Razlika između verzija stranice "Rumunija"

Uredi veze
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Pregled historije
[nepregledana izmjena][pregledana izmjena]
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
m Izmjena je po sadržaju dobra, ali po jezičkom standardu nije; treba biti na bosanskom. Ne mogu admini ići za svakim i ispravljati; i korisnici trebaju malo povesti računa o tome. Nevezano za ovo, sekcija o privredi ima "prastare" podatke.
oznaka: poništenje
Red 11: Red 11:
| državno_uređenje = [[Republika]]
| državno_uređenje = [[Republika]]
| vrsta_prve_vlasti = [[Spisak predsjednika Rumunije|Predsjednik]]
| vrsta_prve_vlasti = [[Spisak predsjednika Rumunije|Predsjednik]]
| vladar_prva_vlast = [[Traian Băsescu]]
| vladar_prva_vlast = [[Klaus Iohannis]]
| vrsta_druge_vlasti = [[Spisak premijera Rumunije|Premijer]]
| vrsta_druge_vlasti = [[Spisak premijera Rumunije|Premijer]]
| vladar_druga_vlast = [[Victor Ponta]]
| vladar_druga_vlast = [[Viorica Dăncilă]]
| po_površini_na_svijetu = 82
| po_površini_na_svijetu = 81
| površina = 238.392
| površina = 238.392
| procenat_vode = 3.0
| procenat_vode = 3
| po_broju_stanovnika_na_svijetu = 50
| po_broju_stanovnika_na_svijetu = 50
| stanovnika = 19.599.506<ref>http://www.mediasinfo.ro/wp-content/uploads/documente/rez_recensamant_part_2011.pdf</ref><ref>http://www.insse.ro/cms/files%5Cstatistici%5Ccomunicate%5CRPL%5CInformare_1nov2011.pdf</ref>
| stanovnika = 20.121.641<ref>http://www.mediasinfo.ro/wp-content/uploads/documente/rez_recensamant_part_2011.pdf</ref><ref>http://www.insse.ro/cms/files%5Cstatistici%5Ccomunicate%5CRPL%5CInformare_1nov2011.pdf</ref>
| gustoća = 82
| gustoća = 84,4
| nezavisnost =
| nezavisnost =
| nezavisnost_priznato = [[13. juli]] [[1878]].
| nezavisnost_priznato = 13. juli 1878.
| bdp_ukupno = $254 160 biliona
| bdp_ukupno = 244.158 milijarde $
| bdp_godina = 2010
| bdp_godina = 2019
| po_broju_bdp_na_svijetu =
| po_broju_bdp_na_svijetu =
| bdp_per_capita = $11 860
| bdp_per_capita = $12.506
| hdi = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span> 0,767
| hdi = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span> 0,811
| hdi_godina = 2010
| hdi_godina = 2017
| hdi_nivo = {{color|#009900|visok}}
| hdi_nivo = {{color|#009900|vrlo visok}}
| po_broju_hdi_na_svijetu =
| po_broju_hdi_na_svijetu =
| gini = 32
| gini = 35,1
| gini_godina = 2008
| gini_godina = 2018
| po_broju_gini_na_svijetu =
| po_broju_gini_na_svijetu =
| valuta = [[Rumunski lev|Lev]] (RON)
| valuta = [[Rumunski lev|Lev]] (RON)
Red 45: Red 45:
| najveća_rijeka_dužina = ?
| najveća_rijeka_dužina = ?
}}
}}
⚫
'''Rumunija''' ({{jez-ro|România}}) jest [[Unitarna država|unitarna]] [[Polupredsjednički sistem|polupredsjednička država]] koja se nalazi u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]]. Graniči s [[Ukrajina|Ukrajinom]] i [[Moldavija|Moldavijom]] na sjeveroistoku, [[Mađarska|Mađarskom]] i [[Srbija|Srbijom]] na zapadu, [[Bugarska|Bugarskom]] na jugu, a na istoku izlazi na [[Crno more]]. Prostire se na 238.392 km<sup>2</sup> i ima [[Umjereni pojas|umjereno]] [[Köppenova klasifikacija klime|kontinentalnu klimu]]. S nešto više od 20 miliona stanovnika [[Najmnogoljudnije države EU|sedma je najmnogoljudnija država]] članica [[Evropska unija|Evropske unije]]. Njen glavni i najveći grad [[Bukurešt]] [[Najveći gradovi Evropske unije|šesti je najveći grad]] Evropske unije. [[Dunav]], druga najveća rijeka Evrope, protječe kroz Rumuniju.


