Battenova bolest

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Battenova bolest
(Spielmeyer–Vogt–Sjögren–Battenova bolest)
(Batten–Mayou–Vogtova bolest)
Video o normalnoj aktivnosti namotavanja u 36 KMf WT zebrice
Klasifikacija i vanjski resursi
ICD-10E75.4
ICD-9330.1
OMIM204200
DiseasesDB31534
MeSHD009472

Battenova bolest je fatalna bolest nervnog sistema koja obično započinje u rdjetinjstvu.[1] Pojava simptoma obično je u dobi između pet i 10 godina.[1] Često je autosomno recesivna. Uobičajeni je naziv za grupu poremećaja zvanih neuronska ceroidna lipofuscinoza (NCL).[1]

Iako se Battenova bolest obično smatra maloljetničkim oblikom NCL-a (ili "tipa 3"), neki koriste izraz Battenova bolest da bi opisali sve oblike NCL-a. Historijski gledano, NCL su klasificirani prema starosti bolesti kao infantilni NCL (INCL), kasno infantilni NCL (LINCL), maloljetnički NCL (JNCL) ili NCL odraslih (ANCL).[2] Najmanje 20 gena identificirano je u vezi s Battenovom bolešću, ali je juvenilni NCL, najrasprostranjeniji oblik Battenove bolesti, povezan s mutacijama gena CLN3.[3][4] Prvi puta opisana je 1903.[1]

Znaci i simptomi[uredi | uredi izvor]

Rani znakovi i simptomi poremećaja obično se javljaju pri ozrastu oko 2–10 godina, s postupnim pojavom problema sa vidom ili napadima. Rani znakovi mogu biti suptilne promjene ličnosti i ponašanja, sporo učenje ili regresija, ponavljajući govor ili eholalija, nespretnost ili posrtanje. Usporavanje rasta glave u infantilnom obliku, slaba cirkulacija donjih ekstremiteta (nogu i stopala), smanjenje tjelesne masti i mišićne mase, zakrivljenost kičme, hiperventilacija i/ili uroci koji zadržavaju dah, brušenje zuba i zatvor.

Vremenom, pogođena djeca trpe mentalna oštećenja, pogoršavaju im se napadi, uz progresivan gubitak vida, govora i motonih vještina. Battenova bolest je terminalna bolest; očekivani životni vijek varira ovisno o tipu ili varijanti.

Žene s juvenilnom Battenovom bolešću pokazuju prve simptome godinu dana kasnije od muškaraca, ali u prosjeku umiru godinu dana prije.[5]

Uzrok[uredi | uredi izvor]

NCL su porodične bolesti koje se nasljeđuju na autosomno recesivni način. Zajedno nazvani Battenovom bolešću, NCL su odgovorni za većinu pedijatrijskih neurodegenerativnih bolesti. Specifični tip NCL karakterizira starost početka simptoma i uključena genetička mutacija.Sada se vjeruje da mutacije u deset gena dovode do razvoja Battenove bolesti; 'incidencija je visoka kao 1/12.500 živorođenih.[6]

Battenova bolest je autosomno recessivo obilježje.

NCL bolesti[uredi | uredi izvor]

  • Infantilni neuronski ceroid (INCL): CLN1 kodira protein PPT1 koji funkcionira kao lizosomski enzim.[7]
  • Kasni infantilni NCL (LINCL) : CLN2 kodira TPP1 koji služi kao lizosomski enzim. Očekivano trajanje života je između osam i dvanaest godina.[8]
  • Juvenilni NCL (JNCL): CLN3 kodira CLN3, lizosomski transmembranski protein.
  • NCL odraslih: CLN4 nema poznate povezane proteine.
  • Finska varijanta kasno infantilnog NCL (fLINCL) : CLN5 kodira CLN5, topivi lizosomski protein.
  • Varijanta kasnoinfantilnog NCL: CLN6 kodira protein CLN6, transmembranski protein endoplazmatskog retikulumA.
  • Turska varijanta kasnoinfantilnog NCL: CLN7 ili MFSD8, kodira MFSD8, koji funkcionira kao lizosomski transmembranski protein.
  • Sjevernjačka epilepsija: CLN8 kodira CLN8, transmembranski protein endoplazmatskog retikuluma.
  • Kasnoinfantilni NCL: CLN10 ili CTSD kodira CTSD, koji je lizosomski protein sa različitim funkcijama.
  • Infantilna osteopetroza: CLCN7 kodira CLCN7.

