Evropski gradovi-banje

Gradovi-banje u Evropi
Svjetska baština
	Karkove Vari u Češkoj, najveći banjski kompleks u Evropi
Lokacija	Češka, Belgija, Njemačka, Italija, Austrija, Francuska, Velika Britanija
Sadrži	11 dobara
Kriterij	ii, iii
Referenca	1613
Uvrštenje	2021 (44. sjednica)
Ugroženost	no

Gradovi-banje u Evropi su jedanaest banjskih gradova, lociranih u sedam evropskih zemalja, koji su kao transnacionalno serijsko vlasništvo 2021. god. proglašeni za svjetsku baštinu. Oni su manji broj najotmjenijh, najdinamičnijih i svjetski poznatih banjskih gradova među stotinama drugih koji su doprinijeli evropskom fenomenu banja i gradova oko njih, razvijenih oko prirodnih izvora mineralne vode.^[1]

Baden kraj Beča, Austrija
Spa, Belgija
Františkovy Lazne, Češka
Karlove Vari, Češka, su grad sa najvećim banjskim kompleksom u Evropi. Grad broji 48.000 stanovnika. Udaljen je oko 130 km. zapadno od Praga. Osnivač grada je Karlo IV, car Svetog Rimskog carstva i kralj Bohemije (Češka). Karlove Vari su mjesto sa brojnim izvorima tople vode (13 glavnih izvora, oko 300 manjih i sa toplom Tepla rijekom. Poznat je i po Međunarodnom filmskom festivalu jednom od najstarijih svjetskih filmskih događaja.
Marianske Lazne, Češka
Viši, Francuska)
Bad Ems, Njemačka
Baden-Baden, Njemačka, je banjski grad u pokrajini Baden-Württemberg, jugozapadna Njemačka, 10 km. istočno od Rajne, na granici sa Francuskom, 40 km sjeveroistočno od Strazbura. Izvori su poznati iz rimskog perioda pod imenom Aquae, iz vremena imperatora Hadrijana. U području grada postoji 29 izvora tople vode sa temperaturom 46 do 67 °C. Voda je bogata sa solju i na površini se pojavljuje arterskim putem na okolnim brdima, odakle je cijevima dovedena do naselja.
Bad Kissingen, Njemačka
Montecatini Terme, Italija
Bath (Kupatilo), Velika Britanija, je najveće naselje u oblasti Somerset i nalazi se na udaljenosti od 156 km zapadno od Londona. Broji oko 90.000 stanovnika. Nalazi se na istom mjestu gdje su Rimljani izgradili kupatilo. Njegova gradnja je počela u 7. vijeku n.e. podizanjem katedrale. U 16 vijeku topla voda je proglašena ljekovitom i od tada se grad razvija kao lječilište i kupalište. Godišnje ga posjeti 1,3 miliona korisnika. Na listi svjetske baštine prvi put se našao 1987. god.

Svjetska baština

Prilikom verifikacije korištena su dva kriterija.

Kriterij (ii)

Velike banje Evrope pokazuju važnu razmjenu inovativnih ideja koje su uticale na razvoj medicine, balneologije i aktivnosti u slobodno vrijeme od oko 1700. do 1930-ih godina. Ova razmjena je opipljivo izražena kroz urbanu tipologiju usredsređenu na prirodne mineralne izvore i posvećenu zdravlju i razonodi. Te su ideje uticale na popularnost i razvoj banjskih gradova i balneologije širom Evrope i u drugim dijelovima svijeta.

Istovremeno su postale dio eksperimentisanja kako bi ostajale u korak sa svojim konkurentima prilagođavajući se promenljivim ukusima, osetljivostima i zahtjevima posjetilaca. Osim liječnika, glavni nosioci prijenosa bili su arhitekti, dizajneri i vrtlari koji su stvarali izgrađeno i "prirodno" okruženje koje uokviruje banjski život. Kao rezultat toga, banja prikazuje važne primjere banjske arhitekture (vodoskoci, pijace ('trinkhalle'), kolonade i galerije dizajnirane da iskoriste prirodne resurse mineralne vode i da omoguće njenu praktičnu upotrebu za kupanje i piće.

Kriterij (iii)

Velike banje Evrope izuzetno svjedoče o evropskom banjskom fenomenu, koji vuče korijene iz antike, ali je svoj najveći izraz dobio od oko 1700. do 1930-ih godina. 'Uzimanje lijeka', bilo eksterno (kupanjem) ili iznutra (pijenjem i udisanjem) uključivalo je visoko strukturiran i vremenski određen dnevni režim i kombinaciju medicinskih aspekata i slobodnog vremena, uključujući zabavu i društvene aktivnosti (npr. kockanje, pozorište, muzika , ples) kao i bavljenje fizičkim vježbama u vanjskom terapeutskom banjskom pejzažu.

Ovi parametri direktno su utjecali na prostorni raspored banjskih gradova te na oblik i funkciju banjskih zgrada ili „banjske arhitekture“. Urbani parkovi i šetališta omogućili su ljudima koji su uzimali lijek „da vide i budu viđeni“ od strane drugih.