Razlika između verzija stranice "Iterbij"

Uredi veze
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Pregled historije
[pregledana izmjena][pregledana izmjena]
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
No edit summary
No edit summary
Red 124: Red 124:


U tehničkom pogledu element i njegovi spojevi koriste se u vrlo malehnim količinama, uglavnom zbog vrlo složenog načina njegovog odvajanja od drugih lantanoida, između ostalog koristi se kao dotirajuće sredstvo za lasere na bazi itrij-aluminij granata. [[Iterbij(III)-hlorid]] i [[iterbij(II)-jodid]] su reagensi koji se koriste u raznim organskim reakcijama sinteze.
U tehničkom pogledu element i njegovi spojevi koriste se u vrlo malehnim količinama, uglavnom zbog vrlo složenog načina njegovog odvajanja od drugih lantanoida, između ostalog koristi se kao dotirajuće sredstvo za lasere na bazi itrij-aluminij granata. [[Iterbij(III)-hlorid]] i [[iterbij(II)-jodid]] su reagensi koji se koriste u raznim organskim reakcijama sinteze.

== Historija ==
Iterbij je 1878. otkrio [[Švicarska|švicarski]] hemičar [[Jean Charles Galissard de Marignac]]. On je detaljnije proučavao gadolinit, te je pokušao odvojiti [[erbij]] koji je nerastvorljiv u vreloj vodi od drugih mineralnih sastojaka putem razlaganja nitrata. Pri tome otkrio je da preostali kristali nisu u potpunosti izgrađeni od crvenkastog [[erbij-nitrat]]a, već su bili vidljivi i neki bezbojni kristali. Izmjereni apsorpcijski spektar pokazao je da se u tom slučaju moralo raditi o kristalima nekog do tad nepoznatog elementa. Marignac je elementu dao ime ''iterbium'', prema mjestu pronalaska gadolinita u [[švedska|švedskom]] Ytterbyju, kao i njegovoj sličnosti sa [[itrij]]em. Odvajanje oba elementa uslijedilo je nakon drugog eksperimenta dodavanjem [[hiposulfitna kiselina|hiposulfitne kiseline]] u rastvor hlorida.<ref name="gallica"/><ref name="Enghag"/>


==Zastupljenost==
==Zastupljenost==
Red 129: Red 132:


== Reference ==
== Reference ==
{{refspisak|1|refs=
{{refspisak|2|refs=
<ref name="gallica">Jean Charles Galissard de Marignac: ''[http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3044x.image.f636.langDE Sur l’ytterbine, terre nouvelle, contenu dans la gadolinite].'' u: ''Comptes Rendus.'' 87, 1878, str. 578–581.</ref>
<ref name="Enghag">Per Enghag: ''[http://books.google.com.ag/books?id=aff7sEea39EC Encyclopedia of the elements: technical data, history, processing, applications].'' John Wiley & Sons, 2004, ISBN 3-527-30666-8, str. 448.</ref>
<ref name="Zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks.'' u: ''Journal of Chemical & Engineering Data.'' 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref>
<ref name="Zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks.'' u: ''Journal of Chemical & Engineering Data.'' 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref>
<ref name="Weast">Robert C. Weast (izd.): ''CRC Handbook of Chemistry and Physics''. CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990, ISBN 0-8493-0470-9, str. E-129 do E-145. Vrijednosti u navedenoj knjizi su navedene u g/mol i naznačene u ''cgs'' jedinicama. Ovdje navedena vrijednost je preračunata po SI sistemu i bez mjerne jedinice.</ref>
<ref name="Weast">Robert C. Weast (izd.): ''CRC Handbook of Chemistry and Physics''. CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990, ISBN 0-8493-0470-9, str. E-129 do E-145. Vrijednosti u navedenoj knjizi su navedene u g/mol i naznačene u ''cgs'' jedinicama. Ovdje navedena vrijednost je preračunata po SI sistemu i bez mjerne jedinice.</ref>

Verzija na dan 2 juni 2017 u 23:32

Iterbij,  70Yb
Iterbij u periodnom sistemu
Hemijski element, Simbol, Atomski brojIterbij, Yb, 70
SerijaLantanoidi
Grupa, Perioda, BlokLa, 6, f
Izgledsrebrenobijeli metal
CAS registarski broj7440-64-4
Zastupljenost2,5 · 10-4[1] %
Atomske osobine
Atomska masa173,045(10)[2][3] u
Atomski radijus (izračunat)175 (222) pm
Kovalentni radijus187 pm
Van der Waalsov radijus- pm
Elektronska konfiguracija[Xe] 4f146s2
Broj elektrona u energetskom nivou2, 8, 18, 32, 8, 2
1. energija ionizacije603,4 kJ/mol
2. energija ionizacije1174,8 kJ/mol
3. energija ionizacije2417 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanječvrsto
Kristalna strukturakubična plošno centrirana
Gustoća6973 kg/m3 pri 298,15[4] K
Magnetizamparamagnetičan (Χm = 3,4 · 10−5)[5]
Tačka topljenja1097 K (824 °C)
Tačka ključanja1703[6] K (1430 °C)
Molarni volumen24,84 · 10-6 m3/mol
Toplota isparavanja159[6] kJ/mol
Toplota topljenja7,6 kJ/mol
Pritisak pare395 Pa pri 1097 K
Brzina zvuka1590 m/s pri 293,15 K
Specifična toplota150 J/(kg · K)
Specifična električna provodljivost4 · 106 S/m
Toplotna provodljivost39 W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj2, 3
Elektrodni potencijal-2,22 V (Yb3+ + 3e- → Yb)
Elektronegativnost1,1 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR
168Yb