⚫
Moderna Rumunija pojavila se unutar teritorija antičke [[Rimsko carstvo|rimske]] provincije [[Dakija (rimska provincija)|Dakije]], a formirana je 1859. preko [[Ujedinjenje kneževina Vlaške i Moldavije|personalne unije]] kneževina [[Moldavija (pokrajina)|Moldavije]] i [[Vlaška|Vlaške]]. Nova država, službeno nazvana Rumunija od 1866. godine, je stekla nezavisnost od [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]] 1877. godine. Nakon [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], [[Transilvanija]], [[Bukovina]] i [[Besarabija]] su pripojene suverenoj [[Kraljevina Rumunija|Kraljevini Rumuniji]]. Tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], Rumunija je bila saveznik [[Treći rajh|nacističke Njemačke]], boreći se protiv [[Savez sovjetskih socijalističkih republika|Sovjetskog saveza]] do 1944, kada se pridružuje silama Alijanse nakon što su je okupirale snage [[Crvena armija|Crvene armije]]. Nakon rata Rumunija je postala [[socijalistička država]] i član [[Varšavski pakt|Varšavskog pakta]]. Nakon [[Rumunska revolucija 1989.|revolucije 1989.]] Rumunija je počela tranziciju ka demokratiji i kapitalističkoj tržišnoj ekonomiji.
⚫
'''Rumunija''' ({{jez-ro|România}}) jest [[Unitarna država|unitarna]] [[Polupredsjednički sistem|polupredsjednička država]] koja se nalazi u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]]. Graniči se sa [[Ukrajina|Ukrajinom]] i [[Moldavija|Moldavijom]] na sjeveroistoku, [[Mađarska|Mađarskom]] i [[Srbija|Srbijom]] na zapadu, [[Bugarska|Bugarskom]] na jugu, a na istoku izlazi na [[Crno more]]. Prostire se na 238.392 km<sup>2</sup> i ima [[Umjereni pojas|umjereno]] [[Köppenova klasifikacija klime|kontinentalnu klimu]]. Sa svojih 19.940.000 stanovnika je [[Najmnogoljudnije države EU|sedma najmnogoljudnija država]] članica [[Evropska unija|Evropske unije]]. Njen glavni i najveći grad [[Bukurešt]] je [[Najveći gradovi Evropske unije|šesti najveći grad]] Evropske unije. [[Dunav]], druga najveća rijeka Evrope, protiče kroz Rumuniju.


⚫
Nakon brzog ekonomskog rasta 2000ih, rumunska ekonomija se pretežno zasnovana na uslugama, a proizvođač je i izvoznik mašina i električne energije, sa kompanijama poput [[Automobili Dacia]] i [[OMV Petrom]]. Rumunija je članica [[NATO|NATO-a]] od 2004, a [[Evropska unija|Evropske unije]] od 2007. Približno 90% stanovništva izjašnjava se kao [[Pravoslavlje|pravoslavci]], te govore [[rumunski jezik]]. Uz bogatu kulturnu historiju, Rumunija je bio dom utjecajnih umjetnika, muzičara, izumitelja i sportista, te ima razne turističke atrakcije.
⚫
Moderna Rumunija se pojavila unutar teritorija antičke [[Rimsko carstvo|rimske]] provincije [[Dakija (rimska provincija)|Dakije]], a formirana je 1859. godine preko [[Ujedinjenje kneževina Vlaške i Moldavije|personalne unije]] kneževina [[Moldavija (pokrajina)|Moldavije]] i [[Vlaška|Vlaške]]. Nova država, službeno nazvana Rumunija od 1866. godine, je stekla nezavisnost od [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]] 1877. godine. Nakon [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], [[Transilvanija]], [[Bukovina]] i [[Besarabija]] su pripojene suverenoj [[Kraljevina Rumunija|Kraljevini Rumuniji]]. Tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], Rumunija je bila saveznik [[Treći rajh|nacističke Njemačke]], boreći se protiv [[Savez sovjetskih socijalističkih republika|Sovjetskog saveza]] do 1944. godine, kada se pridružuje silama Alijanse nakon što su je okupirale snage [[Crvena armija|Crvene armije]]. Nakon rata Rumunija je postala [[socijalistička država]] i član [[Varšavski pakt|Varšavskog pakta]]. Nakon [[Rumunska revolucije 1989. godine|revolucije 1989. godine]], Rumunija je započela tranziciju ka demokratiji i kapitalističkoj tržišnoj ekonomiji.

⚫
Nakon brzog ekonomskog rasta 2000ih, rumunska ekonomija se pretežno zasnovana na uslugama, a proizvođač je i izvoznik mašina i električne energije, sa kompanijama poput [[Automobili Dacia]] i [[OMV Petrom]]. Rumunija je članica [[NATO|NATO-a]] od 2004. godine, a [[Evropska unija|Evropske unije]] od 2007. godine. Oko 90% stanovništva se izjašnjavaju kao [[Pravoslavlje|pravoslavci]], te govore [[rumunski jezik]]. Uz bogatu kulturnu historiju, Rumunija je bio dom utjecajnih umjetnika, muzičara, izumitelji i sportista, i ima razne turističke atrakcije.


== Historija ==
== Historija ==
Red 60: Red 59:
Najstariji tragovi postojanja ljudi u Evropi su otkriveni u [[Pećina sa kostima|Pećini sa kostima]] ([[Rumunski jezik|rumunski]]: Peștera cu Oase) koja se nalazi na teritoriji današnje Rumunije. Stari su oko 42.000 godina i predstavljaju najstarije ostatke Homo sapiensa u Evropi. Prije rimskog osvajanja Dakije, teritorija između rijeka [[Dunav]] i [[Dnjestar]] je bila naseljena raznim [[Tračani|tračanskim narodima]], uključujući [[Dačani|Dačane]] i [[Geti|Gete]]. [[Herodot]], u svom djelu "Histories", navodi vjerske razlike između Geta i drugih Tračana. Međutim, prema [[Strabon|Strabonu]], Dačani i Geti su govorili istim jezikom. [[Cassius Dion]] skreće pažnju na kulturnu sličnost između njih. Također, postoji i akademski spor oko toga da li su Dačani i Geti bili isti narod.
Najstariji tragovi postojanja ljudi u Evropi su otkriveni u [[Pećina sa kostima|Pećini sa kostima]] ([[Rumunski jezik|rumunski]]: Peștera cu Oase) koja se nalazi na teritoriji današnje Rumunije. Stari su oko 42.000 godina i predstavljaju najstarije ostatke Homo sapiensa u Evropi. Prije rimskog osvajanja Dakije, teritorija između rijeka [[Dunav]] i [[Dnjestar]] je bila naseljena raznim [[Tračani|tračanskim narodima]], uključujući [[Dačani|Dačane]] i [[Geti|Gete]]. [[Herodot]], u svom djelu "Histories", navodi vjerske razlike između Geta i drugih Tračana. Međutim, prema [[Strabon|Strabonu]], Dačani i Geti su govorili istim jezikom. [[Cassius Dion]] skreće pažnju na kulturnu sličnost između njih. Također, postoji i akademski spor oko toga da li su Dačani i Geti bili isti narod.