Infantilni NCL: mutacija CLN3[uredi | uredi izvor]

Gen CLN3 nalazi se na kratkom kraku hromosoma 16, na položaju gena 12.1 (16p12.1), a mutacije unutar ovog gena glavni su uzrok maloljetničkog NCL-a. Preciznije, 73% slučajeva Battenove bolesti posljedica je delecije od 1,02 kb unutar ovog gena, što uzrokuje pomak okvira koji stvara krnji mutirani genski proizvod dužine samo 181 aminokiselina, u odnosu na divlji genski proizvod dužine 438 aminokiselina. Normalno funkcionirajući CLN3 kodira hidrofobni transmembranski protein, koji je uglavnom lokaliziran u lizosomima; međutim, utvrđeno je da se mutirani genski proizvod sa 181 aminokiselinom primarno lokalizira na endoplazmatski retikulum i Golgijev aparat. Precizna funkcija genskog proizvoda CLN3 ostaje nepoznata.[6]

Dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Battenova bolest je rijetka. Pogrešno postavljanje dijagnoze može dovesti do povećanih zdravstvenih troškova, porodičnog stresa i šanse za upotrebu pogrešnih oblika liječenja, što može pogoršati stanje pacijenta. Ipak, Battenova bolest može se dijagnosticirati ako se pravilno otkrije. Oštećenje vida je najčešći uočljivi simptom bolesti. Pojave kod djece češće su nego kod adolescenata ili odraslih.

Djeca ili odrasli za koje se sumnja da imaju Battenovu bolest u početku trebaju posjetiti optometristu ili oftalmologa. Izvršit će se pregled očnog dna, koji pomaže u otkrivanju uobičajenih abnormalnosti oštećenja vida, poput granularnosti pigmentnog epitela mrežnjače u središnjoj makuli. Iako se to također može vidjeti u raznim kod drugih bolesti, gubitak očnih ćelija upozoravajući je znak Battenove bolesti. Ako se sumnja na Battenovu bolest, provode se razni testovi koji pomažu tačno potvrđivanje dijagnoze, kao što su:

  • Testovi krvi ili urina mogu pomoći u otkrivanju abnormalnosti koje mogu ukazivati na Battenovu bolest. Naprimjer, povišene razine dolikola u urinu pronađene su kod mnogih osoba s NCL. Prisustvo vakuoliziranih limfocita – bijelih krvnih zrnaca – koje sadrže rupe ili šupljine (uočeno mikroskopskom analizom krvnog razmaza), u kombinaciji s drugim nalazima koji ukazuju na NCL, sugestivno je za juvenilni oblik uzrokovan mutacijama CLN3.
  • Uzimanje uzoraka kože ili tkiva vrši se ekstrakcijom malog komadića tkiva, koji se zatim ispituje pod elektronskim mikroskopom. To može omogućiti otkrivanje tipskih NCL naslaga. Te naslage su česte u tkivima kao što su koža, mišići, konjunktiva i rektum.[9] Ova dijagnostička tehnika je korisna, ali su drugi invazivni testovi pouzdaniji za dijagnosticiranje Battenove bolesti.
  • Elektroencefalogram(EEG) je tehnika koja koristi posebne sonde pričvršćene na tjeme pojedinca. Snima električne struje/signale, koji omogućavaju analizu aktivnosti električnog obrasca u mozgu. EEG pomaže u promatranju ima li pacijent napade.
  • Električne studije očiju se koriste, jer gubitak vida je najčešća karakteristika Battenove bolesti. Vizuelno izazvani odgovori i elektroretinogrami efikasni su testovi za otkrivanje različitih očnih stanja čestih u NCL-ima u djetinjstvu.
  • Kompjuterizirana tomografija (CT) ili magnetna rezonanca (MRI) dijagnostički su slikovni testovi koji omogućavaju da se bolje vizualizira izgled mozga. MRI slikovni test koristi magnetna polja i radio talase kako bi pomogao u stvaranju slika mozga. CT-skeniranje koristi rendgenske zrake i računare za stvaranje detaljne slike moždanih tkiva i struktura. Oba dijagnostička testa snimanja mogu pomoći u otkrivanju moždanih područja koja propadaju ili su atrofirala kod osoba s NCL.
  • Mjerenje aktivnosti enzima specifično za Battenovu bolest može pomoći u potvrđivanju određenih dijagnoza uzrokovanih različitim mutacijama. Povišeni nivoi palmitoil-proteinske tioesteraze uključeni su u CLN1. U CLN2 uključena je kisela proteaza. Katepsin D je uključen u CLN10.
  • Anakiza DNK može se također koristiti za potvrđivanje dijagnoze Battenove bolesti. Kada je mutacija poznata, DNK analiza se takođe može koristiti za otkrivanje nositelja ovog stanja koji nisu pogođeni, za genetičko savjetovanje. Ako porodična mutacija prethodno nije identificirana ili ako uobičajene mutacije nisu prisutne, nedavni napredak omogućio je sekvenciranje svih poznatih NCL gena, povećavajući šanse za pronalaženje odgovorne mutacije (mutacija).

