Mezarje Velika drveta

Mezarje Velika drveta, ili stari nišani na Stupu, općina Ilidža, su nadgrobni spomenici iz ranog perioda osmanlijske vlasti u Bosni i Hercegovini. Mezarje je i nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.^[1]

Nišani koji se nalaze u grobljanskoj cjelini Velika drveta na Stupu (pored tramvajske stanice), iako na sebi nemaju natpisa, mogu se na osnovu svog izgleda (stele i nišani sa turbanima) i po načinu obrade i dimenzijama, datirati u drugu polovinu XV vijeka (na natpisu ispred mezarja stoji 1480. god.), kada datiraju i najstariji nišani u Bosni i Hercegovini.^[2]

Nišani iz ovog perioda se znatno razlikuju po svojim formama i oznakama na njima od čisto osmanlijskih nišana zastupljenih u drugim reginoma. Nišani označenog perioda svrstavaju se u tri grupe:

nišani forme većih obeliska sa prikraćenim piramidama pri vrhu, na kojima je ispupčenje slično jabuci;
nišani oblika većih rustičnih stela, a završavaju se slično uspravnim stećcima sa krovom na dvije vode;
nišani sa nevješto izvedenim turbanima, gdje ima čak slučajeva da klesar, ne poznavajući još nišan sa turbanom, stavlja turban direktno na stelu.^[3]

Sve tri spomenute vrste nišana su brojno zastupljene, u mezarjima u Sarajevu (na Alifakovcu, kod Alipašine džamije, na Hambinoj carini, u Lukavici, u Hrasnici), te na području istočne Bosne. Ova vrsta spomenika malo je istraživana.^[2] Svi imaju zajedničke osobine: arhaičnih su oblika, dosta grubo klesani, a na njima su često oznake: polumjeseca, luka sa strijelom, polulopti (jabuka), čomaga (didovski štap), tordiranih vrpci, sjekira, balti, tubastih mačeva, bajraka, dok na manjem broju nalazimo i na životinjske i ljudske figure, zatim ruke ili šake i dr.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Dimitrije Sergejevski, “Arheološki nalazi u Sarajevu i okolini”, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, nova serija br. II. Sarajevo: 1947, 13-50.
Šefik Bešlagić, Sarajevo: “Veselin Masleša“, 1982. STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST
Mujezinović, Mehmed, Islamska epigrafika u Bosni i Hercegovini, knjiga I, Sarajevo, 1974, 10-11.
Vladislav Skarić, Sarajevo i njegova okolina od najstarijih vremena do austrougarske okupacije. Sarajevo: Izabrana djela, knj. I, 1985, 37-42.
Vesna Mušeta-Aščerić, „Srednjovjekovna naselja na mjestu današnjeg Sarajeva“, u Prilozima istoriji Sarajeva. Sarajevo: Radovi sa naučnog simpozijuma «Pola milenija Sarajeva» održanog od 19. do 21. marta 1993. Godine, Institut za istoriju i Orijentalni institut, 1997, 36.
Vesna Mušeta-Aščerić, Sarajevo i njegova okolina u XV stoljeću, između zapad i istoka. Sarajevo: Sarajevo Publishing, 2005, 16–19, + Karta – Župe sarajevskog područja u prvoj polovini XV stoljeća.