Rimski prodor 106. godine za vrijeme cara [[Trajan|Trajana]] rezultirao je da [[Dakija]] postane rimska provincija pod nazivom "[[Dakija (rimska provincija)|Dacia Felix]]". Rimska vladavina je trajala 165 godina. U ovom periodu pokrajina je u potpunosti integrisana u [[Rimsko carstvo]], a značajan dio stanovništva je došao iz drugih pokrajina. Rimljani su uveli [[latinski jezik]], ali je intenzivna [[romanizacija]] izrodila proto-rumunski jezik. Provincija je bila bogata [[Ruda|rudama]] (posebno zlata i srebra u mjestima kao što su Alburnus Maior). Rimske trupe su se povukle iz Dakije 271. godine nakon napada raznih migrantskih naroda.
Rimski prodor 106. godine za vrijeme cara [[Trajan|Trajana]] rezultirao je da [[Dakija]] postane rimska provincija pod nazivom "[[Dakija (rimska provincija)|Dacia Felix]]". Rimska vladavina je trajala 165 godina. U ovom periodu pokrajina je u potpunosti integrisana u [[Rimsko carstvo]], a značajan dio stanovništva je došao iz drugih pokrajina. Rimljani su uveli [[latinski jezik]], ali je intenzivna [[romanizacija]] izrodila prarumunski jezik. Provincija je bila bogata [[Ruda|rudama]] (posebno zlata i srebra u mjestima kao što su Alburnus Maior). Rimske trupe su se povukle iz Dakije 271. godine nakon napada raznih migrantskih naroda.


=== Srednji vijek ===
=== Srednji vijek ===
Glavni članci: [[Rumunija u ranom srednjem vijeku]] i [[Rumunija u srednjem vijeku]]
{{Glavni|[[Rumunija u ranom srednjem vijeku]]|[[Rumunija u srednjem vijeku]]}}


U [[Srednji vijek|srednjem vijeku]], rumuni su živjeli u tri rumunske [[Kneževina|kneževine]]: [[Vlaška|Vlaškoj]], [[Moldavija (pokrajina)|Moldaviji]] i [[Transilvanija|Transilvaniji]]. Postojanje nezavisnog rumunskog [[Vojvodstvo|vojvodstva]] Transilvanije u 9. stoljeću se spominje u Gesta Hungarorumu, ali od 11. stoljeća Transilvanija je postala autonomna od [[Kraljevina Ugarska|Kraljevine Ugarske]]. Osim Transilvanije, postojale su male lokalne kneževine Vlaška i Moldavija sa različitim stepenima nezavisnosti i razvitka, koje su se u 14. stoljeću za vrijeme [[Basarab I, vojvoda Vlaške|Basaraba I]] i [[Bogdan I, vojvoda Moldavije|Bogdana I]] suočile sa opasnošću od [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]].
U [[Srednji vijek|srednjem vijeku]] Rumuni su živjeli u tri rumunske [[Kneževina|kneževine]]: [[Vlaška|Vlaškoj]], [[Moldavija (pokrajina)|Moldaviji]] i [[Transilvanija|Transilvaniji]]. Postojanje nezavisnog rumunskog [[Vojvodstvo|vojvodstva]] Transilvanije u 9. stoljeću se spominje u Gesta Hungarorumu, ali od 11. stoljeća Transilvanija je postala autonomna od [[Kraljevina Ugarska|Kraljevine Ugarske]]. Osim Transilvanije, postojale su male lokalne kneževine Vlaška i Moldavija sa različitim stepenima nezavisnosti i razvitka, koje su se u 14. stoljeću za vrijeme [[Basarab I, vojvoda Vlaške|Basaraba I]] i [[Bogdan I, vojvoda Moldavije|Bogdana I]] suočile sa opasnošću od [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]].


=== Osmanlijska Vlaška ===
=== Osmanlijska Vlaška ===
Savremena Rumunija je nastala kada su se države Moldavija i Vlaška ujedinile [[1859]]. i postale nezavisne [[1877]]. Država je proširena nakon Prvog svjetskog rata kada su Transilvanija, [[Bukovina]] i [[Besarabija]] pripojene Rumuniji.
Savremena Rumunija je nastala kada su se države Moldavija i Vlaška ujedinile 1859. i postale nezavisne 1877. Država je proširena nakon Prvog svjetskog rata kada su Transilvanija, [[Bukovina]] i [[Besarabija]] pripojene Rumuniji.


