Jedrenski mir (1547)

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Jedrenski mir
Tekst Jedrenskog sporazuma
VrstaMirovni sporazum
Potpisan19. juni 1547. (1547-06-19)
LokacijaEdirne, Osmanlijsko Carstvo
Potpisnici

Jedrenski mir, nazvan po osmanlijskom gradu Adrijanopolju (današnji Edirne), potpisan je 19 juna 1547. godine između Karla V i Sulejmana Veličanstvenog. Ovim sporazumom, Ferdinand I od Austrije i Karlo V priznali su potpunu osmanlijsku kontrolu nad Ugarskom,[1] i pristali su plaćati Osmanlijama godišnji danak od 30.000 zlatnih florina za njihove habsburške posjede u sjevernoj i zapadnoj Ugarskoj.[2][3] Sporazum je uslijedio nakon važnih osmanlijskih pobjeda u Mađarskoj, kao što je opsada Ostrogona (1543.)

Nakon raznih sukoba između strana, u novembru 1545. godine potpisano je primirje koje je trajalo 18 mjeseci. Nakon isteka ovog primirja, uz intervenciju ambasadora Svetog Rimskog Carstva upućenog u Istanbul, glavni grad Osmanlijskog Carstva, potpisan je još jedan sporazum sa Nadvojvodstvom Austrije, koji je važio pet godina, a koji uključuje i Sveto Rimsko carstvo. Prema sporazumu, sve strane su se obavezale da neće napadati jedna drugu. Međutim, sporazum je prekršen 1551. kada su austrijske snage napale Erdel, dio Osmanlijskog carstva.

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Francuski ambasador Jean Frangipani, nakon dolaska u Istanbul, dostavio je osmanlijskom sultanu zahtjev Ludovike, majke Franje I, kralja Francuske, kojeg je zarobilo Sveto Rimsko Carstvo nakon bitke kod Pavije 24. februara 1525. u kojem je tražila pomoć od Sulejmana.[4] Obećavajući pomoć Sulejman je odlučio pokrenuti kampanju protiv Mađarske, iako je u međuvremenu postignut sporazum između dvije države i Franjo I je oslobođen.[5]

Prvi veliki vezir İbrahim-paša poslat je na Ugarsku, a 23. aprila 1526. godine vojska predvođena Sulejmanom prelazi u Ugarsku.[4][6] Nakon poraza od osmanlijske vojske Ugarski kralj Ludovik II, utopio se bježeći s bojišta.[4][7][8] Nakon ove bitke, Kraljevina Ugarska je povezana sa Osmanlijskim Carstvom, a Sulejman je imenovao vojvodu Janoša Zapolju.[9] Međutim, austrijski nadvojvoda Ferdinand, brat cara Svetog rimskog carstva Karla V, nije priznao Janoševo kraljevstvo i proglasio se kraljem Ugarske. Nakon što je porazio Janoševe snage, Ferdinand je 20. augusta 1527. godine ušao u Budim[10][11] i zahtijevao da bude priznat kao kralj Ugarske u zamjenu za plaćanje poreza Osmanlijskom Carstvu.[12] Odbijajući, Sulejman je 10. maja 1529. krenuo u novu ekspediciju i vratio upravu Janošu nakon što se Budim, kojeg je opkolio 3. septembra, predao 7. septembra.[9][10][13] Osmanlijska vojska, koja je zauzela razna mjesta,[14] nakon ulaska na teritoriju Austrije 23. septembra, opsjedala je Beč 27. septembra, ali je opsada ukinuta 16. oktobra i vojska se vratila u Istanbul 16. decembra 1529. godine.[9][10][13]

