Evropska unija
 |
Ovaj članak ili njegov dio sadrži zastarjele podatke. Članak dopunite novijim podacima, a nakon toga uklonite ovaj šablon. |
|
Evropská unie (cs) Den Europæiske Union(da) Europese Unie (nl) European Union (en) Euroopa Liit (et) Euroopan unioni (fi) Union européenne (fr) Europäische Union (de) Ευρωπαϊκή Ένωση (el) Europska Unija (hr) Európai Unió (hu) An tAontas Eorpach (ga) Unione Europea (it) Eiropas Savienība (lv) Europos Sąjunga (lt) L-Unjoni Ewropea (mt) Unia Europejska (pl) União Europeia (pt) Uniunea Europeană (ro) Európska únia (sk) Evropska unija (sl) Unión Europea (sp) Europeiska unionen (sv) |
||||
|---|---|---|---|---|
|
||||
| Uzrečica: Ujedinjeni u različitosti | ||||
| Himna: Oda radosti |
||||
 Položaj Evropske unije
|
||||
| Glavno sjedište | Brisel, Strasbourg, Luxembourg |
|||
| Službeni jezik | Jezici Evropske unije | |||
| Broj zemalja članica | ||||
| Lideri | ||||
| - | Predsjedavajući evropskog vijeća | Herman Van Rompuy | ||
| - | Predsjedavajući evropske komisije | José Manuel Barroso | ||
| - | Predsjedavajući evropskog parlamenta | Martin Schulz | ||
| - | Predsjedavajući evropskog savjeta |  Litvanija |
||
| Datum osnivanja | Rimski ugovor 1. januar 1958 |
|||
| Površina | ||||
| - | Ukupno | 4.381.376 (7.) | ||
| - | Vode (%) | 3,08 | ||
| Stanovništvo | ||||
| - | Ukupno (2012) | 507.890.191[1] (3.) | ||
| - | Gustoća stanovništva | 116,2/km2 (93.) | ||
| BDP (PKM) | 2011 | |||
| - | Ukupno | $15.821 miljardi[2] (1.) | ||
| - | Per capita | $31.607 | ||
| Gini (2010) | 30,4[3] | |||
| HDI (2011) | 0,876 | |||
| Valuta | ||||
| Vremenska zona | UTC 0 - +2 | |||
| Topografija | ||||
| - | Najviša tačka | Mont Blanc 4.807 m. i. m. |
||
| - | Najveće jezero | Vänern 5.648 km2 |
||
| - | Najveća rijeka | Dunav 2.860 km |
||
| Internet domena | .eu | |||
| Web stranica | europa.eu | |||
Evropska unija (skraćeno: EU) je unija (zajednica) dvadeset osam evropskih država, koje su, prije svega, locirane na teritoriji Evrope[4]. Unija je oformljena pod sadašnjim imenom Ugovorom o Evropskoj uniji (više poznatim pod imenom Mastrihtski ugovor) 1992. godine. Mnogi aspekti EU su postojali i prije potpisivanja ovog ugovora, preko raznih organizacija oformljenih pedesetih godina dvadesetog vijeka.
Političke aktivnosti Evropske unije se ispoljavaju u mnogim sferama, od politike zdravstva i ekonomske politike do inostranih poslova i odbrane. U zavisnosti od razvijenosti svake zemlje ponaosob, organizacija Evropske unije se razlikuje u različitim oblastima. EU je definisana kao federacija u monetarnim odnosima, agrokulturi, trgovini i zaštiti životne sredine; konfederacija u socijalnoj i ekonomskoj politici, zaštiti potrošača, unutrašnjoj politici; i kao međunarodna organizacija u spoljnoj politici. Glavna oblast na kojoj EU počiva je jedinstveno tržište koje se bazira na carinskoj uniji, jedinstvenoj moneti (usvojenoj od strane 12 članica), zajedničkoj agrokulturnoj politici i zajedničkoj politici u sferi ribarstva.
29. oktobra 2004, predsjednici i premijeri evropskih država donijeli su prvi ustav Evropske unije, koji trenutno čeka ratifikaciju pojedinačno svake zemlje potpisnice.
Sadržaj
Status[uredi | uredi izvor]
Evropska unija je najmoćnija regionalna organizacija koja trenutno u svijetu postoji. Kao što se iz prethodnog može vidjeti, u nekim oblastima gdje su države članice svoj suverenitet prepustile Evropskoj uniji, može se reći da je Evropska unija federacija ili konfederacija. Unija nema pravo da premjesti dodatna ovlašćenja drugih članica na sebe bez dopuštenja određene članice. Isto tako, određeni broj članica rukovodi samostalno svojim politikama od nacionalnog interesa, kao što su inostrani poslovi, odbrana, valuta.
Zahvaljujući ovakvom ustrojstvu, Evropska unija se ne može definisati ni kao internacionalna organizacija ni kao konfederacija ili federacija. Moglo bi se reći da je sui generis cjelina.
Trenutni i budući status Evropske Unije je predmet velike političke pažnje unutar nekih članica EU.
