Idi na sadržaj

Haplogrupe Y-hromosomske DNK čovjeka

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Karta ranih migracija današnjih ljudi zasnovana na DNK Y-hromosomu (muški hromosom).

Haplogrupe Y-hromosomske DNK čovjeka su haplotipovi koji su definirani razlikama u nerekombinirajućim segmentima DNK hromosoma Y (zvane Y–DNK). Njihova komparativna analiza u recentnim populacijama daje vjerodostojne pokazatelje genetičkog diverziteta (raznolikosti) baziranog na jednostrukim nukleotidnim polimorfizmina (single-nucleotide polymorphisms–SNP) na Y hromosomu.[1]

Y-DNK haplogrupe predstavljaju indikatore glavnih grana Y-hromosomskih filogenetskih stabala. Y-hromosomski Adam je ime koje su istraživači dali u traganju za najrecentnijim zajedničkim pretkom po očinskoj liniji, koji je predak svih živih ljudska, lociran u korijenu ovog stabla. Procjene u datiranju Adamove epohe značajno variraju, zavisno od polazišta poduzetih istraživanja. Razlikujemo i mitohondrijske haplogrupe (mtDNK), koje se nasljeđuju isključivo od majke, a posjeduju ih i muškarci i žene.

Dakle, Y–DNK haplogrupe su definirane prisustvom serije Y-DNK SNP markera. Subgrane su određene terminalnim SNP, SNP nadolje u Y–hromosomskom filogenetskom stablu. Konsorcij Y hromosoma (OKC) je razvio sistem imenovanja glavnih Y–DNK haplogroupa sa slovima od A do T, sa daljim imenima podgrana po brojevima i malim slovima. OKC stenogramska nomenklatura imena Y-DNK haplogroupa i njihovih subgrana s prvim slovom glavnih Y–DNK haplogrupa, pa slijedi crtica i ime odrednice terminala SNP. Nomenklatura Y-DNK haplogrupa se mijenjala tokom vremena uključujući sve veći broj otkrivenih i testiranih SNP, čime se proširuje i Y–hromosomsko filogenetsko stablo.

Glavne Y-DNK haplogroupe

[uredi | uredi izvor]

Glavne Y-hromosomske haplogrupe uključuju:[2]

Izgled stabla

[uredi | uredi izvor]
Y-hromosomski Adam
 

Haplogrupa A00

 
 
 

Haplogrupa A0

 
 
 

Haplogrupa A1a

 
 
 

Haplogrupa A1b1

 
BT
 

Haplogrupa B

 
CT
DE
 

Haplogrupa D

 
 

Haplogroup E

 
 
CF
 

Haplogrupa C

 
F
 

Haplogrupe F*, F1-F3

 
 
 

Haplogrupa G

 
 
 

Haplogrupa H

 
IJK
IJ
 

Haplogrupa I

 
 

Haplogrupa J

 
 
K
 

K*

 
LT
 

Haplogrupa L

 
 

Haplogrupa T

 
 
K(xLT)
 

Haplogrupe K1-K3

 
 

Haplogrupa M

 
NO
 

Haplogrupa N

 
 

Haplogrupa O

 
 
P
 

Haplogrupa Q

 
 

Haplogrupa R

 
 
 

Haplogrupa S

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Grupe A i B

[uredi | uredi izvor]

Haplogrupa A je afrička makrohaplogrupa od koje potiču sve recentne haplogrupe. BT je subgrana haplogrupe A, Preciznije A1b (A2-T u Cruciani et al. 2011), kako slijedi:

Grupe sa M168 (CT) mutacijom

[uredi | uredi izvor]

Sve razdvajajuće CT mutacije (osim haplogrupa A i B) su M168 i M294. One su pogodne za testiranje hipoteza o nakbližem zajedničkom pretku i migracijama "van Afrike" (Out of Africa). U definiranju mutacija, DE mutant se vjerojatno dogodio u sjeveroistočnoj Africi, prije nekih 65.000 godina. P143 mutacija, koja definira haplogrup CF je možda se pojavila u isto vrijeme i proširila se niz južne obale Azije.