Dijelovi Rumunije su pripojeni [[SSSR|Sovjetskom Savezu]] [[1940]]. koji su danas većinom dijelovi Moldavije, a mali dio tih teritorija danas pripada Ukrajini. Nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], Rumunija je postala socijalistička država pod pritiskom Sovjetskog Saveza.
Dijelovi Rumunije pripojeni su [[SSSR|Sovjetskom Savezu]] 1940. Danas su to većinom dijelovi Moldavije, a mali dio tih teritorija pripada Ukrajini. Nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] Rumunija je postala socijalistička država pod pritiskom Sovjetskog Saveza.


Nakon dugih decenija, vlast predsjednika Nikolaja Čaušeskua ([[Nicolae Ceauşescu]]) se završila ustankom krajem [[1989]]., iako se i danas bivši komunisti, kao reformisani socijaldemokrati, i danas nalaze u demokratski izabranim vladama.
Nakon dugih decenija vlast predsjednika [[Nicolae Ceauşescu|Nicolaea Ceauşescua]] završila se ustankom krajem 1989, iako su i danas bivši komunisti, kao reformisani socijaldemokrati, u demokratski izabranim vladama.


== Vlada ==
== Vlada ==
Rumunija je demokratska republika. Zakonodavna grana Rumunije vlasti čini dva vijeća, Senat (Senat) sa 140 senatora i Vijeće zastupnika (''Camera Deputaţilor'') sa 345 poslanika. Članovi oba vijeća se biraju na neposrednim izborima svake četiri godine.
Rumunija je demokratska republika. Zakonodavna grana Rumunije vlasti čini dva vijeća, Senat (Senat) sa 140 senatora i Vijeće zastupnika (''Camera Deputaţilor'') sa 345 poslanika. Članovi oba vijeća se biraju na neposrednim izborima svake četiri godine.


Predsjednik, glava izvršne vlasti, se također bira neposrednim glasanjem na period od pet godina (do [[2004]]. se birao na četiri godine). Predsjednik daje mandat premijeru koji predlaže ministre, koje imenuje parlament.
Predsjednik, glava izvršne vlasti, također se bira neposrednim glasanjem na period od pet godina (do 2004. biran je na četiri godine). Predsjednik daje mandat premijeru, koji predlaže ministre, koje imenuje parlament.


== Administrativna podjela ==
== Administrativna podjela ==
[[Datoteka:Romania_counties.png|300px|mini|desno|Podjela Rumunije na okruge]]
[[Datoteka:Romania_counties.png|300px|mini|desno|Podjela Rumunije na okruge]]
{{Glavni|Okruzi Rumunije}}
{{Glavni|Okruzi Rumunije}}
Rumunija je administrativno podijeljena u 41 okruga (''judeţe'') i teritoriju glavnog grada [[Bukurešt]]a (Bucureşti).
Rumunija je administrativno podijeljena u 41 okruga (''judeţe'') i teritoriju glavnog grada [[Bukurešt]]a.


Najranija podjela Rumunije na okruge javlja se krajem 14. vijeka kada su [[Kneževina Vlaška]], koja je obuhvatala današnju rumunsku južnu regiju [[Vlaška|Vlašku]] i [[Moldavija (pokrajina)|Kneževina Moldavija]] bile podijeljene na ''județe'' tj. okruge.
Najranija podjela Rumunije na okruge javlja se krajem 14. vijeka kada su [[Kneževina Vlaška]], koja je obuhvatala današnju rumunsku južnu regiju [[Vlaška|Vlašku]] i [[Moldavija (pokrajina)|Kneževina Moldavija]] bile podijeljene na ''județe'' tj. okruge.


Trenutna administrativna podjela je aktuelna od 1968. godine, uz vrlo male izmjene od kojih se zadnja desila [[1997]]. godine.
Trenutna administrativna podjela je aktuelna od 1968. godine, uz vrlo male izmjene od kojih se posljednja desila 1997.


Prema podacima popisa iz [[2011]]. godine, prosječna populacija rumunskog okruga iznosi 445.000 stanovnika pri čemu je [[Iași (okrug)|okrug Iași]] najmnogoljudniji sa 772.000 stanovnika dok je okrug [[Covasna (okrug)|Covasna]] sa oko 210.000 stanovnika najmanji.
Prema podacima popisa iz 2011, prosječna populacija rumunskog okruga iznosi 445.000 stanovnika, pri čemu je [[Iași (okrug)|okrug Iași]] najmnogoljudniji sa 772.000 stanovnika, dok je okrug [[Covasna (okrug)|Covasna]] najmanji, s 210.000 stanovnika.


Prosječna površina okruga je 5.809 km<sup>2</sup>. Najveći okrug je [[Timiș (okrug)|Timiș]] sa 8.697 km<sup>2</sup> dok je najmani [[Ilfov (okrug)|Ilfov]] sa površinom od samo 1.583 km<sup>2</sup>.
Prosječna površina okruga je 5.809 km<sup>2</sup>. Najveći okrug je [[Timiș (okrug)|Timiș]] sa 8.697 km<sup>2</sup>, dok je najmanji [[Ilfov (okrug)|Ilfov]] s površinom od samo 1.583 km<sup>2</sup>.
Grad Bukurešt, koji se ne ubraja u okruge ali ima isti status kao i okruzi, je istovremeno i najmnogoljudnija administrativna jedinica Rumunije (1.883.425 stanovnika) i površinski najmanja sa površinom od 228 km<sup>2</sup>.
Grad Bukurešt, koji se ne ubraja u okruge, ali ima isti status kao i oni, istovremeno je i najmnogoljudnija administrativna jedinica Rumunije (1.883.425 stanovnika) i površinski najmanja (228 km<sup>2</sup>).


