Kultura zvonastih pehara

Kultura zvonastih pehara ili Narod pehara (nem. Glockenbecherkultur, engl. Bellbeaker culture), predstavlja raspršenu evropsku arheološku kulturu iz doba eneolita u periodu od oko 2800-1800. pne. Naziv je dobila po okrenutom peharu u obliku zvona. Izraz "zvonasti" (Glockenbecher) u nauku je uveo njemački historičar Paul Rejnek (Paul Reinecke) 1900. godine, iako su ga opisujući pojedine nalaze italijanski i češki arheolozi već koristili. U engleskom jeziku, samo četiri godina kasnije, naziv "Bell-Beaker" (pehar u obliku zvona) uvodi Džon Aberkrombi (John Abercromby).

Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]

Pripadnici ove kulture bili su nomadi, i u svom kretanju najviše su se koristili pomorskim i riječnim putevima. Stvorili su jednu kulturu raširenu od Irske do Karpata, duž Atlantske obale do Portugala, sjeverne Afrike, Sicilije i dijelovima Italije. Nalazišta su pronađena i u Njemačkoj između Elbe i Rajne, duž Dunava u bečkom bazenu. Istraživanja iz Poljske pokazuju da su svoj uticaj širili ka severoistoku i Baltiku. Iako je kultura potekla iz sjeverne Afrike i procvat imala u zapadnim dijelovima Evrope, prema arheološkim nalazima stigli su i do područja Srbije i Mađarske na područje Vučedolske kulture, do današnjih granica Rumunije i Bjelorusije, pa čak i do obala Jadranskog i Jonskog mora, na područje Makedonije, Albanije i Grčke.^[1] Na lokalitetu Ostrikovac-Đura u Pomoravlju nađeni su fragmenti keramike tipične za ovu grupu (prikazani su 1998. godine na Riva del Garda arheološkoj konferenciji). Ovi nalazi za nekoliko stotina kilometara prevazilaze najjužnije nalazište njihove Čepel-grupe (Bell Beaker Csepel-group) u Mađarskoj.^[2]

Smatra se i da su bili osnivači nekih kultura u bronzanom dobu na britanskim otocima, Holandiji i Skandinaviji.

Keramika[uredi | uredi izvor]

Kulturu pehara odlikuje česta upotreba keramičkih posuda profila izvrnutog zvona. Posude su kvalitetno izrađene, obično su crvene ili crvenkasto-braon boje, sa ukrasima u vidu horizontalnih traka. U prvo vrijeme dekoracije su bile slične na cijelom području kulture pehara, dok su se kasnije razvili regionalni stilovi. Postoji teorija po kojoj su se pehari pojavili kada je alkohol ušao u upotrebu kao piće u Evropi. Na nekim primjercima keramike nađeni su tragovi piva ili medovine. Svi pehari nisu korišćeni kao čaše. Postoje i oni koji su služili kao posude za topljenje rude bakra, neki su služili kao zdjele za hranu, a postoje i oni koji su služili kao urne za sahranjivanje. Jake zvonaste posude su se izrađivale i od bakra.

Narod zvonastih pehara uglavnom je uspostavljao svoja naselja na uzvišenim delovima obala rijeka, ponekad ih dodatno utvrđujući kružnim zemljanim bedemima.

Jezičke veze[uredi | uredi izvor]

Mnoge teorije o jezicima Evrope sugerišu da se ovom kulturom, prvenstveno njenom velikom rasprostranjenošću, može objasniti i teorija o indoevropeizaciji Evrope. Naročito se to odnosi na Proto Kelte, ali i neke druge Indoevropske dijalekte (njemački, italijanski, baltičko - slavenski. U toku XXI vijeka rađene su mnoge genetičke studije o vezi populacija Jamna kulture, Kulture vrpčaste keramike i Kulture zvonastih pehara^[3]

Lista eneolitskih kultura[uredi | uredi izvor]

Jamna	Ruske stepe	3300 pne	2600 pne
Vrpčasta keramika	Evropa	2900 pne	2350 pne
Baden	Srednja Evropa	3600	2800
Amfore	Evropa	3400 pne	2800 pne
Kostolac	Podunavlje, Balkan	3250	3000
Vučedol^[4]	Podunavlje, Balkan	3000	2400
Zvonasti pehari	Širom Evrope	2800	1800