
Shqiptarët në Bosnje dhe Hercegovinë | |
|---|---|
 Tabelarni prikaz Albanaca prema popisu stanovništva 2013. | |
| ' | |
| Regije sa značajnim stanovništvom | |
 Bosna i Hercegovina | 2.806[a] (2013)[1] |
| Religija | |
| sunitski islam, ireligija | |
| Vezane etničke grupe | |
| Bošnjaci, Hrvati, Srbi | |
| |
Albanci u Bosni i Hercegovini (albanski: Shqiptarët në Bosnje dhe Hercegovinë) su ljudi potpunog ili djelimično albanskog porijekla i baštine u Bosni i Hercegovini. Ustav Bosne i Hercegovine priznaje ih kao nacionalnu manjinu, te ih svrstava u kategoriju "Ostali" u Bosni i Hercegovini.[1]
Albanci su dolazili u Bosnu i Hercegovinu u raznim historijskim periodima. Za vrijeme Osmanskog Carstva mnogi Albanci su dolazili da rade ili vladaju kao paše, a u modernom vremenu kao sezonski radnici, ratne izbjeglice ili sportisti. Mnogi ljudi koji potiču iz ranijih talasa albanske migracije nose prezimena lingvistički albanskog porekla, ali ne govore jezik i ne smatraju se Albancima, pa se broj od 2.806 čini nešto manjim od očekivanog.
Klanovi
[uredi | uredi izvor]Burmazi su bili albansko pleme koje je bilo prisutno u Hercegovini u srednjem vijeku. Oko 1300. Burmazi su se pojavili na ovim prostorima kao polunomadski klan u okolini Stoca i Trebinja. Po njima je imenovano naselje koje se teritorijalno nalazi u Stocu i Berkovićima, koje je podijeljeno na dvije općine dejtonskim sporazumom.
Historija
[uredi | uredi izvor]Srednji vijek
[uredi | uredi izvor]U srednjem vijeku u Dalmatinsko-hercegovačkom zagoru su živjeli i Albanci, zajedno sa Vlasima. Albanci su živeli kao polunomadski stočari (pastiri) i često su živjeli u nestalnim naseljima (katund). Kako je vrijeme odmicalo, rani albanski stanovnici bili su sve više apsorbovani u susjedno slavensko stanovništvo.[2][3][4][5]
Srebrenica
[uredi | uredi izvor]Albansko prisustvo je posvjedočeno na području Srebrenice u srednjem vijeku. Ovaj zaključak se može izvući iz prisustva albanskih termina duž rijeke Drine pa sve do Srebrenice, koji su se do danas zadržali u takozvanom „banalačkom“ skrivenom dijalektu. Albanci su u ove krajeve stigli kao plaćenici i pašnjaci, čuvajući stoku na zimske ispaše.[6]
Osmansko doba
[uredi | uredi izvor]Postoji više izvora o doseljavanju Albanaca u Bosnu i Hercegovinu u vrijeme osmanske vladavine nego o prethodnim historijskim epohama. Glavni uzroci za njihovo naseljavanje u Bosni i Hercegovini su ekonomski, politički i socijalni. Većina njih je došla sa Kosova. U Bosni i Hercegovini su živjeli kao pastiri, zemljoradnici, graničari, vješti zanatlije (posebno zlatari/juveliri), pekari, ali su se uzdigli i do najviših mogućih položaja u Osmanskom Carstvu, uključujući i položaje velikih vezira.[7][8] Mnogi Albanci se nikada nisu vratili u svoju domovinu kada su otišli. Kada su došli u Bosnu i Hercegovinu vjenčali su se domaćim djevojkama, brzo se integrirali u lokalno društvo i izgradili novi život. Priča o albanskoj emigraciji oličena je i na način na koji su emigrantske porodice prozvale planinu Koritnik. Nazvali su je 'Tragedija'. Ljudi iz okruga Kukës su pratili emigrante do Koritnika, gdje su se ovi odvojili od svojih ožalošćenih rođaka i nastavili put prema Prizrenu.[8]
Austro-Ugarsko doba
[uredi | uredi izvor]Dolaskom Austro-ugarske broj Albanaca se smanjio, zbog daljeg progonstva u Evropi, čija su se vrata sve više otvarala. Tako je u popisu stanovništva iz 1910. godine u Bosni i Hercegovini registrovano samo 273 stanovnika koji govore albanski.[9]
Kraljevina Jugoslavija
[uredi | uredi izvor]Tokom prve, a posebno druge Jugoslavije, ponovo se veliki broj Albanaca, zbog teških uslova života u zemljama u kojima su živeli (Albanija, Kosovo, Crna Gora, Makedonija), nastanio u Bosni i Hercegovini, uglavnom u gradovima: Sarajevo, Tuzla, Zenica, Banja Luka, Doboj, Brčko, Bijeljina, Mostar i Trebinje. Do 1930. godine broj Albanaca u Bosni i Hercegovini se skoro učetvorostručio. Tadašnji albanski prognanici u Bosni i Hercegovini uglavnom su se bavili pekarstvom, poslastičarstvom, nakitom i drugim zanatima.[10]
SFR Jugoslavija
[uredi | uredi izvor]Većina Albanaca tradicionalno je živjela u Sarajevu. Dana 11. aprila 1970. zvanično je otvoreno Klub Albanaca (Klubi Shqiptar), čiji je prvi osnivač bio Sejfudin Axhanela. Svečanom otvaranju prisustvovali su poznati glumci Bekim Fehmiu, Ljuba Tadić i ekipa filma Vuk sa Prokletija (Uka i Bjeshkëve të Nemura).