Nakon opsade Beča, drugi izaslanik kojeg je poslao Ferdinand, sa zahtjevom da mu preda Kraljevinu Ugarsku, dobio je odbijenicu od Sulejmana.[15] Potom je opsada Budima, koju je između oktobra i decembra 1530. izveo Ferdinand, završila neuspjehom.[16][17] Zbog razvoja događaja, vojska predvođena Sulejmanom i velikim vezirom Ibrahim-pašom napustila je Istanbul 25. aprila 1532. godine.[18] Pohod, koji je doio osmanlijama neke dobitke u teritoriji, završen je povratkom u Istanbul 21. novembra.[18][19] Nekoliko mjeseci kasnije, 22. juna 1533, nepisanim[20] sporazumom između Nadvojvodstva Austrije i Osmanlijskog Carstva, prepuštena mu je regija u zapadnoj Mađarskoj, Ferdinand je prekinuo svoja prava na Ugarsku, priznajući Janoševu mađarsku vlast i dajući Osmanlijskom Carstvu pravo na harač.[21][22]

Nakon Janoševe smrti 22. jula 1540, njegova supruga Izabela Jagiellonka dobila je odobrenje od Sulejmana da vlada Ugarskom kao regent za svog sina, Janosa Zsigmonda Zapolje, koji je rođen nekoliko dana prije Janoševe smrti.[23] Nakon ovakvog razvoja događaja, Ferdinand je još jednom opsjedao Budim u oktobru 1540. godine[24], ali nije mogao dobiti prednost protiv mađarskih snaga u gradu.[25] Sljedeće godine, Ferdinandova vojska je krenula na Budim. Vojska, koja je došla u grad 3. maja 1541. godine, opsjedala je grad 4. maja.[26] Sulejman, koji je prvo poslao snage pod komandom Rumeli Beylerbeyi Divane Hüsrev paše, a zatim trećeg vezira Sokollu Mehmed paše na Budim,[27] krenuo je sa vojskom u pohod 23. juna 1541. godine.[28] osmanlijske snage stigle su u Budim 10. jula 1541. godine.[28] 21. augusta, opsada je okončana i Ferdinandove snage su počele da se povlače.[26][28][29] Pohod je završen kada se vojska vratila u Istanbul 27. novembra 1541. godine.[30] Nakon Ferdinandove opsade Budima i Pešte 1542. godine, Sulejman je odlučio još jednom krenuti u pohod na Ugarsku.[31] Nakon što su njegove pripreme u Istanbulu bile završene, Sulejman je 17. decembra 1542. krenuo u Edirne,[32] gdje je proveo zimu i krenuo prema Sofiji 23. aprila 1543. godine.[30][33] Ovaj pohod, koji je rezultirao osvajanjem nekih gradova, završio se Sulejmanovim povratkom u Istanbul 16. novembra.[34]

Nakon sastanaka delegacije ambasade koju je Ferdinand poslao u Istanbul u novembru 1545. godine, potpisan je prekid vatre između dvije države koji će trajati 18 mjeseci.[35][36] Nakon što je izaslanik Gerhard Veltwick, kojeg je poslao Karl V, došao u junu 1547. godine, počeli su mirovni pregovori između Svetog Rimskog Carstva i Osmanlijskog Carstva.[35]

