Kiparski pašaluk
| Kiparski pašaluk ایالت قبرص Eyālet-i Qibriṣ |
||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1571–1878 | ||||||||||
|
||||||||||
|
||||||||||
.png) Položaj na karti
|
||||||||||
| Glavni grad | Nikozija |
|||||||||
| Službeni jezik | osmanlijski turski i grčki | |||||||||
| Etničke grupe | Osmanlije i Grci | |||||||||
| Državno uređenje | Pašaluk | |||||||||
| Guverner | ||||||||||
| Zakonodavstvo | ||||||||||
| Osnivanje | 1571. | |||||||||
| Površina | ||||||||||
• 18. vijek |
9.251 km2 | |||||||||
.svg){kind=small}
.svg)
Kiparski pašaluk (osmanlijski turski: ایالت قبرص, Eyālet-i Qibriṣ)[1] bio je provincija Osmanlijskog carstva formirana 1571. godine nakon osvajanja Kipra u Kiparskom ratu.[2] Od 1660. do 1703. godine Kipar je u sastavu pašaluka Arhipelaga i ponovo od 1784. godine.[3] Na Berlinskom kongresu 1878. godine, osmanlijski sultan je Kipar predao Velikoj Britaniji u zamjenu za njihovu podršku u pregovorima sa Ruskom Imperijom.
Osmanlijsko osvajanje Kipra[uredi | uredi izvor]
Godine 1489. kraljica Katarina Kornaro prodaje Kipar Mlečanima. U periodu od 1489. do 1570. godine Kipar se nalazi pod vlašću Mlečana. Već 1489. godine, Osmanlije napadaju Kipar u sklopu Mletačko-osmanlijskog rata. Prilikom napada su mnogi gradovi pokoreni, a stanovništvo zarobljeno.[4] Godine 1539. Osmanlijsko Carstvo ponovo vodi rat sa Mletačkom te napada Kipar i napada Limasol.[4] Mlečani su zbog čestih osmanlijskih upada utvrdili Famagustu, Nikoziju i Kerineju, dok su ostali gradovi bili nezaštićeni.
Novi Mletačko-osmanlijski rat izbija 1570. godine, a u historiografiji je poznat i kao „Kiparski rat“. Turci su pokrenuli 60.000 vojnika, uključujući i artiljeriju i konjicu, u osvajanje Kipra. Predvodio ih je Lala Kara Mustafa-paša. Dana 2. jula 1570. godine se Osmanlije iskrcavaju kod Limasola i započinju opsadu Nikozije. Grad je osvojen 9. septembra. Ubijeno je 20.000 branilaca, a sve crkve i javne ustanove su opljačkane. Pošteđene su žene i djeca koji su prodati u roblje.[5][6] Nekoliko dana nakon pada Nikozije, Kerineja se predaje bez borbe. Značajniji otpor pružala je Famagusta koja je opsedana od septembra 1570. do avgusta 1571. godine. Padom Famaguste Osmanlije ovladavaju čitavim ostrvom.
Dva mjeseca kasnije, kršćanske snage porazile su Osmanlije u bitci kod Lepanta, međutim pobjeda je došla prekasno da spase Kipar. On će ostati u osmanlijskim rukama slijedeća tri vijeka.
Osmanlijska vlast[uredi | uredi izvor]
Lala Kara Mustafa-paša je postao prvi osmanlijski guverner Kipra. Grčka populacija na Kipru sada je dobila nove gospodare: Osmanlije. Osmanlije su na Kipru obrazovali timare koje su dijelili zasluženim vojnicima pod uslovom da oni i njihove porodice ostanu da žive tamo. Ti vojnici postali su jezgro osmanske zajednice na ostrvu zbog čega je ova akcija od dalekosežne važnosti. Većina Osmanlija ostati će na ostrvu i nakon uspostavljanja britanskog protektorata 1878. godine. Tokom 1920-ih godina mnogi od njih se vraćaju u Tursku. Do 1970. godine Turci su činili 18% ukupnog stanovništva Kipra. Ostatak su činili Grci.
