Petar III, car Rusije

Petar III
Petar III
Car Rusije
Vladavina	5 januar 1762 - 9 juli 1762
Prethodnik	Elizabeta
Nasljednik	Katarina II
Supružnik	Katarina II
Djeca	Pavle
Otac	Karl Fridrik, vojvoda Holstein-Gottorpa
Majka	Ana Petrovna
Rođenje	21 februar 1728 ; Kiel, vojvodstvo Holstein-Gotorp
Smrt	17 juli 1762 (u 34 godini); Ropša, Rusko carstvo
Mjesto sahrane	Katedrala svetog Petra i Pavla, Sankt Peterburg

Petar III (ruski: Пётр III Фëдорович, Pyotr III Fyodorovich; 21. februar 1728. - 17. juli 1762.) bio je car Rusije od januara do jula 1762. godine. Rođen je u Kielu kao jedino dijete vojvode Holsteina Karla Fridrika (nećak švedskog kralja Karla XII) i Ane Petrovne (najstarije preživjele kćerke Petra I). On je slabo govorio ruski pa je vodio snažnu proprusku politiku koja ga je učinila nepopularnim vođom. Odbačen je i ubijen kao rezultat zavjere koju je vodila njegova njemačka supruga princeza Sofija Anhalt-Zerbst koja ga je naslijedila na prijestolju kao Katarina II. Međutim, druga teorija je da je umro usljed pijane tuče s tjelohraniteljem dok je bio zatočen nakon Katarininog puča.^[1]

Uprkos općenito lošoj reputaciji, Petar je za vrijeme kratke vladavine napravio neke napredne reforme. Proglasio je slobodu vjeroispovijesti (vrlo prosvijećen potez za to vrijeme) i ohrabrio obrazovanje. Želeći modernizirati rusku vojsku ukinuo je tajnu policiju koja je bila poznata po ekstremnom nasilju. Nakon njegove smrti, Katarina je neke njegove reforme usvojila a druge obnovila.^[2]

Rani život i karakter[uredi | uredi izvor]

Petar je rođen kao Karl Petar Urlih Schleswig-Holstein-Gottorp (njemački: Karl Peter Ulrich von Schleswig-Holstein-Gottorf) u Kielu u vojvodstvu Holstein-Gottorp. Njegovi roditelji su bili vojvoda Holstein-Gotorpa Karl Fridrik (nećak švedskog kralja Karla XII) i Ana Petrovna (najstarija preživjela kćerka Petra I). Njegova majka je umrla ubrzo nakon njegovog rođenja. Nakon smrti njegovog oca 1739. godine, postao je vojvoda Holstein-Gottorpa kao Karl Petar Urlih (njemački: Karl Peter Ulrich) u dobi od 11 godina.

Žena mu je godine 1745. postala vojvotkinja Sofija Augusta od Anhalt-Zerbsta, koja nakon udaje za njega prelazi na pravoslavlje i uzima ime Katarina. Odlučna i inteligentna, učestvovala je u političkim i diplomatskim igrama mnogo aktivnije od svojeg supruga.

1742. godine proglašen nasljednikom carice Jelisavete. Nakon njene smrti, decembra 1761, postaje car. U to je doba vođen sedmogodišnji rat (1756.-1763.), u kojem je Rusija ratuje protiv Pruske. Petar, koji se divi pruskom vladaru Fridriku II, prekida rat i u maju 1762. godine u Petrogradu potpisuje mir, kojim Rusija vraća Pruskoj ranije osvojene teritorije. Planira u savezništvu s Pruskom krenuti u rat protiv dosadašnjih saveznika Austrije i Francuske.

U unutrašnjoj politici, daje povlastice plemstvu i potiskuje (ionako slab) uticaj crkve. Dao je pravo zemljoposjednicima da kmetove po svojoj volji preseljavaju s jednog imanja na drugo. Položaj kmetova time se značajno pogoršava i postaje blizak položaju robova. Oslobodio je plemiće obaveze da služe državi u administraciji ili vojsci (koju je nametno njegov djed Petar I Veliki, osim u vrijeme rata. Započinje sekularizaciju crkvenih imanja, koju će Katarina II nastaviti.

Zaokret u vanjskoj politici dovodi do pobune vojnih zapovjednika, kojoj na čelo staje Katarina. U dvorskom udaru svrgnut je s vlasti, zatvoren i uskoro ubijen. Katarina je zavladala kao carica Katarina II.

Nekoliko godina nakon njegove smrti, u Crnoj Gori je Šćepan Mali proglasio sebe carom Petrom III, koji je uspio pobjeći iz tamnice. Jednako je postupio i vođa kozačkog ustanka 1773.-1775. godine J. I. Pugačov.