Metropola

Tokio, najveća svjetska metropola.

São Paulo, najveća metropola južne hemisfere.

Metropola je veliki grad ili urbana sredina koja je značajan ekonomski, politički, i kulturni centar države ili regije, kao i važno čvorište za regionalne ili međunarodne veze, trgovinu i komunikacije. Pojam je porijeklom grčki i znači "maternji grad" kolonije (u antičkom smislu), što bi značilo grad koji šalje naseljenike. Ovo je naknadno generalizirano kao grad koji označava centar za određenu aktivnost, ili bilo koji veliki važan grad nacije.

Veći gradovi koji pripadaju većoj urbanoj aglomeraciji, ali koji nisu jezgro te aglomeracije, generalno se ne smatraju metropolama, nego dijelom iste. Množina za ovu riječ u engleskom jeziku bi bila metropolises (bosanski: metropolisi).

Za urbane centre van metropolitskih podučja koji prave jednaku atrakciju pri manjim razmjerama za njihovu regiju, koncept Regiopolis (skraćeno regio) predstavljen je od strane njemačkih profesora tokom 2006.

Antika

U prošlosti, metropola je bila oznaka za grad ili državu porijekla kolonije. Većina starih gradova koje su osnovale drevne civilizacije su smatrani važnim svjetskim metropolama svojih vremena zbog svojih velikih populacija i važnosti. Neki od ovih drevnih metropola su preživjele do modernih dana i nalaze se među svjetskim najvećim neprekidno naseljenim gradovima.

Etimologija i moderna upotreba

Ovo je grčka riječ, koja dolazi od μήτηρ, mḗtēr značeći "majka" i πόλις, pólis što znači "grad", što označava kako su Grčke kolonije iz antike označavali svoje prvobitne gradove, sa kojima su održali kultne i političko-kulturne veze. Riječ je korištena u post-klasičnom latinskom za glavni grad provincije, sjedište vlade i, posebno, crkveno sjedište mitropolita kojem su pomoćni biskupi bili odgovorni. Ova upotreba izjednačava pokrajine sa biskupijama.

U modernoj upotrebi riječ označava metropolitsku regiju, skup susjednih i povezanih gradova grupisanih oko velikog urbanog centra. U ovom smislu metropolitska često znači "u rasponu cijele metropole" (kao u "metropolitske administracije"); ili "u imanju metropole" (kao u "metropolitskom životu", te u suprotnosti sa "provincijskim" ili "ruralnim").

Globalni gradovi

Koncept globalnog grada (ili svjetskog grada) jeste grad koji ima direktne i dodirne učinke na globalne poslove kroz socioekonomske načine. Termin je postao uvećano familijaran, zbog rasta globalizacije (npr. globalne finansije, komunikacije i putovanje). Pokušaj da se definiraju i kategoriziraju svjetski gradovi po finansijskim kriterijama je napravljen od strane Globalization and World Cities Study Group & Network (GaWC), primarno zasnovanoj na Loughborough univerzitetu u Engleskoj. Studija je rangirala gradove bazirane na njihovoj proviziji "naprednih produkcijskih servisa" kao što su računovodstvo, reklamiranje, finansije i pravo. Inventorij identificira tri nivoa svjetskih gradova i nekoliko podrangova.

Metropola nije striktno globalni grad ili, ako jeste, ne mora biti među visokorangiranim po standardima življenja, razvoja i infrastrukture. Metropola koja je također i globalni grad naziva se globalna metropola.

Po državama

Afrika

Egipat

Kairo i Aleksandrija se smatraju najvećim egipatskim metropolama.

Južna Afrika

U Južnoj Africi, metropolitanska općina ili "Općina A kategorije" jeste općina koja izvršava sve funkcije lokalne vlade u vezi s širenjem gradova. Ovo je u kontrastu sa područjima koja su primarno ruralna, gdje je lokalna vlada podijeljena u distriktne općine (uporedive sa "državom" u SAD) i i lokalne općine. Postoje osam metropolitskih općina u Južnoj Africi. Veliki gradovi koji pripadaju većim urbanim aglomeracijama, ali koji nisu jezgro te aglomeracije, generalno se ne smatraju metropolama nego dijelovima tog.

Azija

Bangladeš

Dhaka je najveći grad u Bangladešu.

