Bosanskohercegovačka zaštićena područja prirode
Konvencija o biološkoj raznolikosti počiva na uvažavanju glavnih naučnih odrednica genetičkog i ekološkog diverziteta, uključujući i raznolikost krajolika (pejzaža). Drugim riječima, svaka bioraznolikost, uključujući i ovu u Bosni i Hercegovini u osnovi obuhvata raznolikosti gena, vrsta, ekosistema i pejzaža (krajolika). Njen specijski diverzitet je obilježe najvišim stupnjem endemnosti u Evropi. Osim specijske raznolikosti, opisan je i izuzeno visok stuanj raznolikosti ekosistema i krajolika uopće, uključujući nebiološke prirodne resurse. Raznolikost biljnog, životinjskog i ostalog živog svijeta Bosna i Hercegovina je posljedica dugotrajne geobiološke evolucije u veoma specifičnim geohronološkim, geološkim i klimatskim prilikama.[1][2][3] Prema tim kriterijima u BiH se izdvajaju slijedeće regije:
- mediteranska,
- eurosibirsko-boreoamerička, i
- alpsko-visokonordijska.
Na području Bosne i Hercegovine zabilježeni su i opisani brojni centri endemizma sa centrima reliktnosti, odnosno očuvanim pribježištima (refugijima) tercijarne flore i faune. Ako se pogleda u broj vrsta (S) u odnosu na relativno malu površinu Zemlje (A),
- odnos S/A Bosnu i Hercegovinu svrstava među najbogatije države Europe.
Čak 30% ukupne endemske flore Balkana (1.800) vrsta se nalaze u BiH.
Procjena bioraznolikosti u Bosni i Hercegovini prema skupinama živog svijeta[uredi | uredi izvor]
| Skupina | Broj vrsta |
| Alge | 1100 |
| Mahovine | 500 |
| Paprati | 70 |
| Sjemenjače | 4100 |
| Ribe | >100 |
| Vodozemci | 20 |
| Gmizavci | 35 |
| Ptice | 320 |
| Sisari | 80 |
| Beskičmenjaci | 10 000 |
| Gljive | 1400 |
| Lišaji | 300 |
| Nepoznati eukarioti | “Više hiljada“ |
Diverzitet životinjskog svijeta Bosne i Hercegovine[uredi | uredi izvor]
| Grupa | Broj porodica | Broj vrsta (Ukupno) |
Ugrožene vrste | Endemi |
| Ribe | 27 | 119 | ? | 12 |
| Vodozemci | 7 | 20 | 3 | 6 |
| Gmizavci | 12 | 38 | 11 | 12 |
| Ptice | 60 | 326 | 97 | – |
| Sisari | 19 | 85 (+2?) | 24 | 9 |
| Ukupno | 125 | 588 (2?) | 135 | 39 |
Diverzitet biljnog svjeta Bosne i Hercegovine[uredi | uredi izvor]
| Grupa | Porodice | Rodovi | Vrste | Podvrste | Ukupno |
| Mahovine (Bryophyta) | 52 | 187 | 565 | 0 | 565 |
| Papratnjače (Pteridophyta) | 14 | 26 | 61 | 8 | 71 |
| Cvjetnice (Spermatophyta) | 161 | 858 | 3.256 | 1.078 | 4.498 |
| Ukupno | 227 | 1.071 | 3.882 | 1.086 | 5.134 |
Krajolici[uredi | uredi izvor]
Kao posljedica koegzistencije i visokog nivoa interakcija između biološke i geološke raznolikosti, na čitavom prostoru BiH je prisutan i visok stepen pejzažnih raznolikosti. Uvažavajući biogeografske i fizičko-geografske specifičnosti mogu se razlikovati slijedeći tipovi pejzaža:
- mediteranski,
- supramediteranski,
- mediteransko-planinski,
- ripanonski i
- planinski.
Zaštićena područja[uredi | uredi izvor]
Zaštićena područja prirode u Bosni i Hercegovini su oni dijelovi državne teritorije koji su značajni po bioraznolikosti, relativnoj očuvanosti izvornog krajolika i/ili estetsko-turističkih potencijala. Zaštićena područja prirode u Bosni i Hercegovini izdvojena su na osnovu kategorizacije Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN) na čijim principima su bazirani entitetski Prema tim kriterijima, u Bosni i Hercegovini zaštićena je 28 područja:
- 4 rezervati prirode: 4
- nacionalna parkvi: 3,
- spomenici prirode: 12,
- parkovi prirode –zaštićeni pejzaži: 5 i
- područje za upravljanje resursima: 1
Ukupna povšina svih kategorija zaštite iznosi 105.401,78 hektara. Neka područja su zaštićena na osnovu međunarodnih konvencija i regulativama čiji je Bosna i Hercegovina potpisnik.