Okruzi su uglavnom nazvani po svome najznačajnijem gradu koji je ujedno i administrativni centar ili po [[Historija|historijskom]] nazivu, odnosno [[Geografija|geografskom]] [[toponim]]u od kojih je najčešće naziv neke od [[Rijeka (vodotok)|rijeka]].
Okruzi su uglavnom nazvani po svome najznačajnijem gradu koji je ujedno i administrativni centar ili po [[Historija|historijskom]] nazivu, odnosno [[toponim]]u, od kojih je najčešće naziv neke od [[Rijeka (vodotok)|rijeka]].


== Geografija ==
== Geografija ==
{{Glavni|Geografija Rumunije}}
{{Glavni|Geografija Rumunije}}
Veliki dio granice Rumunije sa Srbijom i Bugarskom čini rijeka [[Dunav]]. U Dunav se također ulijeva i Prut koji čini granicu sa Moldavijom.
Veliki dio granice Rumunije sa Srbijom i Bugarskom čini [[Dunav]]. U Dunav se također ulijeva i [[Prut (rijeka)|Prut]], koji čini granicu sa Moldavijom.


[[Karpati]] dominiraju zapadnim dijelovima Rumunije, sa vrhovima koji dosežu i do 2500 metara, sa najvišim vrhom Moldoveanu (Moldoveanu) visine 2544 metra.
[[Karpati]] dominiraju zapadnim dijelovima Rumunije, s vrhovima koji dosežu i do 2.500 metara, sa najvišim vrhom Moldoveanu (Moldoveanu) visine 2.544 metra.


Najveći gradovi su glavni grad Bukurešt (Buchureşti), zatim [[Brašov]] (Braşov), [[Temišvar]] (Timişoara), [[Kluž-Napoka]] (Cluj-Napoca), [[Konstanca]] (Constanţa), [[Krajova]] (Craiova) i [[Jaši]] (Iaşi).
Najveći gradovi su glavni grad Bukurešt, zatim [[Braşov]], [[Temišvar]], [[Cluj-Napoca], [[Constanţa]], [[Craiova]] i [[Iaşi]].


== Privreda ==
== Privreda ==
{{Starost sekcija}}
Nakon raspada Sovjetskog Bloka u periodu 1989.-91., Rumunija je ostala sa zastarjelom industrijom i industrijskim i proizvodnim kapacitetima koji uopće ne odgovaraju uvjetima i potrebama zemlje.
Nakon raspada sovjetskog bloka u periodu 1989–1991. Rumunija je ostala sa zastarjelom industrijom i industrijskim i proizvodnim kapacitetima koji uopće ne odgovaraju uvjetima i potrebama zemlje.


U februaru [[1997]]., u Rumuniji počinje detaljna makroekonomska stabilizacija i strukturalna reforma, ali u tom periodu tranzicije dolazi do čestih zaustavljanja i nastavljanja reformi koji ne doprinose brzom oporavku zemlje. Program restruktuiranja podrazumjeva postavljanje na noge i prodaju velikih industrijskih postrojenja i promjene u poljoprivrednom i finansijskom sektoru.
U februaru 1997. u Rumuniji počinje detaljna makroekonomska stabilizacija i strukturalna reforma, ali u tom periodu tranzicije dolazi do čestih zaustavljanja i nastavljanja reformi koji ne doprinose brzom oporavku zemlje. Program restruktuiranja podrazumijeva postavljanje na noge i prodaju velikih industrijskih postrojenja i promjene u poljoprivrednom i finansijskom sektoru.


Rumunska nestabilna ekonomska situacija se ipak vremenom mijenja u makoroekonomski stabilnu, sa velikim privrednim rastom i sve manjom nezaposlenošću.
Rumunska nestabilna ekonomska situacija ipak se s vremenom promijenila u makoroekonomski stabilnu, s velikim privrednim rastom i sve manjom nezaposlenošću.


Rumunija je postigla sporazum sa MMF-om u augustu 2004. o kreditu od 547 miliona $, ali dobijanje druge tranše je odgođeno za oktobar jer postoje neslaganja u budžetskim rashodima zemlje.
Rumunija je postigla sporazum sa MMF-om u augustu 2004. o kreditu od 547 miliona $, ali dobijanje druge tranše odgođeno je za oktobar jer postoje neslaganja u budžetskim rashodima zemlje.


2002. i 2003. godina su uspješne ekonomske godine sa rastom BNP-a od 4.5 % godišnje. U prvoj polovini 2004. godine, rast je bio čak 6.6 % što je najveći rast u regionu, a u 2005. se predviđa da će biti 7-8 %. Prosječna bruto plaća u Rumuniji (za april 2004.) je 8.292.762 leja (oko 200 eura) i u porastu je u odnosu na prethodni mjesec za 7.8 %. Prosječna plaća početkom 2004. godine je bila 5.969.555 leja.
Godine 2002. i 2003. uspješne su ekonomske godine s rastom BNP-a od 4,5% godišnje. U prvoj polovini 2004. godine, rast je bio čak 6.6 % što je najveći rast u regionu, a u 2005. se predviđa da će biti 7-8 %. Prosječna bruto plaća u Rumuniji (za april 2004) iznosila je 8.292.762 leva (oko 200 eura) i u porastu je u odnosu na prethodni mjesec za 7.8 %. Prosječna plaća početkom 2004. godine je bila 5.969.555 leja.