U Narodnoj Republici Bangladeš, postoji sedam metropolitanskih područja: Dhaka, Chittagong, Rajshahi, Khulna, Sylhet, Barisal i Rangpur. Zemlja je skupa i mještani, smatra se, imaju bolji urbani stil života. Specijalna odjeljenja policije su dodijeljena metropolitanskim gradovima, te postoje gradske korporacije kod kojih su gradonačelnici izabirani na vlast od pet godina. Većina ovih gradova imaju gustoću populacije od 35.000/kvadratnom metru ili više. Dhaka se smatra mega gradom zbog svoje populacije koja prelazi 10 miliona.

Indija

Mumbai je najveći indijski grad.

U Indiji, postoji 47 metropolitanskih gradova. Od popisa stanovništa Indije 2014, top deset metropolitanskh gradova zasnovanih na njihovim populacijama su Mumbai, Delhi, Kolkata, Hyderabad, Bengaluru, Chennai, Ahmedabad, Lucknow, Pune, Kochi, Surat, Jaipur, Guwahati itd. Stanovnici ovih gradova imaju također pravo na više dodatke iznajmljivanja kuća. Popisna komisija definira kvalifikacije za metropolitanski grad kao, "gradovi koji imaju populaciju od više od jednog miliona i iznad" i Megagrad kao, "gradovi koji imaju populaciju od više od četiri miliona i iznad".

Indonezija

Džakarta, najveći i najzauzetiji grad u indonezijskoj i azijskoj ekonomiji.

U Indoneziji, metropolitanski gradovi su u Jabodetabeku (Jakarta, Bogor, Depok, Tangerang, Bekasi), najvećoj metropolitanskoj regiji u jugoistočnoj Aziji i petoj najvećoj metropolitanskoj regiji u svijetu (2007). Ostali gradovi su Surabaya, Bandung, Semarang i Medan.

Izrael

U Izrael postoje četiri glavne metropolitanske oblasti: Tel Aviv, Jerusalem, Haifa, Beer Sheva. "Izraelski centralni biro statistika" definirao je granice metropolitanskih područja Tel Aviva, Haife i Beer Shevaa, te podijelio metropolitansku oblast koncentričnim krugovima koji definiraju intenzitet poveznica glavnih gradova.

Japan

Horizont Tokia, sa Mount Fuji u pozadini.

Japanski pravni pojam to (都) jeste oznaka za prevesti kao "metropola". Ipak postojeći prijevodi prethode oznaci. Strukturirano kao prefektura umjesto normalnog grada, postoji samo jedan to u Japanu, a to je Tokio. Od 2008, Japan ima 11 drugih gradova sa populacijama većim od 1 milion.

Liban

Bejrut je libanski najveći grad (satelitski snimak).

Beirut, Sidon, i Tripoli su tri od glavnih metropolitanskih područja duž libanske obale. Veći dio metropolitanskih područja i najveći gradovi nalaze se duž obale.

Pakistan

U Pakistanu, veći metropolitanski gradovi su Karachi i Lahore, u kojim je Karachi drugi najnaseljeniji grad svijeta nakon Šangaja, Kina. Ostali uključuju glavni grad, Islamabad, i Faisalabad, koji je industrijski čvor. Rawalpindi, Peshawar, Hyderabad, Larkana, Sukkur, Quetta, Multan, Gilgit i Mirpurkhas također su metropolitanski gradovi Pakistana.

Filipini

Metro Manila, najnaseljenije metropolitansko područje na Filipinima.

Metropolitanska Manila, ili skraćeno Metro Manila, jeste metropolitanska regija obuhvata grad Manila i njene okružne oblasti na Filipinima. Sastoji se od 17 gradova po imenu gradovi Manila, Caloocan, Las Piñas, Makati, Malabon, Mandaluyong, Marikina, Muntinlupa, Navotas, Pasay, Pasig, Parañaque, Quezon City, San Juan, Taguig, Valenzuela, te općina Pateros. Regija je politički, ekonomski, društveni, kulturni i obrazovni centar Filipina. Kako se navodi predsjedničkom uredbom br. 940, Metro Manila kao čitava jeste filipinsko sjedište vlade, ali je grad Manila glavni grad. Najveći grad u metropoli jeste Quezon City, dok je najveći poslovni distrikt Makati Central Business District.

Južna Koreja

U Južnoj Koreji postoji sedam posebnih i metropolitanskih gradova na autonomnim administrativnim nivoima uključujući: Seoul, Busan, Incheon, Daegu, Gwangju, Daejeon i Ulsan.

