Crkva Prenos mošti svetog oca Nikolaja

Crkva Uspenja presvete Bogorodice u Reljevu
Osnovne informacije
Lokacija	Reljevo (Sarajevo)
Religija	Pravoslavlje
Država	Bosna i Hercegovina
Oznaka baštine	Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine
Arhitektonski opis
Arhitektonski tip	Crkva
Smjer fasade	istok - zapad
Dovršeno	1886
Specifikacije
Dužina	15,80 m.
Širina	6,70 m.
Toranj/-evi	1
Visina tornja	21,47 m.
Materijali	Sitna cigla - opeka

Crkva Prenos mošti Sv. Oca Nikolaja, Srpske pravoslavne crkve, Mitropolija dabrobosanska, je na području grada Sarajeva, Bosna i Hercegovina.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na sjednici održanoj 26. oktobra 2010. godine donijela je odluku da se crkva, zajedno sa zgradom mitropolije, proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija donijelo je u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry , Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo (predsjedavajuća).

Lokacija

Crkva Prenos mošti sv. oca Nikolaja i zgrada Bogoslovije nalaze se u Reljevu općina Novi Grad, u mjestu Dobroševići, koje je mostom preko rijeke Bosne povezano sa naseljem Rajlovac. Ista lokacija je poznata i pod imenom Vinja Luka ili Vinska Luka.

Historija

Ktitorski natpis o izgradnji crkve iznad ulaznih vrata

Crkva

Pogled na zgradu nekadašnje Bogoslovije

Početkom austrougarskog perioda u BiH, 1880. godine na osnovu sporazuma između austrougarske vlasti i Carigradske patrijaršije, Pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini postala je autonomna mitropolija, pod vrhovnom duhovnom vlašću carigradskog patrijarha, u čiji sastav pored Dabrobosanske eparhije ulaze i Zvornička, Zahumsko-hercegovačka, a kasnije i Banjalučko-bihaćka eparhija. U tom historijskom periodu Pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini je dobila i svoju nacionalnu jerarhiju (grčke mitropolite zamijenili su velikodostojnici Srbi). Prvi mitropolit bio je dabrobosanski mitropolit Sava Kosanović od 1881. do 1885. godine.

Već 1882. godine osnovana je Bogoslovija sa seminarom za sve bosanskohercegovačke eparhije, koja je do Prvog svjetskog rata radila u Reljevu, a između dva svjetska rata u Sarajevu. Izgradnja zgrade gdje je smještena Bogoslovija u Reljevu izvršena je u periodu između 1883. i 1884. godine, na zemljištu koje je darovao mitropolit Sava Kosanović.

U periodu između 1884. i 1886. godine, o trošku barona Feodora Nikolića, izgrađena je crkva sa grobnicom, posvećena prazniku Prenosa moštiju sv. Nikole, a dabrobosanski mitropolit Đorđe Nikolajevića 1896. godine je ipak sahranjen groblju Koševo u Sarajevu, a ne u Reljevu.

Tokom većeg dijela austrougarskog perioda crkva je služila isključivo za potrebe đaka i nastavnog kadra Bogoslovije. Godine 1911. dobija ulogu parohijske crkve. Godine 1917., obustavljen je rad Bogoslovije u Reljevu, čije je sjedište prebačeno u Sarajevo. Od tada, pa do 1941. godine zgrada Bogoslovije u Reljevu ima funkciju sirotišta. Tokom Drugog svjetskog rata, crkve i Bogoslovije nisu doživjele razaranja. Nakon 1945. godine, crkva je i dalje parohijska, dok je zgrada Bogoslovije adaptirana u osnovnu školu “Gavrilo Princip”. Ta osnovna škola je bila u funkciji do konca 1995. godine.

Crkva Prenos mošti sv. oca Nikolaja u Reljevu, nakon radova iz 2005. godine, se nalazi u dobrom konstruktivnom stanju i redovno se održava. U periodu od 1996. do 2010. godine objekat Bogoslovije je degradiran usljed ljudskog djelovanja i uticaja atmosferalija.

Opis

Crkva Prenos mošti sv. oca Nikolaja u Reljevu pripada tipu jednobrodnih zasvođenih crkvi sa zvonikom, zidanih kamenim blokovima i opekom, sa polukružno završenim svetištem na istočnoj strani i horom na zapadnoj ulaznoj strani. Crkva ima pravougaonu osnovu ukupnih dimenzija 15,85 m x 6,70 m. Visina crkve do sljemena dvovodnog krova iznosi 8,10 m. U osovini crkve nalazi se zvonik dimenzija 3,10 m x 3,10 m, visine 21,47 m.

Ikonostas sa ikonama

Ikonostas Crkve Prenosa mošti sv. oca Nikolaja u Reljevu je jednostavna zidana pregrada koju krase dvije prijestolne ikone, carske dveri i oslikane bočne dveri.

U centralnom otvoru su smještene drvene, tradicionalno dvokrilne, carske dveri sa jednostavnim geometrijskim ukrasom (krugovi, kvadrati, trokuti...). Carske dveri su flankirane stubovima koji su obojeni na način da podražavaju mermer sa kapitelima na vrhovima. Bočni otvori namijenjeni su južnim i sjevernim dverima na čijim površinama su ikone sa prikazima svetačkih likova. Dveri su završene lučno, sa ukupnom površinom 58 cm x 130 cm. Prema stilskim značajkama moguće je zaključiti da su ikone izvedene koncem XIX. stoljeća, rad nepoznatog autora.

Plaštanica

Plaštanica, čije stilske karakteristike upućuju na XIX. stoljeće, je izrađena u duhu neoklasicizma tehnikom ulje na platnu 68 x 48 cm. Obrub je od crvenog pliša širine 37 cm, sa izvezenim stiliziranim krstovima. Kompozicija je vodoravna, vizualno podijeljena u dva pojasa sa temom Polaganje Krista u grob što je, za plaštanice veoma uobičajeno.

Crkveni namještaj

Od crkvenog namještaja u reljevskoj crkvi se nalazi Hristov grob i klupe jednostavne izrade. S obzirom da su u pogledu dizajna ovi predmeti izrazito skromni sva njihova vrijednost leži isključivo u izvornosti.

Galerija

• 
  Crkva
• 
  Spomenik poginulom policajcu kod crkve
• 
  Spomen ploča poginulom policajcu Muhidinu Pivodiću ubijenom na tom mjestu 31. decembra 2012. godine
• 
  Nekadašnja Bogoslovija u Reljevu, pored ove crkve

Literatura

• Ljiljana Ševo, Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1878. godine, Glas srpski, Grad Banja Luka, Banja Luka, 2002.