Koptski kalendar
Koptski kalendar, također nazvan Aleksandrijski kalendar, jest liturgijski kalendar koji koristi poljoprivredno stanovništvo u Egiptu, a koriste ga i Koptska pravoslavna i Koptska katolička crkva. Korišten je u fiskalne svrhe u Egiptu do usvajanja gregorijanskog kalendara 11. septembra 1875.(1. Tut AM) [1] Poput julijanskog kalendara (i za razliku od međunarodnog gregorijanskog kalendara), koptski kalendar uvijek ima prijestupnu godinu svake četiri godine; ne preskače prijestupne godine tri puta svakih 400 godina.[2]
Porijeklo
[uredi | uredi izvor]Ovaj kalendar se zasniva na drevnom egipatskom kalendaru. Ovaj kalendar je sadržavao samo 365 dana svake godine, godinu za godinom, tako da se datum u odnosu na godišnja doba pomjerao za otprilike jedan dan svake četiri godine. Kako bi se izbjeglo "puzanje" potonjeg oko godišnjih doba, u vrijeme Ptolomeja III uvedena je reforma drevnog egipatskog kalendara (Kanopusov dekret, 238. p. n. e) koja se sastojala od dodavanja dodatnog dana svake četvrte godine. Međutim, ovoj reformi su se protivili egipatski svećenici i reforma nije usvojena sve dok rimski car August nije odredio da Egipat mora usvojiti sistem kao svoj službeni kalendar.[3]
Da bi se razlikovao od drevnog egipatskog kalendara, koji su neki astronomi koristili do srednjeg vijeka, ovaj reformirani kalendar poznat je kao Koptski ili Aleksandrijski kalendar, a njegova epoha (prvi dan prve godine) jednaka je 29. augustu 284. n. e. Susjedni etiopski kalendar je vrlo sličan koptskom kalendaru, osim što ima drugačiju epohu (29. august, 8. n. e) i drugačija imena za dane u sedmici i mjesece u godini.[2] Poput julijanskog kalendara (i za razliku od međunarodnog gregorijanskog kalendara), koptski kalendar uvijek ima prijestupnu godinu svake četiri godine; ne preskače prijestupne godine tri puta svakih 400 godina.ref name="Dershowitz&Reingold" />
Koptska godina
[uredi | uredi izvor]Koptska godina je produžetak drevne egipatske građanske godine, zadržavajući svoju podjelu na tri godišnja doba, od kojih svako ima po četiri mjeseca. Tri godišnja doba se obilježavaju posebnim molitvama u koptskoj liturgiji. Ovaj kalendar se i dalje koristi širom Egipta od strane poljoprivrednika kako bi pratili različite poljoprivredne sezone.[4]
Koptski kalendar ima 13 mjeseci, 12 od po 30 dana i jedan na kraju godine od pet dana (šest dana u prijestupnim godinama). Koptska prijestupna godina slijedi ista pravila kao i Julijanski kalendar, tako da dodatni mjesec uvijek ima šest dana u godini prije Julijanske prijestupne godine.[5]
Godina počinje na praznik Nayrouz, prvog dana mjeseca Thout, prvog mjeseca egipatske godine. Za period od 1900. do 2099. poklapa se sa 11. septembrom gregorijanskog kalendara ili 12. septembrom prije prijestupne godine. Za bilo koju godinu, poklapa se sa 29. augustom julijanskog kalendara ili 30. augustom prije prijestupne godine. Koptske godine se broje od 284. godine nove ere,[2] godine kada je Dioklecijan postao rimski car, čija je vladavina obilježena mučenjima i masovnim pogubljenjima kršćana, posebno u Egiptu.[5] Stoga se koptska godina označava skraćenicom A.M. (za Anno Martyrum ili "u godini mučenika"). Prvi dan prve godine koptske ere bio je 29. august 284. u julijanskom kalendaru.[a] Da biste dobili broj koptske godine, oduzmite od broja julijanske godine ili 283 (prije julijanske nove godine) ili 284 (poslije nje).
Uskrs
[uredi | uredi izvor]Datum Uskrsa određuje se na isti način kao i u pravoslavnim crkvama.[2]
Božić
[uredi | uredi izvor]U koptskom kršćanstvu, praznik Božića obilježava se 29. Koiaka koptskog kalendara (25. decembra (julijanskog), 7. januara (gregorijanskog).[6])
Koptski mjeseci
[uredi | uredi izvor]Sljedeća tabela odnosi se na datume za koptske godine koje ne sadrže 29. februar. Takvim godinama prethodi koptski prijestupni dan na kraju prethodne godine. To uzrokuje da se datumi pomjere jedan dan kasnije u julijanskom i gregorijanskom kalendaru od koptske Nove godine do prijestupnog dana julijanskog, odnosno gregorijanskog kalendara.
