Bakr-babina džamija
| Bakr-babina džamija | |
|---|---|
 Bakr-babina džamija u Sarajevu | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Sarajevo, Bosna i Hercegovina |
| Religija | Islam |
| Administracija | Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini |
| Arhitektonski opis | |
| Arhitektonski tip | Džamija |
| Arhitektonski stil | osmanlijski |
| Osnivač | Hadži Alija Bakr-baba |
| Dovršeno | 1544. |
| Specifikacije | |
| Munare | 1 |
Bakr-babina džamija je sarajevska džamija koja se nalazi pored arheološkog parka Atmejdan, na lijevoj obali rijeke Miljacke. U kompleksu Bakr-babine džamije nalazili su se sljedeći objekti: medresa hadži Ismaila ef. Misrije, kutubhana (biblioteka) Abdullaha ef. Kantamirije i česme uz Bakr-babinu džamiju. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na sjednici održanoj od 25. do 31. januara 2005. godine donijela je odluku, kojom se arheološko područje Atmejdan u Sarajevu, proglašava nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.[1]
Kompleks Bakr-babine džamije[uredi | uredi izvor]
Džamiju je sagradio sarajevski trgovac hadži Alija Bakr-baba 1544. godine na Atmejdanu. Pored džamije je sagradio i mekteb. U tom periodu Bakr-babina džamija je bila jedna od najljepših i najvećih sarajevskih džamija sa kamenom munarom. Prilikom pohoda Eugena Savojskog na Sarajevo u oktobru 1697. godine, džamija je u potpunosti izgorjela. Godine 1700. džamiju je obnovio stanovnik ove mahale hadži Mehmed Medbesarović. Početkom 19. stoljeća ovaj prostor gubi na značaju, a odmah iza Austrougarske okupacije 1878. godine, džamija je pretvorena u vojno skladište i budući da nije održavana, čitava džamija zajedno sa mektebom je porušena 1895. godine. Uz džamiju je ostalo jedino groblje, koje je ekshumirano 1939. godine. Sačuvali su se natpisi sljedećih nišana: Munla-Zulfikar (1762/63), kaligraf Misrija Hasan-efendija (1769/70), Abdulah-efendija Kantamirija (1774/75), Munla-Mustafa (1774/75, unuk Kantamirije), Hadži-Abdulah Hadžiabdagić (1795/96), Serdengečdija Tola Salih-aga (1808/09), Muharem-aga Očaktan (1810/11).[2] Džamija je obnovljena i svečano otvorena 27. juna 2011. godine.
Medresa hadži Ismaila Misrije[uredi | uredi izvor]
Na istočnoj strani džamije pored groblja, nalazila se medresa koju je izgradio hadži Ismail Misrija 1741/42. godine. Medresa se sastojala od predavaonice (dershane) i deset prostorija za učenike. Za izdržavanje medrese Misrija je ostavio nekoliko hiljada akči novca i jedan han u Mačkovcu. Kasnije je i muderis Abdulah ef. Kantamirija uvakufio svoju kuću u Magodi i odredio da se od prihoda jedan dio troši za njegovu biblioteku, a drugi za medresu i njegove učenike. Hadži Mehmed ef. Goro je za medresu ostavio 10000 akči novca. Medresa je uništena prije Drugog svjetskog rata.[3] U ovoj medresi je tokom stoljeća nastalo više djela različite literarne prirode, a posebno se ističu brojni prijepisi. Među najznačajnijim rukopisima je Arapsko-turski riječnik od Osmana ef. Džumhura iz 1713. godine. Misrijina medresa bila je jedna od najznačajnijih u Sarajevu tokom 18. i 19. stoljeća.