Pravna osnova[uredi | uredi izvor]
Pravna osnova Evropske unije su ugovori između njenih članica. Oni su donošeni tokom godina. Prvi takav ugovor je Ugovor u Parizu (1951) kojim je oformljena Evropska zajednica za ugalj i čelik između šest evropskih zemalja. Ovaj ugovor je istekao prije donošenja docnijih ugovora. Sa druge strane, Rimski ugovor (1957) i dalje traje, poslije njega je donesen Mastrihtski ugovor (1992), koji je Evropsku uniju konstituisao pod tim imenom. Najviše amandmana na Rimski ugovor se ticalo pristupa 10 novih članica 1. maja 2004.
Članice EU su se nedavno dogovorile oko teksta Evropskog Ustava koji će, ako se ratifikuje od strane članica, postati prvi zvanični ustav EU zamjenjujući sve dotadašnje ugovore.
Ako Ustav ne prođe prilikom ratifikacije svih članica, onda bi bilo neophodno ponovo otvoriti pregovore u vezi njegovog donošenja.[citat potreban] Većina političara i državnih zvaničnika se slažu oko toga da je sadašnji pred-ustav nije odgovarajući za trenutnih 28 država članica (kao i za buduće). Stariji političari (naročito u Francuskoj) imaju stav da ako ustav ne ratifikuje nekoliko članica treba nastaviti bez njih.
Sjedišta institucija Evropske unije[uredi | uredi izvor]
- Evropska unija nema zvanični glavni grad, a sjedišta njenih institucija se nalaze u nekoliko različitih gradova. Brisel je sjedište Evropske komisije i Savjeta Evropske unije (Savjet ministara), kao i domaćin sastanaka i plenarnih zasjedanja Evropskog parlamenta. Brisel se upravo zbog ovoga smatra de fakto glavnim gradom EU.
- Strazbur je sjedište Evropskog parlamenta i domaćin je većine plenarnih zasjedanja.
- Evropski sud pravde i sekretarijat Evropskog parlamenta se nalaze u Luksemburgu.
- Evropska centralna banka je smještena u Frankfurtu.
Trenutna pitanja[uredi | uredi izvor]
Glavna pitanja s kojima se Evropska unija u ovom trenutku bavi jesu njeno proširenje na jug i istok, odnosi sa Sjedinjenim Američkim Državama, revizija pravila Pakta za stabilnost i ratifikacija Ustava Evropske unije od država članica.
Historija[uredi | uredi izvor]
Pokušaji da se ujedine disparatne nacije Evrope prethode nacionalnoj državi. Oni su se dešavali konstantno kroz historiju kontinenta još od propasti Rimskog carstva. Franačko carstvo Šarlemanja, Sveto Rimsko carstvo i Poljsko-Litvanski Komonvelt ujedinili su velika prostranstva. Mnogo kasnije, tokom 19. vijeka - carinske unije pod Napoleonom i osvajanja nacističke Njemačke '40. godina dvadesetog vijeka su imala samo trenutno postojanje.
S obzirom na izvorne jezičke i kulturne različitosti u Evropi, ovi pokušaji obično su podrazumjevali vojno potčinjavanje nevoljnih i neposlušnih nacija, što bi potom dovelo do nestabilnosti i konačnog neuspjeha. Jedan od prvih prijedloga za mirno ujedinjenje kroz saradnju i jednakost članstva dao je začetnik pacifizma Viktor Igo (1851). Nakon katastrofa Prvog, a zatim i Drugog svjetskog rata, pokretačka snaga za osnivanje Evropske unije (odnosno onoga iz čega će se ona potom razviti) značajno je porasla, vođena željom da se Evropa obnovi i spriječi mogućnost da se takvi užasi rata ikada ponove. Evropska zajednica za ugalj i čelik (oformljena 1951, a koju su činile: Zapadna Njemačka, Francuska, Italija i zemlje Beneluksa) je bila inicijalna kapsula za dalje ujedinjenje Evrope.
Prva carinska unija, koja se izvorno zvala Evropska ekonomska zajednica, osnovana je Rimskim ugovorom 1957, a implementirana 1. januara 1958. Kasnije se promjenila u Evropsku zajednicu, koja je sada "prvi stub" Evropske unije. EU se razvila od trgovačkog sistema do ekonomskog i političkog partnerstva.
Metode[uredi | uredi izvor]
Da bi postigla svoj cilj, Evropska unija želi da oformi infrastrukturu koja prelazi preko državnih granica. Harmonizovani standardi prave veće i produktivnije tržište; a države članice mogu da oforme svoju carinsku uniju bez gubitaka. Na primjer, države čiji građani nikad ne bi pristali da jedu istu hranu mogu i dalje da se dogovore oko standarda.
U skorije vrijeme, EU nastavlja da širi svoj uticaj na istok. Primila je nekoliko (12) novih članica, a planira da primi još nekoliko novih u skorijoj budućnosti.[citat potreban] Nada je da će to uticati na njihove ekonomije, i političku stabilnost, kao što je to svojevremeno bio slučaj sa Španijom, Portugalom i Grčkom.