U periodu između 1970. i 1981. u Sarajevu, na Grbavici, postojala je i osnovna škola „Bane Šurbat“ koja je vodila nastavu i na albanskom jeziku.
Prema popisu iz 1991, u Bosni i Hercegovini je bilo 4.295 Albanaca.[11]
Demografija
[uredi | uredi izvor]| Popis | Naziv za narod | Broj stanovnika | +/- |
|---|---|---|---|
| 1910. | Arbanasi (albanski) | 273[12] | 
|
| 1921. | Arnauti | 626 | 
|
| 1948. | Šiptari | 755 |
|
| 1961. | Albanci | 3.642 |
|
| 1971. | 3.764 |
| |
| 1981. | 4.396 |
| |
| 1991. | 4.295 | 
| |
| 2013. | 2.806 |
|
Poznati bosanskohercegovački Albanci
[uredi | uredi izvor]- Bekim Fehmiu, jugoslavenski glumac[13]
- Gjergj Fishta, katolički svećenik, pjesnik i diplomat
- Zef Kolombi, slikar
- Tinka Kurti, glumica[14]
- Gani Hoshi, mujezin
- Hamid Dolari, profesor na Univerzitetu u Sarajevu
- Ibrahim Ahmetaj, profesor na Univerzitetu u Sarajevu
- Ilirjana Hadžibećiri, prvi ženski kardiohirurg u Bosni i Hercegovini
- Alirizah Gaši, novinar i pjevač
- Halim Koši, kompozitor
- Adrian Nikçi, švicarsko-albanski nogometaš[15]
- Edmond Azemi, kosovski košarkaš[16]
- Zana Kurtišaj, TV voditeljica
- Robert Shvarc, prevodilac
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]- Albanci
- Albanska dijaspora
- "Ostali" u Bosni i Hercegovini
- Etničke grupe u Bosni i Hercegovini
- Bošnjaci u Albaniji
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b "Popis stanovništva, kućanstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013" (PDF). www.popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. 2019. Pristupljeno 5. 3. 2024. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- ^ Kulišić, Špiro (1967). "Neki etnički problemi u predanjima o starom stanovništvu dinarske oblasti". Godišnjak Centra za balkanološka ispitivanja (jezik: Serbian) (5): 233–241. ISSN 0350-0020.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- ^ Kaser, Karl (May 1994). "The Balkan joint family household: seeking its origins". Continuity and Change (jezik: engleski). 9 (1): 45–68. doi:10.1017/S0268416000004161. ISSN 1469-218X. S2CID 143832158.
- ^ Kulišić, Špiro (1967). "O nekim problemima etničkog razvitka našeg dinarskog stanovništva i njegovih odnosa sa balkanskim starincima". Godišnjak Centra za balkanološka ispitivanja (jezik: Serbian) (5): 191–212. ISSN 0350-0020.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- ^ Kaser, Karl (2012). Household and Family in the Balkans: Two Decades of Historical Family Research at University of Graz (jezik: engleski). LIT Verlag Münster. ISBN 978-3-643-50406-7.
- ^ Vukanović, Tatomir (2012). "Srebrenica in the middle ages". Monumenta Srebrenica (jezik: English). 1 (1): 161. ISSN 2233-162X.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- ^ "Grand Viziers of Ottoman Empire with Albanian roots". invest-in-albania.org. 25 July 2014. Pristupljeno 6 December 2022.
- ^ "shqiptaret-ne-bosnje-dhe-hercegovine/". illyriapress (jezik: albanski). Arhivirano s originala, 2020-01-22. Pristupljeno 2020-02-12.
- ^ "albanci-u-bih-filigrani-pekari-fishta-i-sarajevske-dase-1903". prometej. Pristupljeno 2020-02-12.
- ^ "albanci-u-bih-filigrani-pekari-fishta-i-sarajevske-dase-1903". prometej. Pristupljeno 2020-02-12.
- ^ "Popis stanovništva, domaćinstava, stanova i poljoprivrednih gazdinstava 1991" (PDF). www.fzs.ba. Sarajevo: Zavod za statistiku Republike Bosne i Hercegovine. 1993. Pristupljeno 21. 5. 2024. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- ^ "Bošnjak: zvanični kalendar za prostu godinu 1914". Sarajevo. 1913. str. 45–46.
- ^ Ćirić, Sonja (24 June 2010), Blistavo i strašno (jezik: srpski), Vreme
- ^ Tinka Kurti: Shkela cdo bestytni per puthjen e pare te filmit shqiptar
- ^ "Kosovarët Festojnë Me Simbolin e Shqiponjës, Zvicra e Bën Problem" (jezik: albanski). gazetatelegraf.com. 28 August 2012. Arhivirano s originala, 16 October 2013. Pristupljeno 17 July 2013. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- ^ "Edmond Azemi - Basketball - Scoresway - Results, fixtures, tables and statistics". Scoresway.com. Arhivirano s originala, 2016-04-01. Pristupljeno 2016-01-28. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)