Zaštićena područja prirode u Bosni i Hercegovini[uredi | uredi izvor]
| Područje | Entitet | IUCN kategorija | Površina (ha) |
| Strogi rezevati prirode (SRP) | |||
| SRP Prašuma Janj | RS | I a | 295,00 |
| SRP Prašuma Lom | RS | I a | 297,82 |
| Posebni rezervati prirode (PRP) | |||
| PRP Gromiželj | RS | I b | 831,33 |
| PRP Lisina | RS | I b | 560,64 |
| Nacionalni parkovi (NP) | |||
| NP Kozara | RS | II | 3.907,54 |
| NP Sutjeska | RS | II | 16.052,34 |
| NP Una | FBiH | II | 19.800,00 |
| Spomenici prirode (SP) | |||
| SP Pećina Orlovača | RS | III | 27,01 |
| SP Pećina Ljubačevo | RS | III | 45,45 |
| SP Žuta bukva | RS | III | 0,50 |
| SP Rastuša (pećina) | RS | III | 11,39 |
| SP Prokoško jezero | FBiH | III | 2.119,00 |
| SP Skakavac | FBiH | III | 1.430,70 |
| SP Tajan | FBiH | III | 3.591,98 |
| SP Vrelo Bosne | FBiH | III | 603,00 |
| SP Jama Ledana | RS | III | 28,26 |
| SP Vaganska pećina | RS | III | 12,00 |
| SP Pećina Đatlo | RS | III | 43,42 |
| SP Pavlova pećina | RS | III | 13,40 |
| SP Girska pećina | RS | III | 25,37 |
| SP Pećina Podlipe | RS | III | 6,10 |
| SP Ledenjača | RS | III | 7,40 |
| Područja za upravljanje staništem | |||
| – | – | IV | – |
| Parkovi prirode – zaštićeni pejzaži | |||
| PP Blidinje | FBiH | V | 35.800,00 |
| PP Hutovo blato | FBiH | V | 11.093,98 |
| ZP Konjuh | FBiH | V | 8.016,61 |
| ZP Bijambare | FBiH | V | 367,36 |
| ZP Trebević | FBiH | V | 400,20 |
| Područje za upravljanje resursima | |||
| PZUR Univerzitetski grad | RS | VI | 27,38 |
Zaštićena područja prirode u Bosni i Hercegovini po međunarodnim konvencijama i regulativama (Ramsarska i IBA područja)[uredi | uredi izvor]
| Područje |
| Hutovo blato (FBiH) |
| Livanjsko polje (FBiH) |
| Bardača (RS) |
| IBA područja (Important Bird Areas) |
| Hutovo blato (FBiH) |
| Boračko jezero (FBiH) |
| Bardača (RS) |
Zakonska regulativa[uredi | uredi izvor]
Nadležnost u oblasti zaštite prirode u Bosni i Hercegovini, kao i sve ostale, regulirana je na entitetskoj razini, uključujući i Brčko distrikt. Osnovni zakonski akti na kojima se zasniva zaštita prirode, među kojima su kategorije zaštićenih područja, postupak zaštite i i ostale odrednice su Zakon o zaštiti prirode Federacije Bosne i Hercegovine („Službene novine Federacije BiH“, broj 66/13) za Federaciju BiH, Zakon o zaštiti prirode Republike Srpske („Službeni glasnik RS“, broj 20/14) za Republiku Srpsku i Zakon o zaštiti prirode Brčko distrikta BiH („Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH“, broj 24/04) za Brčko distrikt. Smo jedan dio nadležnosti u ovoj oblasti reguliran je državnom legisdlativom, a uključuje realizaciju međunarodnih obaveza Države, kao što su praćenje i koordiniranje priprema za sklapanje i izvedbu međunarodnih sporazuma, koordinacija projekata u suradnji s međunarodnim organizacijama, programima i fondovima, koordinacija saradnje sa institucionalnim strukturama u BiH, entitetima i Distriktu Brčko. Nadležnosti Države su pretežno svedene na dio resora Ministarstva spoljnje trgovine i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine, a manjim dijelom i Ministarstve civilnih poslova, kao naprimjer realizacija konvencija UNESCO-a. Oblasti zaštite životnog okruženja za koje je potreban usaglašen pristup entiteta i distrikta su u nadležnosti Međuentitetsko tijelo za zaštitu životne sredine. To, između ostalog, uključuje realizaciju međunarodnih sporazuma i programa, učešća u saradnji sa međunarodnim organizacijama, koordinaciju i donošenje zakonskih akata i sl. Kadrovsku strukturu Međuentitetskom tijelu za zaštitu životne sredine formiraju nadležni entitetski organi.[4][5][6][7][8][9][10][11][12] [13] [14]
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Šilić Č. (1990): Endemične biljke, 3. izdanje. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 86-01-02557-9.
- ^ Thompson J. D. (2005): Plant evolution in the mediterranean. Oxford University Press. ISBN 0-19-851534-0.
- ^ Siljak-Yakovlev S., Peruzzi L. (2012): Cytogenetic characterization of endemics: past and future. Plant Biosystems, 146 (3): 694–702.
- ^ http://nasljedje.org/prirodno-nasljedje/266.
- ^ http://nasljedje.org/docs/pdf/Odluka_medjuentitetsko_tijelo.pdf.
- ^ http://www.mvteo.gov.ba/Default.aspx?langTag=bs-BA&template_id=95&pageIndex=1.
- ^ http://www.mcp.gov.ba/Default.aspx?langTag=bs-BA&template_id=107&pageIndex=1 Archived 2016-12-26 na Wayback Machine.
- ^ http://www.fmoit.gov.ba/ba.
- ^ Odluka o usklađivanju Odluke o osnivanju Međuentiteskog tijela za zaštitu životne sredine ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 123/12)
- ^ Ministarstvo spoljnje trgovine i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine (Sektor za prirodne resurse, energetiku i zaštitu životne sredine).
- ^ Ministarstvo civilnih poslova Bosne i Hercegovine (Sektor za nauku i kulturu)
- ^ Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske (Resor za zaštitu životne sredine).
- ^ Ministarstvo okoliša i turizma Federacije Bosne i Hercegovine (Sektor okoliša).
- ^ Odjeljenje za prostorno planiranje i imovinsko pravne poslove Vlade Brčko distrikta BiH (Pododjeljenje za prostorno planiranje, urbanizam i zaštitu okoline).