Turska

Levent, Istanbul, Turska.

U Turskoj metropolitanski gradovi se opisuju kao "büyükşehir belediyesi". Postoji 17 metropolitanskih općina trenutno u Turskoj. Najveći dosad je İstanbul, koga prate Ankara i İzmir.

Evropa

Bosna i Hercegovina

U Bosni i Hercegovini, glavni grad Sarajevo je jedina metropola. Sarajevo je politički, ekonomski, obrazovni, kulturni i infrastrukturalni centar. Štaviše, Sarajevo ima regionalni utjecaj u politici, obrazovanju, zabavi, medijima, modi, nauci i umjetnosti. Sa metropolskim područjem od preko 600 hiljada, treći je najveći grad u regiji bivše Jugoslavije i peti najveći na Balkanu.

Danska

Statistike Danske definiraju "storby" (dan. za metropola) kao podučje sa više od 100.000 stanovnika. Naseljene kuće moraju biti na udaljenosti od najviše 200 metara jedna od druge, ili se ne smatraju jednom oblašću. Prateći tu definiciju, Danska je dom za 4 metropole: Kopenhagen (glavni grad, sa 1.230.728 ljudi), Aarhus (najveći grad poluostrva Jutland, sa 324.000 ljudi/1,2 miliona u Greater Aarhusu), Odense (170.327 ljudi), i konačno Aalborg, sa 106.916 stanovnika.

Njemačka

Berlin je najveći njemački grad.

Najveći njemački grad po administrativnim granicama je Berlin, dok je Rhine-Ruhr najveća metropolitanska oblast (sa više od 10 miliona ljudi). Važnost grada se mjeri sa tri grupe pokazatelja, također zvanim metropolitanske funkcije: Funkcija za pravljenje i kontrliranje odluka, funkcija za inovacije i kompetenciju te funkcija kapije. Ove funkcije se vide kao ključne domene za metropolitanske regije u razvijanju njihovih performansi.

U prostornom planiranju metropola se često posmatra unutar svog regionalnog konteksta, tako da je fokus uglavnom postavljen na metropolitanske regije. Ove regije mogu biti monocentralne ili multicentralne. Jedanaest metropolitanskih regija su bile definirane prema ovim pokazateljima: Berlin-Brandenburg, Bremen-Oldenburg, Dresden-Halle-Leipzig, Frankfurt-Rhine-Main, Hamburg, Hannover-Braunschweig-Göttingen-Wolfsburg, Munchen, Nuremberg, Rhine-Neckar, Rhine-Ruhr (sa regijom Cologne/Bonn), te Stuttgart.

Italija

Počinjući sa 1. januarom 2015, postoji 14 "metropolitanskih gradova" u Italiji. Rim, Milano, Napulj i ostala velika jezgra uzimaju urbane zone sa njihovih okolinskih područja i povezivanje istih u nove entitete, što će viti dom za jednog u tri Italijana. Italijsnake provincije će ostati dijelom država koji ne pripadaju nijednom tzv. Città Metropolitana.

Poljska

Unija poljskih metropola (pol. Unia Metropolii Polskich), osnovana 1990, organizacija je najvećih gradova u državi. Trenutno dvanaest gradova su članovi organizacije, od kojih 11 imaju više od četvrt miliona stanovnika. Najveće metropolitansko područje u Poljskoj, ako se rangira samo prema broju stanovnika, jeste Šleska (po faktima metropleks), sa 2 miliona stanovnika (5 miliona stanovnika u Šleskom metropolitanskom području, kojeg prati Varšava, sa 1,7 miliona stanovnika u gradu i 2,7 miliona u varšavskoj metropolitanskoj oblasti. Šleska metropola je inicijativa od prije nekoliko godina težeći da ujedini veliku konurbaciju u službenu urbanu jedinicu. Ostale metropole su Kraków, Łódź, Wrocław, Poznań, Tricity, Szczecin i Bydgoszcz.

Ujedinjeno Kraljevstvo

London je najveći grad u UK.

U UK, termin metropolis koristi se da označi London, ili londonsku konurbaciju. Termin je zadržan od strane londonske policijske snage, zvane Metropolitan Police Service (MET).