Grupe koje potiču od haplogrupe F (G, H, IJ) i K

[uredi | uredi izvor]
Diversifikacija haplogrupe F i njenih potomačkih grana

Haplogrupe koje potiču od F haplogupe su nađene u oko 90% svjetske populacije, ali skoro ekskluzivno van podsaharske Afrike. Odgovorna mutacija na valu migracija je stigla na Srednji Istok ili Južnu Aziju] i postepeno se širila u Evropu (Cro-Magnon). Haplogrupa G potiče sa Srednjeg Istoka ili možda sa daljih područja, kao što je Pakistan negdje oko 30 ka, a u Evropu je došla sa Neolitskom revolucijom. Haplogrupa H se vjerovatno pojavila Indiji prije 30-40 hiljada godina, a tamo je još prevalentna, šireći se na zapad u historijskom vremenu sa Rimskim migracijama, Haplogrupa K je široko rasprostranjena u Evroaziji, Australiji i Južnom Pacifiku.

Grupe koje potiču od haplogrupe K (M9)

[uredi | uredi izvor]

Haplogrupa L − Ulavnom prisutna u Južnoj Aziji, haplogrupa M je najvjerovatnije nastala u Melaneziji, a NO se pojavila prije oko 35-40 hiljada godina, u Aziji. Haplogrupa ''N'' − Vjerovatno potiče iz Jugoistočne Azije i proširena je na zapad preko Sibira, postajuji najopćijom kod Uralskih naroda. Nađeno je da je haplogrupa O najfrekventnija u Istočnoj i Južnoj Aziji, sa najnižom učestalosti na otocima Južnog Pacifika Centralne i Južne Azije. Haplogrupa P je dovela do groupa Q i R i rijetko se nađe u nediferenciranom stupnju. Vjerovatno potiče iz Centralne Azije ili sa Altajskog područja. Haplogrupa Q također ima korijene u Centralnoj Aziji, migrirajući na istok u Sjevernu Ameriku.

Grupe koje potiču od haplogrupe NO (M214)

[uredi | uredi izvor]

NO Haplogrupa se pojavila prije oko 35-40 hiljada godina u istočnoj Aziji.
− Moguće je da i haplogrupa N potiče iz istočne Azije, odakle se širila na zapad i sjecer Sibir, da bi postala uobičajena kod uralskih naroda. Haplogrupa O je najučestalija u Istočnoj i Jugoistočnoj Aziji, a najniža frekvencija joj je na otocima Južnog Pacifika, Centralne i Južne Azije.

Groupe koje potiču od haplogrupe P (M45)

[uredi | uredi izvor]

Haplogrupa P (M45) ima dvije grane: Q-M242 i R-M207, koje su zajednički markeri M45 pored najmanje 18 drugih jednostrukih nukleotidnih polimorfizama (SNP).

Haplogrupa Q je definirana putem SNP M242. Vjeruje se da je potekla iz Centralne Azije prije oko 17 do 22 hiljade godina .[5][6] Podgrane haplogrupe Q sa njenim mogućim mutacijama, prema stablu International Society of Genetic Genealogy (SOGG) (2008):[7]

Haplogrupa R

Diversifikacija haplogrupe R i njenih potomačkih grupa

Haplogrupa R je definirana po SNP M207. Glavnina haplogrupe R (Y-DNK) je predstavljena lozama R1a i R1b. R1a likely se vjerovatno prvo pojavio u Južnoj Aziji ili (manje vjerovatno) evroazijskim stepama, a vezana je za Skitske kulture i ekspanziju proto-IIndondo-Evropljana. Iprimarna je u centralnoj i južnoj Aziji i istočnoj Evropi. R1b vjerovatno potiče iz centralne [[Azija|Azije. Dominantna je haplogrupa zapadne Evrope i rasprostranjena u različitim narodima Azije i Afrike. Njena podgrana R1b1a2 (M269) je uobičajenq među recentnim evropskim populacijama, posebno u zapadnoj Evropi.