Osmanlije su uspostavile sistem mileta na Kipru. Sistem mileta ojačao je poziciju pravoslavne crkve na ostrvu. Postepeno, kiparski nadbiskup je postao ne samo vjerski nego i etnički vođa. Grčka crkva je time preuzela zadatak čuvara grčkog kulturnog naslijeđa. Mnogi stanovnici Kipra prešli su na islam kako bi izbegli visoke poreze. Mnogi od njih nastavili su u tajnosti da ispovijedaju kršćansku vjeru. Obično su nazivani Linobambakima. Kiprani su očekivali pomoć od evropskih sila za oslobođenje od osmanlijske vlasti. Između 1572. i 1668. na Kipru je podignuto oko 28 pobuna protiv njihove vlasti. Svi su završeni neuspjehom. Godine 1670. Kipar je prestao da bude osmanlijski pašaluk i stavljen je pod nadležnost Admirala osmanlijske flote. Godine 1703. Kipar je pod nadležnosti velikog vezira. Ozbiljniji ustanak podignut je 1764. godine nakon podizanja visine poreza, ali je ugušen i ovaj ustanak.
Utjecaj Grčkog rata za nezavisnost[uredi | uredi izvor]
Mnogi kiparski Grci podržavali su Grčki rat za nezavisnost što je dovelo do teških odmazdi osmanlijskog sultana. Ustanak je imao velikog uticaja na Kipar. Uz dozvolu sultana, guverner Kučuk Mehmeta pogubio je 486 kiparskih Grka (9. jula 1821. godine) optužujući ih za zavjeru sa pobunjenim Grcima. Ubijena su četiri biskupa, mnogo sveštenika i uglednih građana, a njihove odsječene glave postavljene su na centralni trg u Nikoziji. Nadbiskup Kiprijanos je obješen. Dana 15. oktobra 1821. godine osmanlijska rulja ubila je arhiepiskopa, pet biskupa, trideset šest sveštenika i veliki broj kiparskih Grka. Do septembra 1822. godine šezdeset dva kiparska sela i zaseoka potpuno su nestali.[7][8] Imovine crkava su pljačkane, a kiparski Grci su prinuđeni da sruše gornje spratove svojih kuća. Ova mjera ostala je na snazi sve do britanske okupacije ostrva.
Britanska vlast[uredi | uredi izvor]
Nakon prokopavanja Sueskog kanala (1869. godine) Velika Britanija je pokazala veće interesovanje za Kipar. Osmanlije su 1878. godine poraženi od strane Rusa u Rusko-turskom ratu. Rusi su 3. marta sledeće godine diktirali odredbe mira (potpisanog u San Stefanu) kojim su prepravili granice Balkana u svoju korist. Na zahtjev ostalih evropskih sila, mir je revidiran na Berlinskom kongresu. U zamjenu za podršku, Velika Britanija je od sultana dobila Kipar. Dana 9. jula 1878. godine ozvaničena je tajna Kiparska konvencija od 4. juna 1878. godine.
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "geonames - Provinces of the Ottoman Empire". www.geonames.de. Pristupljeno 8. 4. 2022.
- ^ "Library of US Congress". lcweb2.loc.gov. Pristupljeno 8. 4. 2022.
- ^ Pitcher, Donald Edgar (1973). An Historical Geography of the Ottoman Empire: From Earliest Times to the End of the Sixteenth Century (jezik: engleski). Brill Archive.
- ^ a b "Library of Congress". lcweb2.loc.gov. Pristupljeno 8. 4. 2022.
- ^ Turnbull, Stephen R. (2003). The Ottoman Empire, 1326-1699. Library Genesis. Oxford : Osprey. ISBN 978-1-84176-569-3.
- ^ Hopkins, T. C. F. (2007). Confrontation at Lepanto: Christendom Vs. Islam. Macmillan. str. 82.
- ^ "CLAUDE DELAVAL COBHAM Exerpta Cypria". www.cyprusexplorer.globalfolio.net. Pristupljeno 8. 4. 2022.
- ^ Harry Charles Luke (1921). Cyprus Under the Turks, 1571-1878: A Record Based on the Archives of the English Consulate in ... (jezik: English). University of Michigan. Oxford university press , H. Milford.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)