| Br. | Naziv | Etiopski kalendar | Datumi po julijanskom kalendaru | Datumi po gregorijanskom kalendaru (1900–2099) | Godišnje doba | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bohairski Koptski |
Sahidski Koptski |
Transliteracija | Arapski[7] izgovor Šablon:Clarify | |||||
| 1 | Ⲑⲱⲟⲩⲧ | Ⲑⲟⲟⲩⲧ | Tut | توت Tūt | Mäskäräm (መስከረም) | 29. august – 27. septembar | 11. septembar – 10. oktobar | 'Akhet' (Poplava) |
| 2 | Ⲡⲁⲟⲡⲓ | Ⲡⲁⲱⲡⲉ | Paopi | بابه Bābah | Ṭəqəmt(i) (ጥቅምት) | 28. september – 27. oktobar | 11. oktobar – 9. novembar | |
| 3 | Ⲁⲑⲱⲣ | Ϩⲁⲑⲱⲣ | Hatur | هاتور Hātūr | Ḫədar (ኅዳር) | 28. oktobar – 26 November | 10. novembar – 9. decembar | |
| 4 | Ⲭⲟⲓⲁⲕ | Ⲕⲟⲓⲁϩⲕ | Kiak | كياك Kyak | Taḫśaś ( ታኅሣሥ) | 27. novembar – 26. decembar | 10. decembar – 8. januar | |
| 5 | Ⲧⲱⲃⲓ | Ⲧⲱⲃⲉ | Tubah | طوبه Ṭūbah | Ṭərr(i) (ጥር) | 27. decembar– 25. januar | 9. januar – 7. februar | 'Proyet' (Rast) |
| 6 | Ⲙⲉϣⲓⲣ | Ⲙϣⲓⲣ | Meshir | أمشير ʾAmshīr | Yäkatit (Tn. Läkatit) (የካቲት) | 26. januar– 24. februar | 8. februar – 8. mart | |
| 7 | Ⲡⲁⲣⲉⲙϩⲁⲧ | Ⲡⲁⲣⲙϩⲟⲧⲡ | Paremhat | برمهات Baramhāt | Mägabit (መጋቢት) | 25. februar – 26. mart | 9. mart – 8. april | |
| 8 | Ⲫⲁⲣⲙⲟⲩⲑⲓ | Ⲡⲁⲣⲙⲟⲩⲧⲉ | Parmuti | برموده Baramūdah | Miyazya (ሚያዝያ) | 27. mart – 25. april | 9. April – 8. maj | |
| 9 | Ⲡⲁϣⲟⲛⲥ | Ⲡⲁϣⲟⲛⲥ | Pashons | بشنس Bashans | Gənbo (t) (ግንቦት) | 26. april – 25. maj | 9. maj – 7. juni | 'Shemu' (Žetva) |
| 10 | Ⲡⲁⲱⲛⲓ | Ⲡⲁⲱⲛⲉ | Paoni | بأونه Baʾūnah | Säne (ሰኔ) | 26 maj – 24. juni | 8. juni – 7. juli | |
| 11 | Ⲉⲡⲓⲡ | Ⲉⲡⲏⲡ | Epip | أبيب ʾAbīb | Ḥamle (ሐምሌ) | 25. juni – 24. juli | 8. juli – 6. august | |
| 12 | Ⲙⲉⲥⲱⲣⲓ | Ⲙⲉⲥⲱⲣⲏ | Mesori | مسرا Mesra | Nähase (ነሐሴ) | 25. juli – 23. august | 7. august – 5. septembar | |
| 13 | Ⲡⲓⲕⲟⲩϫⲓ ⲛ̀ⲁ̀ⲃⲟⲧ | Ⲉⲡⲁⲅⲟⲙⲉⲛⲁⲓ[8] | Pi Kogi Enavot | نسيئ Nasīʾ | Ṗagʷəmen/Ṗagume (ጳጐሜን/ጳጉሜ) | 24. august – 28. august | 6. septembar– 10. septembar | |
Bilješke
[uredi | uredi izvor]- ↑ Skraćenica A.M. se također koristi za nepovezane kalendarske ere (kao što su masonska i jevrejska kalendarska epoha) koje počinju od pretpostavljenog stvaranja svijeta; tada označava Anno Mundi.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ↑ United States Congressional Serial Set. 1673. Washington: Government Printing Office. 1876. str. 1348. Arhivirano s originala, 12. 6. 2022. Pristupljeno 12. 6. 2022.
- 1 2 3 4 Dershowitz, Nachum; Reingold, Edward M. (2008). Calendrical Calculations (Third izd.). Cambridge: Cambridge University Press. str. 73–75. ISBN 9780521885409. OCLC 144768713.
- ↑ Bennett, Chris. "Egyptian Dates: The Alexandrian Reform".
- ↑ Naguib, Saphinaz-Amal (2008). "Survivals of Pharaonic Religious Practices in Contemporary Coptic Christianity". UCLA Encyclopedia of Egyptology. Arhivirano s originala, 20. 9. 2022. Pristupljeno 13. 9. 2022.
- 1 2 Fr Tadros Y Malaty (1988). The Coptic Calendar and Church of Alexandria (Report). The Monastery of St. Macarius Press, The Desert of Scete. Arhivirano s originala 13. 9. 2022. Pristupljeno 13. 9. 2022.CS1 održavanje: unfit URL (link)
- ↑ Fr. John Ramzy. "The Glorious Feast of Nativity: 7 January? 29 Kiahk? 25 December?". Coptic Orthodox Diocese of the Southern United States. Arhivirano s originala, 20. 6. 2002. states that Christmas has always been celebrated on 29 Kiahk in the Coptic calendar, and that this is equivalent to 25 December in the Julian calendar (until 2100, 7 January Gregorian).
- ↑ Hinds, Martin; Badawi, El-Said (1986). A Dictionary of Egyptian Arabic: Arabic-English. Beirut: Librairie du Liban. ISBN 978-0-8288-0434-9.
- ↑ Crum, W.E. (1939). A Coptic Dictionary. Oxford: Oxford University Press. str. 54.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Koptski kalendar mučenika
- "Sezonski almanah zasnovan na koptskom kalendaru" – arapski rukopis iz 1678.
- Koptski kalendar od Bishoy K. R. Dawood (historijski razvoj i tehnička diskusija)
- Uvod u koptski kalendar (Gregorijanski ekvivalenti važe samo između 1900. i 2099)
- Drevni egipatski kalendar i koptski kalendar