0,13 %

Stabilan
169Yb

sin

32,026 d ε 0,909 169Tm
170Yb

3,05 %

Stabilan
171Yb

14,3 %

Stabilan
172Yb

21,9 %

Stabilan
173Yb

16,12 %

Stabilan
174Yb

31,8 %

Stabilan
175Yb

sin

4,185 d β- 0,470 175Lu
176Yb

12,7 %

Stabilan
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja
Šablon:Sigurnosni simboli
Obavještenja o riziku i sigurnostiR: 11-20/21/22
S: 16-33-36
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice.
Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Iterbij je hemijski element sa simbolom Yb i rednim brojem 70. U periodnom sistemu nalazi se u grupi lantanoida te se stoga ubraja u metale rijetkih zemlji. Poput ostalih lantanoida, on je srebreno-sjajni teški metal. Osobine iterbija ne slijede kontrakciju lantanoida, a zbog svoje elektronske konfiguracije ovaj element ima značajno manju gustoću kao i niže temperature topljenja i ključanja od susjednih elemenata u periodnom sistemu.

Iterbij je otkrio Jean Charles Galissard de Marignac 1878. godine prilikom proučavanja minerala gadolinita. Kasnije, 1907. godine, Georges Urbain, Carl Auer von Welsbach i Charles James, nezavisno jedan od drugog, uspjeli su iz Marignacovog iterbija izdvojiti još jedan element, lutecij. Welbach je za ime novog elementa predlagao aldebaranij, međutim ipak je nakon dugih rasprava i protivno njegovoj volji, zadržano današnje ime iterbij.

U tehničkom pogledu element i njegovi spojevi koriste se u vrlo malehnim količinama, uglavnom zbog vrlo složenog načina njegovog odvajanja od drugih lantanoida, između ostalog koristi se kao dotirajuće sredstvo za lasere na bazi itrij-aluminij granata. Iterbij(III)-hlorid i iterbij(II)-jodid su reagensi koji se koriste u raznim organskim reakcijama sinteze.

Historija

Iterbij je 1878. otkrio švicarski hemičar Jean Charles Galissard de Marignac. On je detaljnije proučavao gadolinit, te je pokušao odvojiti erbij koji je nerastvorljiv u vreloj vodi od drugih mineralnih sastojaka putem razlaganja nitrata. Pri tome otkrio je da preostali kristali nisu u potpunosti izgrađeni od crvenkastog erbij-nitrata, već su bili vidljivi i neki bezbojni kristali. Izmjereni apsorpcijski spektar pokazao je da se u tom slučaju moralo raditi o kristalima nekog do tad nepoznatog elementa. Marignac je elementu dao ime iterbium, prema mjestu pronalaska gadolinita u švedskom Ytterbyju, kao i njegovoj sličnosti sa itrijem. Odvajanje oba elementa uslijedilo je nakon drugog eksperimenta dodavanjem hiposulfitne kiseline u rastvor hlorida.[7][8]

Zastupljenost

Iterbij je zastupljen u Zemljinoj kori u količini od 3,3 ppm. Najvažniji mineral mu je monacit (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr,Yb)PO4.

Reference

  1. ^ Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente. S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
  2. ^ Standardna atomska težina iterbija na ciaaw.org
  3. ^ Revdirana standardna atomska težina, na iupac.org
  4. ^ N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemie der Elemente. 1. izd. VCH, Weinheim 1988, ISBN 3-527-26169-9, str. 1579.
  5. ^ Robert C. Weast (izd.): CRC Handbook of Chemistry and Physics. CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990, ISBN 0-8493-0470-9, str. E-129 do E-145. Vrijednosti u navedenoj knjizi su navedene u g/mol i naznačene u cgs jedinicama. Ovdje navedena vrijednost je preračunata po SI sistemu i bez mjerne jedinice.
  6. ^ a b Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks. u: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, str. 328–337, doi:10.1021/je1011086
  7. ^ Jean Charles Galissard de Marignac: Sur l’ytterbine, terre nouvelle, contenu dans la gadolinite. u: Comptes Rendus. 87, 1878, str. 578–581.
  8. ^ Per Enghag: Encyclopedia of the elements: technical data, history, processing, applications. John Wiley & Sons, 2004, ISBN 3-527-30666-8, str. 448.


Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Iterbij&oldid=2826626"