Historija Maroka

Antičko doba

Berberski narodi su već između 8000. i 2000. godine p. n. e. naseljavali Sjevernu Afriku. Od 1100. godine p. n. e. nastaju prva fenička trgovačka naselja, koja od sedmog stoljeća p. n. e. bivaju preuzeta od Kartage, koja je oformila svoja sjedišta na teritoriji današnjeg Maroka. U četvrtom stoljeću u unutrašnjosti zemlje stvara se Kraljevstvo Mauritanija, nastalo spajanjem više berberskih plemena.

Doba Rimskog carstva

Nakon pada Kartage 146. godine p. n. e. u trećem punskom ratu, konačnu vlast na obali, kao i u unutrašnjosti nad Mauritanijom, preuzima Rimsko carstvo, a 33. godine p. n. e., ovo područje pada pod rimski protektorat. 42. godine postaju rimske provincije kao Mauretania Tingitana sa glavnim gradom Tingisom (danas Tanger) i Mauretania Caesariensis sa glavnim gradom Caesarea (danas Cherchell u Alžiru). Kao zaštitu od berberskih plemena iz Sahare, rimski vladari grade zid Limes na jugu provincije.

Srednji vijek

429. godine prodiru Vandali u Sjevernu Afriku i ostaju do 477. godine u Tangeru i Ceuti. Pod carem Justinijanom I trupe Istočnog rimskog carstva dolaze do Gibraltarskog moreuza.

Islamizacija Maroka

Maroko u doba procvata dinastije Almoravida

Oko 700. godine Arapi prodiru prema zapadu i islamiziraju berbersko stanovništvo, koje i dalje ostaje autonomno. Iz tog vremena potiče ime regije Magrib od arapske riječi za zapad ili zalazak sunca, što je današnje zvanično ime Maroka (Al-Maghrib). 711. godine islamizirani berber Tarik ibn Zijad, sa svojim konjanicima, osvaja dijelove Gotskog carstva područja današnje Španije. Po njemu mjesto prelaza moreuza nosi ime Gibraltar (ar.: Džebel Tarik). Arapi nisu mogli slomiti otpor stanovništva u Sjevernoj Africi, pa se protiv halifove vlasti dižu oko 750. godine česti ustanci. 789. osniva Mula Idriz kao Idriz I, čiji su patrilinearni potomci poznati kao dinastije Idrisidi, osniva arapsko-islamsku dinastiju Maroka sa glavnim gradom Fesom koja je bila do 10. stoljeća centar islama u Sjevernoj Africi. Dinastija Idrisa vlada do 902. godine, kada vlast preuzima dinastija Omajada. Od 1062. do 1147. godine vladaju Almoravidi, pripadnici jedne berberske sekte, premještajući glavni grad u Marrakech. Slijedeća dinastija su Almohadi od 1147. do 1269. godine, kojima je Maroko centar njihovog carstva, koje se proteže od Sicilije na istoku, preko Atlasa sve do Španije. Od 1269 do 1465. godine vladaju Merinidi. Za njihove vlasti Fes biva centrom nauke i umjetnosti. Nakon dinastije Merinida, vlast osvaja dinastija Beni Ouatas, sve do 1548. godine, kada na vlast dolaze Saadieri do 1669.

Novi vijek

Kolonizacija

Početkom 16. stoljeća, nakon rekonkviste, Portugalci i Španci počinju graditi uporišta na marokanskoj obali. Španci su zauzeli Sidi Ifnu i Melillu, a oko 1520. godine Portugal konrolira sve važnije luke u Maroku. Za vrijeme vladavine dinastije Saadira, razvijaju se trgovinske veze sa evropskim državama, a Francuska otvara svoje konzulate u većim lučkim gradovima. Pod dinastijom Alida oslobađa se većina lučkih gradova od španske i portugalske vlasti, osim Ceute, Melille i Sidi Ifne, koji ostaju španski. 1777. godine, Maroko je prva država koja je priznala Sjedinjene Američke Države. Od 1783. godine kada je potpisan Sporazum o prijateljstvu Maroka i Sjedinjenih Američkih Država od strane američkih predsjednika Johna Adamsa i Thomasa Jeffersona i sultana Muhameda III datiraju najduži neprekinuti prijateljski odnosi SAD-a sa nekom drugom državom. Nakon osvajanja Alžira 1830. godine, Francuska pokušava proširiti svoje uticaje u Maroku. 1843-44. dolazi do rata, u kom su marokanske trupe poražene.