Od 1974. šest konurbacija (van Londona) bile su poznate kao metropolitanske zemlje, svaka podijeljena u metro distrikte. Ostale konurbacije u UK također su ponekad smatrane metropolitanskim područjima, najzapaženije West Midlands (u centru grada Birmingham), West Yorkshire (u centru grada Leeds), Greater Manchester i Greater Glasgow koji prave najgušće naseljena područja na British Isles van Londona.

Sjeverna Amerika

Kanada

Toronto je najveći grad u Kanadi.

Statistika Kanade se definira popisom metro područja kao jedna ili više susjednih općina nastanjenih oko glavnog urbanog jezgra gdje urbano jezgro ima populaciju od najmanje 100.000. Kanadske najveće metropole su Toronto, Montreal, Vancouver, Ottawa, Calgary i Edmonton.

Meksiko

U Meksiku, termin metropola se koristi da označi urbano područje od ekonomske, političke i kulturne važnosti. Mexico City predstavlja sva tri faktora pošto je i glavni grad i finansijski centar. Ostale metropole su Monterrey i Guadalajara, oba metropolitanske oblasti sa populacijom od preko 4.000.000 stanovnika.

Sjedinjene Američke Države

New York City je najveći grad u SAD.

U SAD, inkorporirana područja ili grupe područja koja imaju populaciju više od 50.000 zahtjevaju postojanje metropolitanske organizacije planiranja u cilju olakšavanja većih projekata infrastrukture i radi osiguravanja finansijske solventnosti. Tako, populacija od 50.000 ili više se koriste kao de facto standard za definiranje metropole u SAD. Jednaka definicija se koristi u SAD popisnom birou. Biro definra metropolitanske statističke oblasti kao "najmanje jedna urbanizirana oblast od 50.000 ili više stanovnika."

Šest najvećih metropolitanskih gradova u SAD su New York City, Los Angeles, Chicago, Dallas, Houston, i Philadelphia, pri čemu je New York City najveći.

Okeanija

Australija

Sydney je australijski najveći grad i metropola.

Vlada Australije definira metro-područja kao svaku statističku diviziju ili distrikt sa populacijom s više od 100.000 stanovnika. Prema ovoj definiciji, postoje najmanje 16 metro područja u Austriliji, uključujući svaki glavni grad savezne državev. Prema populaciji najveći od ovih metro područja je Sydney, New South Wales (populacija urbanog područja sa popisa 2013. od 4.757.083) a najmanji je Darwin, Northern Territory (populacija urbanog područja sa popisa 2011. od 103.016).

Južna Amerika

Brazil

São Paulo je najveći brazilski grad.

U Brazilu, São Paulo je glavna metropola sa preko 15 milopna stanovnika. U većim gradovima, kao što su São Paulo i Rio de Janeiro (6,3 miliona), favele rastu preko deceniju kako su ljudi migrirali sa seoskih područja u cilju nalaska posla. Termin korišten u brazilskom portugalskom jeziku za metro područje je Região Metropolitana. Ostale metropole u Brazilu koje se istuču sa preko milion stanovnika uključujue: Belém, Belo Horizonte, Campinas, Curitiba, Florianópolis, Fortaleza, Goiânia, João Pessoa, Manaus, Porto Alegre, Recife itd.

Metropola kao kopneno područje

U Francuskoj, Portugalu, Španiji i Holandiji metropola (francuski: métropole/ portugalski: metrópole/španski: metrópoli/nizozemski: metropool) označava glavni dio zemlje pored ili na evropskom kontinentu; u slučaju Francuske ovo bi značilo Francuska bez prekomorskih odjeljenja . Za Portugal i Španiju tokom vremena Španske i Portugalske Imperije, pojam je korišten da označi Portugal ili Španiju izuzev njihovih kolonija (Ultramar). U Francuskoj métropole je također korišten da označi velike aglomeracije.

Također pogledajte

• Metropolitansko područje

Ostali tipovi gradova

• Globalni grad
• Megagrad
• Megalopolis

Spiskovi

• Spisak metropolskih područja po populaciji

Teorije planiranja

• Novi urbanizam
• Pametan rast
• Transitno orijentiran razvoj

Ostalo

• Održiv grad
• Najveći svjetski gradovi

Literatura

• Census.gov, U.S. Census Bureau, About Metropolitan and Micropolitan Statistics
• MetroForum.com, forum dedicated to discussions on metropolis
• Blog.ar2com.de, a podcast with a worldwide analysis of megacities (focus Latin America)
• E-geopolis.eu: research group, university of Paris-Diderot, France