Anadolska hipoteza
Anadolska hipoteza, ili Anadolska teorija, prvi put je objavljena 1987. god u radovima britanskog arheologa Colin Renfrew-a. Domovinu Praindoevropljana smjestio je u neolitsku Anadoliju. To je najvažnija oponentska teorija Kurganskoj hipotezi Marije Gimbutas, ili stepskoj teoriji, favorizovanoj od većine arheologa.
Nakon nekoliko stoljeća istraživanja tokom druge polovine 20. stoljeća definirano je nekoliko teorija i hipoteza o indoevopskoj pradomovini. U ovo pitanje uključena je lingvistika, arheologija i u posljednje vrijeme intenzivno genetika, u velikim i značajnim istraživačkim centrima.[1]
Indoevropljani nisu narod i ovaj se termin ne koristi kao bilo kakva etnička ili rasna odrednica, kako se to često radilo tokom posljednjeg stoljeća i nerijetko se još uvijek radi u političke svrhe, već se može koristiti isključivo kao lingvistička odrednica za govornike indoevropskog prajezika, ili pak kao odrednica za populacije koje su naseljavale prostor na kojem su kulture čiju materijalnu ostavštinu tumačimo kao indoevropsku.[2]
Pitanje tačne definicije ove problematike kompleksno je i tokom gotovo stotinu godina arheološkog promišljanja brojni su naučnici ponudili najrazličitije moguće definicije koje bi Indoevopljane smjestile na određeni geografski prostor tokom određenog vremenskog perioda, odnosno izvor, koje bi objasnilo širenje i distribuciju indoevropskih naroda i jezika kroz historiju i danas.
_and_modern_Western_Eurasian_populations.jpg)
Suština teorije[uredi | uredi izvor]
Renfrew je bio prvi naučnik koji je ukazao da su arheološke, antropološke i kulturne premise tradicionalne teorije još uvijek iste kao i one s kraja 18. i početka 19. stoljeća, te da treba insistirati na procjeni njihove valjanosti. Posebno je kritičan prema historijskoj ulozi koja je dodijeljena nomadstvu, koje se još uvijek interpretira, kao i u arheologiji i antropologiji 19. stoljeća, kao međuperiod između lova i poljoprivrede.
Suština anadolske teorije je insistiranje na što manje migracija. Vremenski, pradomovina Indoevropljana smještena je u Anadoliji, ne kasnije od 6500. godine pne, kada se populacija već bavila poljoprivredom, čime su Praindoevropljani izjednačeni s nosiocima neolitizacije. Prema ovoj teoriji indoevropski jezik u Evropu širio se tokom 6. i 7. milenijuma zajedno sa širenjem neolita neolitiskim paketom. Renfrew proces neolitizacije vidi kao jedinu temeljnu i sveobuhvatnu ekonomsku i kulturnu promjenu u prahistoriji Evrope, nastala po modelu masovnih migracija, koja bi mogla objasniti širenje indoeuropskih jezika. Prema tome, najveći dio Evrope naseljene u neolitu, govorio je Indovrepske jezik, dok su kasnije migracije samo premještale pojedine varijatete Indoevrpljana. Masovnih migracija, kasnije, u eneolitu nije bilo.[3]
Širenje Praindoevropljana odvijalo se u slijedećim koracima:
Oko 6500. god. pne, iz Anadolije, počele su migracije poljoprivrednika koji su govorili Proto-praindoevropski jezik. Taj jezik, Balkanski-Praindoevropski (što odgovara Staroj Evropi Marije Gimbutas) pojavljuje se u okvirima Starčevačko-Kereš-Kris kulture na Balkanu i Impresso kultura na zapadnom i središnjem Mediteranu. Indoevropska obilježja se oko 5000. god. pne pojavljuju u okviru Kulture trakaste keramike u srednjoj Evropi i u okviru istočne varijante Kulture trakaste keramike u istočnoj Evropi, u porječju rijeka Dnjestar i Bug (Stepski Praindoevropski - predak tokarijanskog). Iza 5000. god. pne, arhaični Praindoevropski pojavljuje se u zapadnoj i sjevernoj Evropi, predak italijanskog, keltskog i germanskih jezika.
Filozofija teorije je da Praindoevropljani nisu bili ratnici koji su osvojili i zauzeli Evropu čisto vojnom silom, već su bili izumitelji poljoprivrede i Evropu su osvojili kulturnom i intelektualnom nadmoći.[4] Glavni oslonac teorija o zemljoradnicima kao nosiocima širenja Praindoevropljana leži u njenoj vezi sa arheološkim poznatim događajima, kao što je širenje zemljoradnje, koje za arheologe predstavlja siguran znak premještanja populacija.[5]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Colin Renfrew - Archaeology and Language: The Puzzle of Indo-European Origins, CUP Archive, 1990
- Alfred Bammesberger, Theo Vennemann - Jezici u prahistoriji Evrope, 2003
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Univerzitet Barcelona - Genetičke studije oživljavaju debatu oko porijekla i širenja Indoevropskih jezika u Evropi
- ^ Mentorica: Jasna Šimić -Seobe Indoeuropljana: Korijeni modernih jezika Sveučilište u Osijeku Filozofski fakultet]
- ^ Ramona Felinger - INDOEUROPEIZACIJA U ARHEOLOŠKOM I LINGVISTIČKOM KONTEKSTU, SVEUČILIŠTE U ZAGREBU, FILOZOFSKI FAKULTET, Odsjek za arheologiju, Zagreb, 2018
- ^ Mehmet Özdogan - Archaeological Evidence on the Westward Expansion of Farming Communities from Eastern Anatolia to the Aegean and the Balkans - Current Anthropology 52 (Supplement 4), 2011
- ^ Diplomski rad Mentor: doc. dr. sc. Boško Marijan Teorije o doseljenju Indoeuropljana -Sveučilište u Osijeku Filozofski fakultet