Atinski sporazum
 Balkan u 1914. | |
| Vrsta | Mirovni sporazum |
|---|---|
| Kontekst(i) | Balkanski ratovi |
| Potpisan | 14. novembar 1913 |
| Lokacija | Atina, Kraljevina Grčka |
| Strane |  Osmanlijsko Carstvo Kraljevina Grčka |
| Jezici | osmanlijski grčki |
Atinski sporazum između Osmanlijskog Carstva i Kraljevine Grčke jest mirovni sporazum koji je formalno okončao neprijateljstva između te dvije zemlje nakon dva Balkanska rata. Osmanlijsko Carstvo je ustupilo Makedoniju (uključujući i glavni grad Solun) većinu Epira i mnoga ostrva u Egejskom moru Grčkoj.
Sporazum je potpisan 14. novembra 1913.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
U Prvom balkanskom ratu koalicija Bugarske, Srbije, Grčke i Crne Gore porazila je Osmanlijsko Carstvo. Osmanlije su izgubile gotovo sve svoje evropske posjede, koje su Londonskim sporazumom svedene na malu teritoriju oko Mramornog mora.[1] Osmanlije su, međutim, uspjele da povrate istočnu Trakiju, tokom Drugog balkanskog rata, kada je Bugarska napala svoje bivše saveznike i bila poražena od kombinovanih snaga svih njenih komšija, uključujući Rumuniju.[2]
Tokom Prvog balkanskog rata, boreći se protiv Osmanlija, Grčka je zauzela veći deo Epira, južnu Makedoniju sa velikim lučkim gradom Solunom i većinu ostrva u Egejskom moru (osim Dodekaneza koje je okupirala Kraljevina Italija). U drugom ratu dodatno je proširila svoju teritoriju u Makedoniji na račun Bugarske. Budući da je Zapadna Trakija ostala pod bugarskom kontrolom (bilo bi ustupljeno Grčkoj u Neuillyskom sporazumu 1919), Grčka nije dijelila kopnenu granicu s Osmanlijskim Carstvom. Međutim, grčko-turske tenzije su ostale visoke, budući da je osmanlijska vlada odbila prihvatiti grčku kontrolu nad otocima u sjeveroistočnom Egejskom moru.
Uslovi[uredi | uredi izvor]
Uslovi sporazuma bili su slijedeći:
- Osmanlijsko Carstvo je priznalo grčka osvajanja Soluna, Janine i njihove okolne teritorije.
- Osmanlijsko Carstvo je priznalo grčki suverenitet na ostrvu Kreta, koje je nakon 1897. godine bila autonomna država pod osmanlijskom vlašću.
- Manjinska prava dodijeljena su Turcima koji su živjeli na novoosvojenoj grčkoj teritoriji.
Najvažnije pitanje koje je ostalo neriješeno bila je sudbina sjevernoegejskih ostrva (Lezbos, Hios, Lemnos, Imbros i Tenedos), koja su tokom rata pripojena Grčkoj. Pitanje je prepušteno arbitraži velikih sila, koje su ih u februaru 1914. godine, osim Imbrosa i Tenedosa, dodijelile Grčkoj. Kako je Osmanlijsko Carstvo odbilo da odustane od svojih potraživanja, izbila je kriza koja je dovela do pomorske trke u periodu od 1913. do 1914. i vršene su pripreme za ponovni sukob na obje strane. Situaciju je smirio tek izbijanje Prvog svetskog rata.
Posljedice[uredi | uredi izvor]
Nakon što je Osmanlijsko Carstvo poraženo u Prvom svjetskom ratu, Grčka je jedno vrijeme dobila istočnu Trakiju do linije Čatalke, kao i Gökçeadu (Imbros) i Bozcaadu (Tenedos) i zonu u Anadoliji oko Izmira (Sevežrski sporazum), ali bila je prisiljena da ih ustupi Republici Turskoj nakon Grčko-turskog rata Lozanskim sporazumom .
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Treaty of London". Arhivirano s originala, 1. 5. 1997. Pristupljeno 19. 5. 2023.
- ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 11. 8. 2010. Pristupljeno 19. 5. 2023.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)