Liječenje[uredi | uredi izvor]

Battenova bolest je terminalna bolest; FDA je odobrila Brineuru (cerliponaza alfa) kao tretman za određeni oblik Battenove bolesti. Prvi tretman odobren je za usporavanje gubitka sposobnosti hodanja (ambulacija) kod simptomatskih pedijatrijskih pacijenata starih tri godine i starijih, s kasnom infantilnom neuronskom ceroidnom lipofuscinozom tipa 2 (CLN2), poznatom i kao nedostatak tripeptidil peptidaze-1 (TPP1) . Palijativno liječenje je simptomatsko i podržavajuće. Za jedan lijek, antisens oligonukleotid, milasen,[10] opisan je u uglednom The New England Journal of Medicine,[11] vjeruje se da je prvi „prilagođeni“ tretman za genetičku bolest. Ime je dobio po Mili Makovec, jedinoj pacijentici koja ga je ikad mogla uzeti. (Moglo bi pomoći drugom izuzetno rijetkom pacijentu koji ima istu mutaciju kao Mila.)

Historija[uredi | uredi izvor]

Battenova bolest nazvana je po britanskom pedijatru Fredericku Battenu, koji ju je prvi opisao 1903.[12] Poznata i kao [[[Walther Spielmeyer|Spielmeyer]]–Vogt–Sjögren–Battenova bolest, najčešći je oblik grupe poremećaja koja se naziva lipofuscinoza neuronskih ceroida (NCL) ). Iako se Battenova bolest obično smatra juvenilnim oblikom NCL-a, neki koriste izraz Battenova bolest da bi opisali sve oblike NCL-a.

Također pogledajte[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b c d "Batten Disease Fact Sheet | National Institute of Neurological Disorders and Stroke". www.ninds.nih.gov. Pristupljeno 30. 11. 2020.
  2. ^ Hobert JA, Dawson G (oktobar 2006). "Neuronal ceroid lipofuscinoses therapeutic strategies: past, present and future". Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Basis of Disease. 1762 (10): 945–53. doi:10.1016/j.bbadis.2006.08.004. PMID 17049436.
  3. ^ Rakheja D, Narayan SB, Bennett MJ (septembar 2007). "Juvenile neuronal ceroid-lipofuscinosis (Batten disease): a brief review and update". Current Molecular Medicine. 7 (6): 603–8. doi:10.2174/156652407781695729. PMID 17896996.
  4. ^ Cooper JD (juni 2008). "Moving towards therapies for juvenile Batten disease?". Experimental Neurology. 211 (2): 329–31. doi:10.1016/j.expneurol.2008.02.016. PMID 18400221. S2CID 32126291.
  5. ^ Cialone J, Adams H, Augustine EF, et al. (maj 2012). "Females experience a more severe disease course in Batten disease". Journal of Inherited Metabolic Disease. 35 (3): 549–55. doi:10.1007/s10545-011-9421-6. PMC 3320704. PMID 22167274.
  6. ^ a b Jill M. Weimer; Elizabeth Kriscenski-Perry; Yasser Elshatory; David A. Pearce (2002). "The Neuronal Ceroid Lipofuscinoses: Mutations in Different Proteins Result in Similar Disease". NeuroMolecular Medicine. 1 (2): 111–124. doi:10.1385/nmm:1:2:111. PMID 12025857. S2CID 33921126.
  7. ^ Jalanko, Anu; Braulke, Thomas (2009). "Neuronal ceroid lipofuscinoses". Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research. 1793 (4): 697–709. doi:10.1016/j.bbamcr.2008.11.004. PMID 19084560.
  8. ^ "Warren Recognizes Batten Disease Awareness Day". 4. 6. 2018. Pristupljeno 30. 5. 2020.
  9. ^ "Noah's Hope - Causes and Symptoms of Batten Disease". www.noahshope.com. Arhivirano s originala, 23. 11. 2016. Pristupljeno 22. 11. 2016.
  10. ^ Chen, Angus (15. 10. 2019). "A Drug Was Made For Just One Child, Raising Hopes About Future Of Tailored Medicine". Pristupljeno 30. 5. 2020.
  11. ^ Kim, Jinkuk; Hu, Chunguang; Moufawad El Achkar, Christelle; Black, Lauren E.; Douville, Julie; Larson, Austin; Pendergast, Mary K.; Goldkind, Sara F.; Lee, Eunjung A.; Kuniholm, Ashley; Soucy, Aubrie; Vaze, Jai; Belur, Nandkishore R.; Fredriksen, Kristina; Stojkovska, Iva; Tsytsykova, Alla; Armant, Myriam; Didonato, Renata L.; Choi, Jaejoon; Cornelissen, Laura; Pereira, Luis M.; Augustine, Erika F.; Genetti, Casie A.; Dies, Kira; Barton, Brenda; Williams, Lucinda; Goodlett, Benjamin D.; Riley, Bobbie L.; Pasternak, Amy; et al. (2019). "Patient-Customized Oligonucleotide Therapy for a Rare Genetic Disease". New England Journal of Medicine. 381 (17): 1644–1652. doi:10.1056/NEJMoa1813279. PMC 6961983. PMID 31597037.
  12. ^ Batten FE (1902). "Cerebral degeneration with symmetrical changes in the maculae in two members of a family". Transactions of the Ophthalmological Societies of the United Kingdom. 23: 386–90.

Vanjsdki linkovi[uredi | uredi izvor]


Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Battenova_bolest&oldid=3331488"