Poljsko groblje u Novom Martincu

Poljsko groblje u Novom Martincu nalazi se na području općine Srbac, Bosna i Hercegovina. Proglašeno je za Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine na sjednici održanoj 2013. godine.^[1] Ovu odluku Komisija je donijela u slijedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo.

Historija[uredi | uredi izvor]

U vrijeme austrougarske vlasti na područje Srpca oko 1900. god stiglo je 3.000 Poljaka i oko 500 Ukrajinaca, koji su pored šumovitih predjela Novog Martinca naselili i područja Rakovca, Kunove, Resavca i Grabašnice.

Pored ovog groblja postoje još tri poljska groblja i jedno uređeno koje se nalazi u sastavu Partizanskog groblja Srbac u kome je sahranjeno 27 Poljaka iz Poljskog bataljona koji je bio u sastavu 14. brigade Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Oni su sa sobom donijeli radne navike, običaje, kulturu i način obrade zemljišta. Da bi preživjeli, morali su u početku da prave drvene kuće, krče šume i šikare, da bi došli do plodnih oranica. Brzo su se uklapali u životne navike domaćeg stanovništva, od kojeg su takođe primali razne običaje.^[2]

Poljaci su se vratili 1946. u poljsku pokrajinu Nova Šlezija, a najviše u Novogrođec, gdje sada ima oko 22.000 stanovnika, od kojih 13.000 vodi porijeklo iz Srpca. Nekadašnja poljska naselja u Srpcu ostala su pusta, ali njihovi potomci nisu zaboravili svoje pretke i nekadašnje običaje. Nakon što su uspostavljeni partnerski odnosi između Srpca i Novogrođeca, Poljaci redovno dolaze u Novi Martinac u obilazak groblja svojih predaka.

Opis[uredi | uredi izvor]

Sačuvano je bilo svega nekoliko nadgrobnih oznaka, cijelo groblje je bilo zaraslo u šumu, dok se humke gotovo i nisu vidjele od guste trave. Organizovane su akcije krčenja šiblja i rastinja, a nadgrobni spomenici su uređeni i jasno obilježeni. Trava se redovno kosi, groblje je ogradjeno, a i put je u mnogo boljem stanju.^[3]