Glukoza

Glukoza
Općenito
Hemijski spoj	Glukoza
Druga imena	Dekstroza
Molekularna formula	C6H12O6
CAS registarski broj	50-99-7
Osobine1
Molarna masa	180,16 g/mol
Agregatno stanje	čvrsto
Gustoća	1,54 g/cm3
Tačka topljenja	146 °C (D) 150 °C (L)
1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima.

Glukoza je jednostavni šećer, monosaharid, te je jedan od najvažnijih ugljikohidrata. Koristi se kao izvor energije kod životinja i biljaka. Glukoza je jedan od glavnih produkata fotosinteze i služi kao početna supstanca za respiraciju tj. disanje. Prirodni oblik, (D-glukoza), naziva se još i dekstroza, naročito u prehrambenoj industriji.

Haworth-ova projekcija Predstavljanje strukture glukoze(α-D-glukopiranoze)

Struktura

Glukoza (C₆H₁₂O₆, molekulska masa 180,18) je heksoza tj. monosaharid koji sadrži šest ugljikovih atoma. Glukoza sadrži aldehidnu (-CHO) grupu. Zbog toga se još svrstava u grupu šećera aldoza. Pet atoma ugljika i jedan atom kisika formiraju takozvani "piranozni prsten", koji je najstabilnija forma za aldoze sa šest ugljikovih atoma. U ovom prstenu svaki ugljikov atom vezan je za hidroksilnu(-OH) grupu s jedne strane i za vodik s druge. Izuzetak je jedino peti ugljikov atom koji se veže za šesti ugljikov atom, koji se nalazi izvan prstena tako formirajući CH₂OH grupu. Ova ciklična forma glukoze postoji u ravnoteži sa reaktivnijom acikličnom formom koja čini 0,0026% glukoze pri pH 7.

Funkcija

Glukoza je univerzalno gorivo u biologiji. Može se jedino nagađati zašto je baš glukoza, a ne neki drugi monosaharid kao npr. fruktoza, tako raznovrsno korištena. Glukoza se može dobiti iz formaldehida u abiotičkim uslovima, te je zbog toga vjerovatno bila dostupna i primitivnim biohemijskim sistemima. Za visoko organizovane organizme vjerovatno najvažnija karakteristika glukoze je ta da ona, u poređenju sa ostalim heksozama, ima malu tendenciju da nespecifično reagira sa amino (-NH₂) grupom proteina u reakciji koja se naziva glikolizacija. Tokom glikolizacije dolazi do redukcije ili uništenja aktivnosti enzima. Mala tendencija glukoze za ulazak u glikolizaciju je uzrokovana činjenicom da se glukoza većinom nalazi u formi manje reaktivnog cikličnog izomera. Uprkos tome, mnoge dugoročne posljedice dijabetesa (npr. sljepilo, otkazivanje bubrega i periferna neuropatija) su vjerovatno uzrokovani glikolizacijom proteina.

Lančana forma D-/L-glukoze

Tokom respiracije, pomoću niza enzimski kataliziranih reakcija, glukoza biva oksidirana do ugljik dioksida (CO₂) i vode (H₂O) pri čemu se oslobađa energija većinom u formi adenozin trifosfata (ATP-a). Glukoza koja se koristi tokom respiracije se dobija razgradnjom složenih šećera, polisaharida.

Hemijskim vezivanjem glukoze i fruktoze nastaje saharoza, dok su škrob, celuloza i glikogen neki od polimera glukoze (polisaharidi).

Starije ime dekstroza pojavilo se budući da rastvor D-glukoze rotira polariziranu svjetlost u desno. Iz istog razloga L-fruktoza se zvala "levuloza" zbog toga što rastvor levuloze rotira polarizovanu svjetlost u lijevo.

Također pogledajte

• Peritonealna dijaliza