Hronologija razvoja haplogrupa u Evropi

[uredi | uredi izvor]
Haplogrupa Moguće vrijeme porijekla
(Prije n hiljada godina)		 Moguće mjesto porijekla Najviša učestalost
K40.000Južna Azija ili Zapadna Azija
T30.000Zapadna Azija
J30.000Srednji Istok
R28.000Južna Azija ili Centralna Azija
E1b1b-M3526.000Istočna Afrika
I25.000Balkan
R1a121.000Južna Rusija
R1b20.000Oko Kaspijskog mora ili Centralna Azija
E1b1b-M7818.000Egipat/Libija
G17.000Između Indije i Kavkaza
I217.000Balkan
J215.000Sjeverna Mezopotamija
I2b13.000Centralna Evropa
N1c112.000Sibir
I2a11.000Balkan
R1b1b210.000Sjever ili jug Kavkaza
J110.000Arabijski poluotok
E1b1b-V1310.000BalkanAlbanija
I2b19.000Centralna EvropaNjemačka
I2a18.000Pirineji[9][10]
I2a27.500Dinarske Alpe
E1b1b-M815.500MagrebBerberi
I15.000Skandinavija
R1b-L214.000Centralna ili istpčna Evropa
R1b-S283.500Oko Alpa
R1b-S213.000Frizija ili Centralna Evropa
I2b1a< 3.000Velika Britanija

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ↑ Understanding Haplogroups: How are the haplogroups named?|url=http://www.familytreedna.com/understanding-haplogroups.aspx%7Cpublisher=Family%5B%5D Tree DNA.
  2. ↑ Y-DNK Haplogrupno stablo Tree 2014
  3. ↑ Passarino, Giuseppe; Cavalleri, Gianpiero L; Lin, Alice A; Cavalli-Sforza, LL; Børresen-Dale, AL; Underhill, PA (2002). "Different genetic components in the Norwegian population revealed by the analysis of mtDNA and Y chromosome polymorphisms". European Journal of Human Genetics. 10 (9): 521–529. doi:10.1038/sj.ejhg.5200834. PMID 12173029. Nepoznati parametar |author-separator= zanemaren (pomoć); Referenca sadrži prazan nepoznati parametar: |author-name-separator= (pomoć)
  4. ↑ Karlsson, Andreas O; Wallerström, Thomas; Götherström, Anders; Holmlund, Gunilla (2006). "Y-chromosome diversity in Sweden – A long-time perspective". European Journal of Human Genetics. 14 (8): 963–970. doi:10.1038/sj.ejhg.5201651. PMID 16724001. Nepoznati parametar |author-separator= zanemaren (pomoć); Referenca sadrži prazan nepoznati parametar: |author-name-separator= (pomoć)
  5. ↑ Fagundes, Nelson J.R. (2008). "Mitochondrial Population Genomics Supports a Single Pre-Clovis Origin with a Coastal Route for the Peopling of the Americas" (PDF). American Journal of Human Genetics. 82 (3): 583–592. doi:10.1016/j.ajhg.2007.11.013. PMC 2427228. PMID 18313026. Arhivirano s originala (pdf), 25. 3. 2009. Pristupljeno 4. 2. 2015. Since the first studies, it has been found that extant Native American populations exhibit almost exclusively five mtDNA haplogroups (A–D and X)6 classified in the autochthonous haplogroups A2, B2, C1, D1, and X2a.7 Haplogroups A–D are found all over the New World and are frequent in Asia, supporting a northeastern Asian origin of these lineages Nepoznati parametar |coauthors= zanemaren (prijedlog zamjene: |author=) (pomoć)
  6. ↑ Zegura, S. L.; Karafet, TM; Zhivotovsky, LA; Hammer, MF (2003). "High-Resolution SNPs and Microsatellite Haplotypes Point to a Single, Recent Entry of Native American Y Chromosomes into the Americas" (PDF). Molecular Biology and Evolution. 21 (1): 164–75. doi:10.1093/molbev/msh009. PMID 14595095.
  7. ↑
  8. ↑ Bortolini MC, Salzano FM, Thomas MG; et al. (septembar 2003). "Y-chromosome evidence for differing ancient demographic histories in the Americas". Am. J. Hum. Genet. 73 (3): 524–39. doi:10.1086/377588. PMC 1180678. PMID 12900798. Eksplicitna upotreba et al. u: |author= (pomoć)CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  9. ↑ Rootsi S., Magri C., Kivisild T., et al. (2004):Phylogeography of Y-chromosome haplogroup I reveals distinct domains of prehistoric gene flow in Europe. Am. J. Hum. Genet., 75 (1): 128–137.
  10. ↑

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Haplogrupe_Y-hromosomske_DNK_čovjeka&oldid=3707646"