Koncentracijski logori u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Koncentracijski logori u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj označeni brojevima od 1 do 40. Dva takva logora na pripojenim teritorijama su označeni brojevima 54 i 55.

Koncentracijski logori u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj bili su logori osnovani tokom Drugog svjetskog rata a kojima su upravljale uglavnom hrvatske vlasti a nekima i vlasti Nacističke Njemačke i Fašističke Italije.

Prvi koncentracijski logori koje su ustaške vlasti uspostavile hronološki su prethodili velikim njemačkim koncentracijskim logorima smrti poput Auschwitza i Treblinke.

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Tokom prvih dana invazije Nacističke Njemačke na tadašnju Kraljevinu Jugoslaviju, uspostavljena je NDH, fašistička marionetska država, kojom je upravljao ustaški režim. Ideologija ustaškog pokreta bila je spoj nacizma,[1] katoličanstva[2] i hrvatskog ultranacionalizma. Ustaše su podržale stvaranje Velike Hrvatske koja bi se prostirala do rijeke Drine i periferije Beograda.[3] Pokret je naglasio potrebu stvaranja čiste Hrvatske što je neminovno značilo istrebljenje svih nehrvata kao i Hrvata protivnika takve ideologije.

Veliki ideološki utjecaj na hrvatski nacionalizam ostvario je Ante Starčević,[4] političar iz 19. vijeka i po mnogima otac domovine koji je svojim djelima postavio temelj hrvatskog nacionalizma. Propagirao je stvaranje Velike Hrvatske, domovine svih Hrvata a koja je trebala obuhvatila teritorije naseljene drugim slavenskim narodima Bošnjacima, Slovencima i Srbima pri tome smatrajući Bošnjake i Srbe Hrvatima koji su konvertirali na islam odnosno pravoslavlje dok su Slovenci smatrani "planinskim Hrvatima".[4]

Ustaške vlasti NDH-a su koristile Starčevićeve teorije za opravdanje pripajanja Bosne i Hercegovine Hrvatskoj, a Hrvatsku su smatrali kao spoj dvije glavne etnokulturne komponente: Hrvata katolika i Hrvata muslimana,[5] jer su ustaše bosanske muslimane odnosno Bošnjake doživljavali kao religiju koja istinski čuva krv Hrvata.[5] Ustaše su veličali oružanu borbu, genocid i terorizam.[6]

Povodeći se tom ideologijom tokom Drugog svjetskog rata na prostoru tadašnje NDH osnovani su mnogi koncentracijski logori.

Logori kojima su upravljali ustaše[uredi | uredi izvor]

Koncentracijski logor Lokacija Period postojanja Broj zatvorenika Broj ubijenih
Jasenovac (I–IV) Jasenovac, Slavonija 23. august 1941 – 22. april 1945. 100.000+ oko 100.000[a]
Stara Gradiška (Jasenovac V) Stara Gradiška, Slavonija 1941–1945. 12.790+ 9.586+
Đakovo Đakovo, Slavonija 1. decembar 1941 – 7. juli 1942. 3.000 najmanje 516 ili 650
Tenja Tenja, Osijek, Slavonija mart 1942 – august 1942. 3.000 Jevreja
Sisak Sisak, Banovina august 1942 – januar 1943. 6.693 djece, uglavnom Srba
Gospić Gospić, Lika juni – august 1941.[7] 42.246[8]
Jadovno Gospić, Lika 1941 – august 1941.[9] 10.000–68.000
Lepoglava Lepoglava, Sjeverna Hrvatska 1941–1945. 2.000+ politički zatvorenici
Danica Koprivnica, Sjeverna Hrvatska 15. april 1941 – juli 1941.[10] 5.600
Lobor Lobor, Sjeverna Hrvatska 9. august 1941 – novembar 1942. 2.000+ žena i djece, većinom Jevreja i Srba 200+
Kerestinec Kerestinec, Zagreb 1941–1945.
Jastrebarsko Jastrebarsko, Zagreb 12. juli – oktobar 1942. oko 1.500 djece[11]
Slana Pag, Dalmacija juni 1941 – august 1941.[12] 16.000 4.000–12.000 ili 8.500
Metajna Pag, Dalmacija 1941–1945.
Kruščica (Vitez) Vitez, Srednja Bosna 1941 – kraj septembra 1941.[13] 3.000

Logori pod upravom Nacističke Njemačke[uredi | uredi izvor]

Osim koncentracijskih logora koji su se nalazili na teritoriji NDH-a a kojima su upravljale hrvatske vlasti tokom drugog svjetskog rata postojali su i logori koji su bili pod upravom Trećeg Rajha a to su sljedeći logori:

Logori pod kontrolom Italijana[uredi | uredi izvor]

Vlasti Fašističke Italije logore na teritoriji NDH-a su uglavnom osnivali na nekim od ostrva koji su se nalazili pod italijanskom sferom uticaja. Ti logori su bili:

Logori na pripojenoj teritoriji[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Brojevi stradalih u velikoj mjeri se razlikuju od izvora do izvora i često su služili u svrhu manipulacije kako tokom tokom historije Jugoslavije tako i nakon njenog raspada.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Hory i Broszat 1964, str. 13–38.
  2. ^ Jan Nelis; Anne Morelli; Danny Praet (2015). Catholicism and Fascism in Europe 1918 - 1945: Edited by Jan Nelis, Anne Morelli and Danny Praet. Georg Olms Verlag. str. 365–. ISBN 978-3-487-42127-8.
  3. ^ Viktor Meier. Yugoslavia: a history of its demise English edition. London, UK: Routledge, 1999, p. 125.
  4. ^ a b Fischer 2007, str. 207.
  5. ^ a b Butić-Jelić, Fikreta. Ustaše i Nezavisna Država Hrvatska 1941–1945. Liber, 1977.
  6. ^ Djilas, p. 114.
  7. ^ Radovi (Filozofski Fakultet Zagreb. Humanisticke i Drustvene Znanosti). Zavod. 2007. Veći koncentracijski logor bio je Gospić (lipanj - kolovoz 1941)...
  8. ^ Israeli, Raphael (4. 3. 2013). The Death Camps of Croatia: Visions and Revisions, 1941-1945. Transaction Publishers. str. 77. ISBN 978-1-4128-4930-2.
  9. ^ Hilberg 2003, str. 760.
  10. ^ Hilberg 2003, str. 759: "Surviving inmates transferred to Jadovno"
  11. ^ Rade Šegrt. "Prvi put obilježeno stradanje djece". Nezavisne novine. Pristupljeno 17. 10. 2019.
  12. ^ Hilberg 2003, str. 759: "Closed August 1941, when the Italians occupied the island. Men were sent on to Jadovno, women to Kruščica"
  13. ^ Hilberg 2003, str. 760: "Surviving inmates to Jasenovac"
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Koncentracijski_logori_u_Nezavisnoj_Državi_Hrvatskoj&oldid=3535791"