Biblioteka (kutubhana) Abdulah ef. Kantamirije[uredi | uredi izvor]
Na Atmejdanu, prekoputa medrese i džamije, u neposrednoj blizini Ćumurije mosta, Abdulah ef. Kantamirija je podigao 1774/75. godine biblioteku (kutubhanu). Njegova biblitoteka je bila jedna od tri javne orijentalne biblioteke u Sarajevu za vrijeme osmanske vladavine.[4] Abdulah ef. Kantamirija, sin Ahmedov, je bio muderis Misrijine medrese, vaiz (propovjednik) i baš-katib (generalni sekretar) u mehkemi (sudnica). Bavio se i prepisivanjem knjiga. Živjeo je u Jakub-pašinoj mahali u Sarajevu (danas Alifakovac). Umro je 1774/75. godine i sahranjen uz Bakr-babinu džamiju. Zgrada biblioteke porušena je 1897. godine, a knjige su prenesene u Osman Šahidijinu biblioteku, a potom u Gazi Husrev-begovu biblioteku.[3]
Česme uz Bakr-babinu džamiju[uredi | uredi izvor]
Kompleks Bakr-babine džamije imao je nekoliko česmi. Desno od ulaza u harem nalazila se čifte-česma (dupla česma) koja je bila uzidana u dvorišni zid. U dvorištu džamije se nalazilo šest česmi, te jedna u Misrijinoj medresi. Sve navedene česme bile su u funkciji do 1878. godine. U Zborniku Muhamed Enveri ef. Kadića (XIV, str. 18/II) nalazi se prijepis natpisa koji je bio uzidan u jednu od česmi Bakr-babine džamije. Sačuvani natpis ima formu pjesme koja je napisana na turskom jeziku i sastoji se od 8 stihova:
“Divna li je ova jedinstvena česma, izvor života (Abi-hajat),
Dostojna je da se prispodobi sa izvorom Kevser (vrelo u raju)
Bila je zapuštena i ostavljena da u njezino korito kaplje voda kao suze siročeta.
Sva njezina okolina je bila u dobrom stanju, a ona ruševina, pa ima li ko da se smiluje ovom siročetu.
Kada je za ovo čuo prvi aga (bašaga) grada, uzburka se more njegove dobrote zbog plača česme.
Pa dovede vodu sa izvora i prosu svoju dobrotu za dušu Mustafinu.
Dok se dobrotvorova duša napaja blagodatima (dobrotom)
Kao da je žednim učenicima medrese stigao sam Hidr,
A šta tek da kažemo kad će se njegova duša napojiti rajskim selsebilom
I kad voda Kevser dođe u rajski šadrvan.
Vehbijo, uz napajanje svijeta, izeci joj kronogram:
Provrela je voda života i stigla na Atmejdan.
Godina 1212.” (1797/98)[5]
Natpis se odnosi na obnovu česme, ali ne zna se kada je prvobitna česa sagrađena. Sarajevski ljetopisac Mula Mustafa Bašeskija je zabilježio 1766/67. godine da je hadži Ibrahim Tolo sagradio česmu na Atmejdanu u koju je doveo vodu sa vrela Pjenkovac koje se nalazilo na Bentbaši.[6]
Turbe hadži hafiza Halida ef. Hadžimulića[uredi | uredi izvor]
U haremu Bakr-babine džamije 2013. godine izgrađeno je turbe hadži hafiz Halidu ef. Hadžimuliću. On je bio začetnik ideje o ponovnoj gradnji Bakr-babine džamije. Turbe je otvorenog tipa, dimenzija 4x4 metra, napravljeno u betonskoj žardinjeri visine do 90 cm. Nišani su postavljeni u žardinjeru, a obrada je od kamena hreše i mermera bijele boje. Kucanje bejtova Mesnevije po fasadi žardinjere radilo se kao reljef. Rasvjeta je indirektna sa direktnim dijelovima iz ćoškova.
-
Turbe Halid ef. Hadžimulića -
-
Tarih sa nišana h. hfz. Halid ef. Hadžimulića
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mehmed Mujezinović, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga I – Sarajevo, Sarajevo, 1974
- Šejh Sejfudin Kemura, Sarajevske džamije i druge javne zgrade turske dobe, Sarajevo, 1913
- Mula Mustafa Bašeskija, Ljetopis, Sarajevo, 1988
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika". old.kons.gov.ba. Pristupljeno 11. 3. 2022.
- ^ Kemura, šejh Sejfudin, (1913), Sarajevske džamije i druge javne zgrade turske dobe, str. 169-170; Mujezinović, Mehmed (1974), Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 1, str. 353-362, Veselin Masleša
- ^ a b Mujezinović, Mehmed (1974), Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 1, str. 361-362, Veselin Masleša
- ^ Fajić, Zejnil, (1987), Biblioteka Abdulah-efendije Kantamirije, str. 15, Anali GHB, XIII-XIV
- ^ Mujezinović, Mehmed (1974), Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 1, str. 359-360, Veselin Masleša
- ^ Bašeskija, Mula Mustafa, (1987), Ljetopis, str. 72, Veselin Masleša