Nezaposlenost u Rumuniji je u 2004. pala na 6.2 %, što je čak vrlo malo u odnosu na neke zemlje zapadne Evrope.
Nezaposlenost u Rumuniji je u 2004. pala na 6.2 %, što je čak vrlo malo u odnosu na neke zemlje zapadne Evrope.


Nakon što je u decembru 1999. godine pozvana da počne pregovore o pridruživanju EU, zajedno sa Bugarskom, Rumunija je 1. januara 2007. postala članica Evropske Unije.
Nakon što je u decembru 1999. pozvana da počne pregovore o pridruživanju EU, zajedno s Bugarskom, Rumunija je 1. januara 2007. postala članica Evropske unije.


== Stanovništvo ==
== Stanovništvo ==
* Etničke zajednice (procjena za [[2002]]):
* Etničke zajednice (procjena za 2002):
** [[Rumuni]] 89,5%
** [[Rumuni]] 89,5%
** [[Mađari]] 6,6%
** [[Mađari]] 6,6%
Red 130: Red 130:
** ostali 0,3%
** ostali 0,3%


* Vjeroispovjesti (procjena za [[2002]].):
* Vjeroispovijesti (procjena za 2002):
** pravoslavci (svih denominacija) 87%
** pravoslavci (svih denominacija) 87%
** protestanti 6,8%
** protestanti 6,8%
Red 140: Red 140:


== Kultura ==
== Kultura ==
{{Proširiti sekciju}}
[[Eugène Ionesco]] je svjetski poznati rumunjsko-francuski dramatičar, koji je kao i njegovi suvremenci književnici [[Mirce EliadA|Mircea Eliade]] i [[Émil Cioran|Emil Cioran]] napustio komunističku Rumunjsku stvarao u inozemstvu.

Paul Celan i dobitnik Noleove nagrade [[Elie Wiesel]], također su rumunjski književnici priznati u svijetu, koji su obojica preživjela holokaust.

[[George Enescu]] (1881.–1955.) je jedan od najpoznatijih rumunjskih glazbenika, koji je bio skladatelj, violinist, pianist, dirigent i učitelj.

Jedan od najvećih i najutjecajnih rumunjskih umjetnik s utjecajem na svjetsku kulturu je kipar [[Constantin Brâncuşi]], središnja figura modernog pokreta i pionir abstrakcije.


== Reference ==
== Reference ==
Red 154: Red 148:
{{Commonscat|Romania}}
{{Commonscat|Romania}}
{{Wikivoyage}}
{{Wikivoyage}}
* [http://web.archive.org/web/20040607002154/www.gov.ro/engleza/index.html Zvanični sajt Rumunske vlade (engleski)]
* [http://web.archive.org/web/20040607002154/www.gov.ro/engleza/index.html Zvanični sajt rumunske vlade]
* [http://www.presidency.ro/?lang=en Rumunsko Predsjedništvo (engleski)]
* [http://www.presidency.ro/?lang=en Rumunsko Predsjedništvo]
* [http://www.senat.ro Rumunski Senat]
* [http://www.senat.ro Rumunski Senat]
* [http://www.cdep.ro/pls/dic/site.page?id=103&idl=2 Camera Deputaţilor (donji dom Parlamenta)]
* [http://www.cdep.ro/pls/dic/site.page?id=103&idl=2 Camera Deputaţilor (donji dom Parlamenta)]
* [http://www.mtromania.ro/ Ministarstvo Turizma]
* [http://www.mtromania.ro/ Ministarstvo turizma]
* [http://www.spirit.ro/ Duh Rumunije – putovanja, slike, zvuci]
* [http://www.spirit.ro/ Duh Rumunije – putovanja, slike, zvuci]
* [http://numismondo.com/pm/rom/ Rumunski novac]
* [http://numismondo.com/pm/rom/ Rumunski novac]

Verzija na dan 18 august 2019 u 14:23

Rumunija
România
Zastava Rumunije Grb Rumunije
Zastava Grb
Himna: "Deşteaptă-te, române!" ("Probudite se, Rumuni")
Položaj Rumunije na karti
Položaj Rumunije
Glavni grad Bukurešt
44°25′N 26°06′E / 44.417°N 26.100°E / 44.417; 26.100
Službeni jezik rumunski
Državno uređenje Republika
Klaus Iohannis
Viorica Dăncilă
Zakonodavstvo
Nezavisnost
• Priznato
 13. juli 1878. 
Površina
• Ukupno
 238.392 km2 (81)
• Vode (%)
 3
Stanovništvo
• Ukupno
20.121.641[1][2] (50)
84,4/km2 
BDP (PKM) 2019
• Ukupno
 244.158 milijarde $ 
$12.506 
Gini (2018) 35,1 
HDI (2017) ▲ 0,811 (vrlo visok) 
Valuta Lev (RON)
Vremenska zona EET (UTC+2)
- ljeti EEST (UTC+3)
Topografija
Moldoveanu
2 544 m
Dunav
? km
Pozivni broj +40
Internetska domena .ro

Rumunija (rumunski: România) jest unitarna polupredsjednička država koja se nalazi u jugoistočnoj Evropi. Graniči s Ukrajinom i Moldavijom na sjeveroistoku, Mađarskom i Srbijom na zapadu, Bugarskom na jugu, a na istoku izlazi na Crno more. Prostire se na 238.392 km2 i ima umjereno kontinentalnu klimu. S nešto više od 20 miliona stanovnika sedma je najmnogoljudnija država članica Evropske unije. Njen glavni i najveći grad Bukurešt šesti je najveći grad Evropske unije. Dunav, druga najveća rijeka Evrope, protječe kroz Rumuniju.