Dalje proširenje na istok donijelo bi na duge staze značajnu korist u ekonomiji, ali zemlje još dalje ka istoku Evrope još nisu podobne za ulazak u Uniju[citat potreban], naročito zbog njihovih ekonomija. Proširenje Evropske unije bi mnogo značilo za razrješenje poslijeratne krize na području bivše Jugoslavije, kao i na Kipru.
Države članice i proširenja[uredi | uredi izvor]
|
{{{tekst}}}
|
Od 1. jula 2013. EU ima 28 zemalja članica. Ukupna površina tih 28 zemalja je 4.324.782 km2. Da je jedinstvena zemlja, bila bi sedma po redu država u svijetu po površini. Broj građana EU (pod uslovima Mastrihtskog sporazuma) u 28 zemalja je otprilike 506 miliona (2013). Bila bi treća zemlja po broju stanovništva na svijetu, poslije Kine i Indije, da se radi o pravoj državi.
U periodu od 1952. do 1958. godine šest osnivačkih zemalja EU bile su: Belgija, Francuska, Zapadna Njemačka, Italija, Luksemburg i Holandija. Dvadeset i dvije zemlje su im se pridružile u "talasima proširenja" koji su dati u sljedećoj tabeli:
- 1973. Danska, Republika Irska i Velika Britanija
- 1981. Grčka
- 1986. Portugal i Španija
- 1995. Austrija, Finska i Švedska
- 2004. Kipar, Češka Republika, Estonija, Mađarska, Latvija, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija
- 2007. Rumunija i Bugarska
- 2013. Hrvatska
Napomene:
- Grenland, koji je sastavni dio Danske je na referendumu (1979) napustio sve evropske institucije 1985. godine.
- 1990. godine teritorija i stanovništvo Evropske zajednice su uvećani kada se Istočna Njemačka ponovo ujedinila sa Zapadnom Njemačkom.
Prvo proširenje bilo je najproblematičnije od svih, kada su u tadašnju Evropsku Zajednicu trebale biti primljene Velika Britanija, Danska i Irska. Velika Britanija je za prijem aplicirala još 1961, no na prijem je morala čekati do 1973. Razlog za to predstavljalo je protivljenje francuskog predsjednika De Gola prijemu Velike Britanije zbog straha da će prijemom ove zemlje koja je održavala veoma bliske veze sa SAD, SAD imati uticaja na oblikovanje EZ. Ostale zemlje članice se nisu u toj mjeri odupirale prijemu Velike Britanije te su smatrale da će njenim ulaskom u EZ oslabiti dominantan uticaj Francuske. No, ni Francuzi nisu dovijeka mogli zaustavljati proširenje, pa je tako u Hagu De Golov nasljednik Pompidu 1969. glasao za nastavak pregovora o proširenju. Od izuzetnog je značaja package deal EZ koji kao protivuslugu Francuskoj za dozvolu proširenja EZ nudi da sama završi nacrt i strukturu zajedničke agrarne politike. Inače, ni Velika Britanija ni Danska nisu EZ vidjeli kao političku integraciju nego isključivo kao ekonomsku u kojoj će profitirati, a pitanje ograničenja nacionalnih suvereniteta se nije postavljalo.
Buduće članice, ostale zemlje[uredi | uredi izvor]
Turska, Makedonija, Island, Srbija i Crna Gora su zvanični kandidati za pristupanje EU. Islandski ministar vanjskih poslova je 16. juna 2013. godine informisao Evropsku komisiju o namjerama novoizabrane islandske vlade da pregovore o pristupu EU stavi na čekanje. Države, kao što su npr. Norveška i Švicarska ne žele pristupiti EU. Norveška to ne želi učiniti jer je narodnim referendumom odbačeno njeno priključenje, ponajviše zbog euroskepticizma, dok npr. švicarski razlozi leže u tradiciji te države koja je vijekovima čuvala neutralnost. Norveška i Švicarska imaju posebne bilateralne sporazume sa EU, što im omogućava bescarinsku zonu, te na taj način njihova izolovanost od EU ne predstavlja probleme sa ekonomskog aspekta. Na ovu temu pogledati i članak Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju.
Status prekomorskih teritorija[uredi | uredi izvor]
Neke teritorije imaju zvanične odnose sa članicama EU zahvaljujući kolonijalnoj prošlosti, kulturnim vezama ili geografskom položaju. Tu se prije svega misli na prekomorske teritorije Francuske, Španije, Holandije i Velike Britanije.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Total population as of 1 January". Eurostat. Pristupljeno 23 October 2010.
- ^ "IMF World Economic Outlook Database, April 2012". International Monetary Fund. Pristupljeno 23 April 2012.
- ^ "Distribution of family income – Gini index". The World Factbook. CIA. Pristupljeno 2012-01-28.
- ^ http://europa.eu/about-eu/index_hr.htm
Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]
 |
U Wikimedijinom spremniku se nalazi još materijala vezanih uz: |
- http://europa.eu/index_en.htm
- http://europa.eu/institutions/index_en.htm
- http://www.europarl.europa.eu/news/public/default_en.htm
|
|||||||||||||||||||
