Megalitski hramovi na Malti

Megalitski hramovi Malte
Svjetska baština
	Ggantija 2017
Lokacija	Malta
Sadrži	1.Ġgantija, 2.Ġgantija, 3.Ħaġar Qim, 4.Mnajdra, 5.Ta' Hagrat, 6.Skorba, 7.Tarxien
Kriterij	iv
Referenca	132
Uvrštenje	1980. (4. sjednica)
Površina	167 ha
Koordinate	N36 2 56.688 E14 16 10.092

Megalitski hramovi Malte su prahistorijske monumentalne građevine na ostrvima Malta i Gozo, Malta. Izgrađeni su tokom 4. i 3. milenijuma prije nove ere, u mlađem kamenom dobu ili neolitu. Osnovna obilježja mlađeg kamenog doba su razvoj zemljoradničke i stočarske privrede, pojava stalnih ruralnih i protourbanih naselja tj. prijelaz na sjedilački način života (neolitska revolucija). Megalitski hramovi Malte ubrajaju se među najranije samostojeće kamene građevine na svijetu i izuzetne su po svojoj raznolikosti oblika i ukrasa. Svaki kompleks je jedinstveno arhitektonsko remek-djelo i svjedok izuzetne prahistorijske kulture poznate po svojim umjetničkim i tehnološkim dostignućima.

Megalitizam[uredi | uredi izvor]

Megalitizam je složena pojava, prisutna u mnogim dijelovima svijeta, koja je započela u skom periodu, nastavila se u bronzanom i željeznom dobu, i traje do danas. Izraz se odnosi na oblik neolitske arhitekture koji se sastoji od podizanja megalita (od grčkog mega = veliki; lithos = kamen - veliko kamenje) tokom određenog vremena kada su ove građevine podignute i njihovog naučnog proučavanja od strane arheologa koji pokušavaju razumjeti njegovo značenje. Megalitizam je dobio poseban značaj u Evropi (gde je mogao nastati) za narode neolita. Neolitska Evropa je izraz koji se koristi za vrijeme između perioda mezolita i bronzanog doba u Evropi, približno između 6500. pne. i 1700. pne. Nakon što je analizom C14 bilo moguće odrediti starost nalaza i uz poznatu udaljenost nalazišta od područja Plodnog polumjeseca na zapadu azijskog kontinenta, utvrđeno je da se neolit u Evropi širio prosječnom brzinom od oko 1 km/god. - neolitska ekspanzija.

Praistorijski hramovi Malte su do 1993. god. smatrani za najstarije samostojeće kamene građevine na svijetu. Te godine završena su arheološka istraživanja nalazišta Göbekli Tepe u turskoj pokrajini Anadolija, kada je registrovano više od 200 T- kamenih stubova, najstarijih svjetskih megalitskih struktura, čija starost počinje oko 10000 god.pne.

Hramovi na Malti datiraju od 4000 - 2500 pne. Oni su stariji od Stounhendža i od piramida. Bili su prekriveni zemljom od ranih vremena i ponovo su ih otkrili i pažljivo obnovili evropski i domaći malteški arheolozi počevši od 19. stoljeća.

Hramovi na Malti[uredi | uredi izvor]

Malo se zna o ljudima koji su izgradili ove megalitne hramove. Prvobitni stanovnici Malteških ostrva vjerovatno su prešli morem sa Sicilije, koja se nalazi oko 90 km. sjeverno, negdje prije 5000. godine p.n.e. (mlađe kameno doba). Graditelji hramova bili su poljoprivrednici koji su uzgajali žitarice i uzgajali domaću stoku. Obožavali su boginju majku čiji je tip poznat po ranijimm statuetama pronađenim po Mediteranu. Slične statue nalaze se i na Malti, a nekoliko je jedinstveno velikih dimenzija. Osnovna obilježja mlađeg kamenog doba su razvoj zemljoradničke i stočarske privrede, pojava stalnih ruralnih i protourbanih naselja tj. prijelaz na sjedilački način života.^[1]

Iz materijalnih dokaza zna se da je bogosluženje u hramovima na Malti uključivalo žrtvovanje životinja, dok se malo zna o obredima i ritualima koji su se tamo odvijali. Iako su sveukupno veliki hramovi, njihove unutrašnje odaje nemaju dovoljno prostora da prime više od nekoliko ljudi u isto vrijeme. Stoga javno bogosluženje u velikim grupama, kao što se danas praktikuje u tipičnim crkvama i hramovima, ne bi bilo moguće.

Svjetska baština[uredi | uredi izvor]

Na lokalitetu Ġgantija, na ostrvu Gozo, dva hrama su 1980. godine uvršteni na UNESCO-ovu listu svetske baštine.^[2] Godine 1992. Komitet UNESCO-a je dodatno proširio postojeću listu sa još pet megalitskih hramova sa ostrva Malta. To su hramovi Hagar Qim, Mnajdra, Tarxien, Ta'Hagrat i Skorba.

Iako se svaki hram razlikuje po arhitektonskom dizajnu, oni obično sadrže eliptično predvorje ispred konkavne fasade. Preživjeli horizontalni zidani slojevi ukazuju na to da su spomenici imali krovove s korbama, što je za svoje vrijeme bilo izuzetno sofisticirano rješenje. Dekorativne karakteristike hramova su paneli sa izbušenim rupama i reljefni paneli koji prikazuju spiralne motive, drveće, biljke i razne životinje.

Lokalitetima upravlja Baština Malta, dok vlasništvo nad okolnim zemljištem varira od lokacije do lokacije. Osim ovih, na Malti postoje i drugi megalitski hramovi koji nisu uvršteni na UNESCO-ov popis. svjetske baštine.