Moderna Rumunija pojavila se unutar teritorija antičke rimske provincije Dakije, a formirana je 1859. preko personalne unije kneževina Moldavije i Vlaške. Nova država, službeno nazvana Rumunija od 1866. godine, je stekla nezavisnost od Osmanlijskog carstva 1877. godine. Nakon Prvog svjetskog rata, Transilvanija, Bukovina i Besarabija su pripojene suverenoj Kraljevini Rumuniji. Tokom Drugog svjetskog rata, Rumunija je bila saveznik nacističke Njemačke, boreći se protiv Sovjetskog saveza do 1944, kada se pridružuje silama Alijanse nakon što su je okupirale snage Crvene armije. Nakon rata Rumunija je postala socijalistička država i član Varšavskog pakta. Nakon revolucije 1989. Rumunija je počela tranziciju ka demokratiji i kapitalističkoj tržišnoj ekonomiji.

Nakon brzog ekonomskog rasta 2000ih, rumunska ekonomija se pretežno zasnovana na uslugama, a proizvođač je i izvoznik mašina i električne energije, sa kompanijama poput Automobili Dacia i OMV Petrom. Rumunija je članica NATO-a od 2004, a Evropske unije od 2007. Približno 90% stanovništva izjašnjava se kao pravoslavci, te govore rumunski jezik. Uz bogatu kulturnu historiju, Rumunija je bio dom utjecajnih umjetnika, muzičara, izumitelja i sportista, te ima razne turističke atrakcije.

Historija

Glavni članak: Historija Rumunije

Rana historija

Glavni članak: Antička Rumunija, Dakija, Dakija (rimska provincija)

Najstariji tragovi postojanja ljudi u Evropi su otkriveni u Pećini sa kostima (rumunski: Peștera cu Oase) koja se nalazi na teritoriji današnje Rumunije. Stari su oko 42.000 godina i predstavljaju najstarije ostatke Homo sapiensa u Evropi. Prije rimskog osvajanja Dakije, teritorija između rijeka Dunav i Dnjestar je bila naseljena raznim tračanskim narodima, uključujući Dačane i Gete. Herodot, u svom djelu "Histories", navodi vjerske razlike između Geta i drugih Tračana. Međutim, prema Strabonu, Dačani i Geti su govorili istim jezikom. Cassius Dion skreće pažnju na kulturnu sličnost između njih. Također, postoji i akademski spor oko toga da li su Dačani i Geti bili isti narod.

Rimski prodor 106. godine za vrijeme cara Trajana rezultirao je da Dakija postane rimska provincija pod nazivom "Dacia Felix". Rimska vladavina je trajala 165 godina. U ovom periodu pokrajina je u potpunosti integrisana u Rimsko carstvo, a značajan dio stanovništva je došao iz drugih pokrajina. Rimljani su uveli latinski jezik, ali je intenzivna romanizacija izrodila prarumunski jezik. Provincija je bila bogata rudama (posebno zlata i srebra u mjestima kao što su Alburnus Maior). Rimske trupe su se povukle iz Dakije 271. godine nakon napada raznih migrantskih naroda.

Srednji vijek

Glavni članci: [[:Rumunija u ranom srednjem vijeku]] i [[:Rumunija u srednjem vijeku]]

U srednjem vijeku Rumuni su živjeli u tri rumunske kneževine: Vlaškoj, Moldaviji i Transilvaniji. Postojanje nezavisnog rumunskog vojvodstva Transilvanije u 9. stoljeću se spominje u Gesta Hungarorumu, ali od 11. stoljeća Transilvanija je postala autonomna od Kraljevine Ugarske. Osim Transilvanije, postojale su male lokalne kneževine Vlaška i Moldavija sa različitim stepenima nezavisnosti i razvitka, koje su se u 14. stoljeću za vrijeme Basaraba I i Bogdana I suočile sa opasnošću od Osmanlijskog carstva.

Osmanlijska Vlaška

Savremena Rumunija je nastala kada su se države Moldavija i Vlaška ujedinile 1859. i postale nezavisne 1877. Država je proširena nakon Prvog svjetskog rata kada su Transilvanija, Bukovina i Besarabija pripojene Rumuniji.

Dijelovi Rumunije pripojeni su Sovjetskom Savezu 1940. Danas su to većinom dijelovi Moldavije, a mali dio tih teritorija pripada Ukrajini. Nakon Drugog svjetskog rata Rumunija je postala socijalistička država pod pritiskom Sovjetskog Saveza.

Nakon dugih decenija vlast predsjednika Nicolaea Ceauşescua završila se ustankom krajem 1989, iako su i danas bivši komunisti, kao reformisani socijaldemokrati, u demokratski izabranim vladama.