Prva i druga marokanska kriza

Datoteka:Rabat Mausole MohammedV.jpg

Mauzolej Muhameda V u Rabatu

Preko Alžira 1904. godine, Francuska širi svoj privredni i politički uticaj u Maroku. Kroz planirani protektorat Francuske, Njemačka smatra svoje kolonijalne interese ugroženima, što je uzrok Prve marokanske krize. 1905. godine car Vilim II posjetio je demonstrativno marokanskog sultana u Tangeru. Mogući rat je spriječen na mirovnoj Konferenciji u Algecirasu 1906. godine.

Imperijalni motivi Francuske i Njemačkog carstva su centralni problem Druge marokanske krize 1911. godine. Kao prijetnju Njemačka šalje topovnjaču Panther u Agadir. Konflikt je riješen sa Dogovorom Maroko-Kongo, kojim je priznat francuski protektorat nad Marokom. 1912. Francuska i Španija dijele Maroko u dvije interesne sfere. Pod špansku upravu dolaze sjeverni dijelovi i područja Ifni i Tarfaya. Formalno sultan zadržava vlast. Tanger je 1923. dobio međunarodni status. Od 1930 godine, pod sultanom Muhamedom V raste otpor protiv kolonijalnih vlasti i formira se arapski nacionalni nezavisni pokret. Partija za nezavisnost (Al-hizb al-istiqlal) osniva se 1944. godine.

1953. godine, zbog svoje nacionalističke politike, sultan je protjeran na Madagaskar i francuska uprava postavlja njegovog strica Muhameda VI za sultana. Ustanci naroda i međunarodni protesti prisiljavaju Francuze 1955. godine na odricanje kolonijalne vlasti. Muhamed V se vraća u zemlju.

Nezavisnost

1956. Francuska i Španija priznaju nezavisnost zemlje pod Muhamedom V. Od 1957. godine Maroko je kraljevina. Nakon kraljeve smrti 1961. godine, na prijestolje dolazi njegov sin Hasan II.

Sukob u Zapadnoj Sahari

Nakon davanja nezavisnosti Zapadnoj Sahari, od strane Španije, Mauritanija i Maroko dijele Zapadnu Saharu. Nedugo nakon toga dolazi do oružanih sukoba između marokanske armije i jedinica POLISARIO-a, koje su bile potpomognute alžirskim trupama. 1975. godine, Hasan II, nakon otkrića zaliha fosfata u Zapadnoj Sahari, započinje napad sa 350.000 vojnika na španski dio Sahare, tzv. Zelenim maršom, te najprije pripaja jedan dio, a onda cijelu oblast. Ovaj akt međunarodna zajednica proglašava aneksijom. Front POLISARIO proglašava u egzilu Demokratsku Arapsku Republiku Saharu, a 1979. godine Mauritanija potpisuje mirovni sporazum sa POLISARIO-om i povlači se iz zaposjednutih dijelova. Marokanske trupe mijenjaju mauritanijske, a od tada traju oružani sukobi u Zapadnoj Sahari. U augustu 1988. godine, marokanska vlada pod pritiskom međunarodne izolacije, na inicijativu Ujedinjenih naroda, potpisuje primirje, te se odlučuju o rapisivanju referenduma o budućnosti okupirane teritorije. Do 1991. godine dolazi do oružanih sukoba sa POLISARIO-m, oslobodilačkom armijom Zapadne Sahare. Maroko naseljava područje Zapadne Sahare, dok veliki broj izbjeglica stanovništva Sahrauis živi u izbjegličkim logorima u Alžiru. Nakon protesta naroda protiv autoriterne vlasti, početkom devedestih godina, državne vlasti započinju demokratizaciju zemlje.

Današnji Maroko

Početkom demokratizacije smatraju se skupštinski izbori u novembru 1997. godine, koje su dobili lijevo orijentirana opozicija pod vođstvom Youssoufija.

Maroko sa Španijom ima nekoliko neriješenih teritorijalnih problema sa španskim eklavama Ceuta i Melilla kao i sa otocima Isla Perejil i Chafarinas, Alhucemas und Vélez de la Gomera. Maroko ne priznaje suverenitet Španije nad ovim područjima. Sukob je eskalirao 2002. godine kad su marokanske trupe zauzele otok Isla Perejil. Brzom intervencijom španske vojske, otok je vraćen pod upravu Španije, a marokanski vojnici su vraćeni u Maroko bez oružanog sukoba. Sukob je suzbijen uz pomoć Evropske Unije i SAD.

Također pogledajte

• Demokratska Arapska Republika Sahara