Također pogledajte[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Cartography in the traditional Islamic and South Asian societies by John Brian Harley str. 245 [1]
  2. ^ Ground warfare: an international encyclopedia by Stanley Sandler str. 387 [2]
  3. ^ The Cambridge history of Islam by Peter Malcolm Holt str. 328
  4. ^ a b c Sakaoğlu, Necdet (2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. Nisan. str. 5.
  5. ^ Afyoncu, Erhan (2011). Muhteşem Süleyman. Yeditepe Yayınevi. str. 43. ISBN 9786054052554.
  6. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. Ankara. str. 323. ISBN 975-16-0012-X.
  7. ^ Kinross, Patrick (1979). The Ottoman centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. Morrow. str. 187. ISBN 978-0688080938.
  8. ^ Severy, Merle (1987). The World of Süleyman the Magnificent. National Geographic Society. str. 580.
  9. ^ a b c Sakaoğlu, Necdet (2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. Nisan. str. 6.
  10. ^ a b c Afyoncu, Erhan (2011). Muhteşem Süleyman. Yeditepe Yayınevi. str. 55. ISBN 9786054052554.
  11. ^ Kohler, Alfred (2003). Ferdinand I., 1503-1564: Fürst, König und Kaiser (Almanca). C.H. Beck. ISBN 3-406-50278-4.
  12. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. Ankara. str. 328. ISBN 975-16-0012-X.
  13. ^ a b Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. Ankara. str. 329. ISBN 975-16-0012-X.
  14. ^ İpcioğlu, Mehmet (1989). Kanuni Sultan Süleyman'ın Estergon Seferi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. str. 51.
  15. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. Ankara. str. 331. ISBN 975-16-0012-X.
  16. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. Ankara. str. 332. ISBN 975-16-0012-X.
  17. ^ Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire, 1326–1699. Osprey Publishing Ltd. str. 51. ISBN 9780415969130.
  18. ^ a b Sakaoğlu, Necdet (2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. Nisan. str. 7.
  19. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. Ankara. str. 335. ISBN 975-16-0012-X.
  20. ^ Aydın, Yusuf Alperen (2001). Yüzyıllarda Osmanlı-Habsburg Anlaşmaları ve Uygulamaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. str. 24.
  21. ^ Iorga, Nicolae (2009). Geschichte des Osmanischen Reiches (Almanca). Yeditepe Yayınları. str. 350–351. ISBN 978-3-40646-021-0.
  22. ^ Aydın, Yusuf Alperen (2001). Yüzyıllarda Osmanlı-Habsburg Anlaşmaları ve Uygulamaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. str. 12.
  23. ^ Akgündüz, Ahmed; Öztürk, Said (2011). Ottoman History: Misperceptions and Truths. IUR Press. str. 185. ISBN 9789090261089.
  24. ^ Halecki,, Oskar; Reddaway, W. F.; Penson, J. H. The Cambridge History of Poland. str. 317. ISBN 9781001288024.CS1 održavanje: dodatna interpunkcija (link)
  25. ^ Györkös, Attila (2. 6. 2013). "1533-1540-ig tartó korszak eseményei Magyarországon". Arhivirano s originala, 2. 6. 2013. Pristupljeno 15. 1. 2014.
  26. ^ a b Györkös, Attila (2. 6. 2013). "1541-1542-ig tartó korszak eseményei Magyarországon". Arhivirano s originala, 2. 6. 2013. Pristupljeno 15. 1. 2014.
  27. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. Ankara. str. 338. ISBN 975-16-0012-X.
  28. ^ a b c Altayli, Yasemin (2008). Osmanlı Döneminde Budin. Institut društvenih nauka Univerziteta u Ankari, Odsjek za zapadne jezike i književnost, Odsjek za Hungarologiju. str. 39.
  29. ^ Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire, 1326–1699. Osprey Publishing Ltd. str. 52. ISBN 9780415969130.
  30. ^ a b Sakaoğlu, Necdet (2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. Nisan. str. 10.
  31. ^ Sandler, Stanley (2002). Ground Warfare: An International Encyclopedia. ABC-CLIO. str. 387. ISBN 1-57607-733-0. Arhivirano s originala, 17. 11. 2023. Pristupljeno 23. 5. 2023.
  32. ^ İpcioğlu, Mehmet (1989). Kanuni Sultan Süleyman'ın Estergon Seferi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. str. 19.
  33. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. II. Ankara. str. 339. ISBN 975-16-0012-X.
  34. ^ İpcioğlu, Mehmet (1989). Kanuni Sultan Süleyman'ın Estergon Seferi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. str. 59.
  35. ^ a b Aydın, Yusuf Alperen (2001). Yüzyıllarda Osmanlı-Habsburg Anlaşmaları ve Uygulamaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. str. 14.
  36. ^ Kurtaran, (). . Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uğur (2006). Osmanlı-Avusturya Diplomatik İlişkileri (1526-1791). Tokat: Institut društvenih nauka Univerziteta Tokat Gaziosmanpaşa. str. 35.
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Jedrenski_mir_(1547)&oldid=3552923"