Vlada

Rumunija je demokratska republika. Zakonodavna grana Rumunije vlasti čini dva vijeća, Senat (Senat) sa 140 senatora i Vijeće zastupnika (Camera Deputaţilor) sa 345 poslanika. Članovi oba vijeća se biraju na neposrednim izborima svake četiri godine.

Predsjednik, glava izvršne vlasti, također se bira neposrednim glasanjem na period od pet godina (do 2004. biran je na četiri godine). Predsjednik daje mandat premijeru, koji predlaže ministre, koje imenuje parlament.

Administrativna podjela

Podjela Rumunije na okruge
Glavni članak: Okruzi Rumunije

Rumunija je administrativno podijeljena u 41 okruga (judeţe) i teritoriju glavnog grada Bukurešta.

Najranija podjela Rumunije na okruge javlja se krajem 14. vijeka kada su Kneževina Vlaška, koja je obuhvatala današnju rumunsku južnu regiju Vlašku i Kneževina Moldavija bile podijeljene na județe tj. okruge.

Trenutna administrativna podjela je aktuelna od 1968. godine, uz vrlo male izmjene od kojih se posljednja desila 1997.

Prema podacima popisa iz 2011, prosječna populacija rumunskog okruga iznosi 445.000 stanovnika, pri čemu je okrug Iași najmnogoljudniji sa 772.000 stanovnika, dok je okrug Covasna najmanji, s 210.000 stanovnika.

Prosječna površina okruga je 5.809 km2. Najveći okrug je Timiș sa 8.697 km2, dok je najmanji Ilfov s površinom od samo 1.583 km2. Grad Bukurešt, koji se ne ubraja u okruge, ali ima isti status kao i oni, istovremeno je i najmnogoljudnija administrativna jedinica Rumunije (1.883.425 stanovnika) i površinski najmanja (228 km2).

Okruzi su uglavnom nazvani po svome najznačajnijem gradu koji je ujedno i administrativni centar ili po historijskom nazivu, odnosno toponimu, od kojih je najčešće naziv neke od rijeka.

Geografija

Glavni članak: Geografija Rumunije

Veliki dio granice Rumunije sa Srbijom i Bugarskom čini Dunav. U Dunav se također ulijeva i Prut, koji čini granicu sa Moldavijom.

Karpati dominiraju zapadnim dijelovima Rumunije, s vrhovima koji dosežu i do 2.500 metara, sa najvišim vrhom Moldoveanu (Moldoveanu) visine 2.544 metra.

Najveći gradovi su glavni grad Bukurešt, zatim Braşov, Temišvar, [[Cluj-Napoca], Constanţa, Craiova i Iaşi.

Privreda

Nakon raspada sovjetskog bloka u periodu 1989–1991. Rumunija je ostala sa zastarjelom industrijom i industrijskim i proizvodnim kapacitetima koji uopće ne odgovaraju uvjetima i potrebama zemlje.

U februaru 1997. u Rumuniji počinje detaljna makroekonomska stabilizacija i strukturalna reforma, ali u tom periodu tranzicije dolazi do čestih zaustavljanja i nastavljanja reformi koji ne doprinose brzom oporavku zemlje. Program restruktuiranja podrazumijeva postavljanje na noge i prodaju velikih industrijskih postrojenja i promjene u poljoprivrednom i finansijskom sektoru.

Rumunska nestabilna ekonomska situacija ipak se s vremenom promijenila u makoroekonomski stabilnu, s velikim privrednim rastom i sve manjom nezaposlenošću.

Rumunija je postigla sporazum sa MMF-om u augustu 2004. o kreditu od 547 miliona $, ali dobijanje druge tranše odgođeno je za oktobar jer postoje neslaganja u budžetskim rashodima zemlje.

Godine 2002. i 2003. uspješne su ekonomske godine s rastom BNP-a od 4,5% godišnje. U prvoj polovini 2004. godine, rast je bio čak 6.6 % što je najveći rast u regionu, a u 2005. se predviđa da će biti 7-8 %. Prosječna bruto plaća u Rumuniji (za april 2004) iznosila je 8.292.762 leva (oko 200 eura) i u porastu je u odnosu na prethodni mjesec za 7.8 %. Prosječna plaća početkom 2004. godine je bila 5.969.555 leja.

Nezaposlenost u Rumuniji je u 2004. pala na 6.2 %, što je čak vrlo malo u odnosu na neke zemlje zapadne Evrope.

Nakon što je u decembru 1999. pozvana da počne pregovore o pridruživanju EU, zajedno s Bugarskom, Rumunija je 1. januara 2007. postala članica Evropske unije.

Stanovništvo

  • Vjeroispovijesti (procjena za 2002):
    • pravoslavci (svih denominacija) 87%
    • protestanti 6,8%
    • rimokatolici 5,6%
    • ostali (uglavnom muslimani) 0,4%
    • neizjašnjeni 0,2%

Zvanični jezik Rumunije je rumunski (Limbă Româna ili samo Româna), romanski jezik iz italske podgrupe indoevropskih jezika.

Kultura

Reference

  1. ^ http://www.mediasinfo.ro/wp-content/uploads/documente/rez_recensamant_part_2011.pdf
  2. ^ http://www.insse.ro/cms/files%5Cstatistici%5Ccomunicate%5CRPL%5CInformare_1nov2011.pdf

Vanjski linkovi

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Rumunija&oldid=3010097"