Draža Mihailović

Draža Mihailović
Dragoljub "Draža" Mihailović, vođa četničkog pokreta
Puno ime	Dragoljub Mihailović
Nadimak	Čiča Draža
Rođenje	(1893-04-27) 27. april 1893. Ivanjica, Kraljevina Srbija
Smrt	17. juli 1946(1946-07-17) (53 godine) Beograd, NR Srbija, FNR Jugoslavija
Nacionalnost	Srbin
Služba	1910–45.
Čin	Armijski general
Ratovi	Balkanski ratovi Prvi svjetski rat Drugi svjetski rat
Vojska	Vojska Kraljevine Srbije Jugoslovenska vojska Jugoslovenska vojska u otadžbini

Dragoljub "Draža" Mihailović (također Čiča, Draža Mihailović), rođen 26. aprila 1893. godine u Ivanjici, u Kraljevini Srbiji bio je armijski general i načelnik Štaba Vrhovne komande samoprozvane Jugoslovenske vojske u Otadžbini, nastale povezivanjem četničkih odreda u okupiranim dijelovima Srbije, kao i ministar vojske, mornarice i vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije, u prvoj i drugoj vladi Slobodana Jovanović, u međuvladi Miloša Trifunovića i vladi Božidara Purića, u toku Drugog svjetskog rata. Mada je formalno bio ministar, de facto tu funkciju nikada nije obavljao. Kao jugoslavenski monarhista i srpski nacionalist, Mihailović je težio ponovnoj uspostavi Kraljevine Jugoslavije i uspostavljanju Velike Jugoslavije s etnički čistom Velikom Srbijom, koja bi trebala obuhvaćati prostore današnje Sjeverne Makedonije, Kosova, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Srema, Banata i Bačke. Nakon završetka Drugog svjetskog rata uhapšen je i u Beogradskom procesu osuđen je na smrt strijeljanjem zbog kolaboracije i ratnih zločina. Godine 2015. Viši sud u Beogradu je usvojio zahtjev za njegovu rehabilitaciju, te proglasio ništavnom presudu koja je donesena 69 godina ranije.

Biografija

Rođen je 26. aprila 1893. godine u Ivanjici, Kraljevini Srbiji od roditelja Mihaila i Smiljane Mihailović. Prije no što se u Ivanjici zaposlio kao pisar Moravičkog sreza, Mihailo Mihailović je iza sebe već imao jedan brak i dvoje djece. Osim Draže, Smiljana i Mihailo dobili su kćerke Milicu i Jelicu. Mihailovićevi roditelji su umrli relativno rano. Otac Mihailo je umro od tuberkuloze odmah po Jeličinom rođenju, a majka Smiljana pet godina kasnije. Zato je 1901. godine njihov stric, veterinarski major Vladimir Mihailović, doveo siročad u svoj dom u Beogradu, u Studeničkoj ulici (danas ulica Svetozara Markovića), preuzevši staranje o njima.

Školovanje

Pošto je završio četiri razreda osnovne škole, Mihailović je u jesen 1904. godine upisan u prvi razred Treće muške gimnazije. U ovoj gimnaziji završio je prva tri razreda, a slijedeća tri u Drugoj beogradskoj gimnaziji. Prvog septembra 1910. godine Draža je stupio u 43. klasu Niže škole Vojne akademije u Beogradu. Poslije šest mjeseci, 1. marta 1911. godine bio je unaprijeđen u čin pitomca-kaplara, a poslije dvije godine, 1. septembra 1912, u čin pitomca-podnarednika. U septembru 1912. 43. klasa Niže škole vojne akademije je krenula u Prvi balkanski rat protiv Osmanlijskog Carstva, a odmah potom, početkom 1913, i u Drugi balkanski rat protiv Bugarske.

Prvi balkanski rat

U Prvom balkanskom ratu njegova klasa je raspoređena na položaje bataljonskih ađutanata. Nalazio se u IV prekobrojnom pješadijskom puku prvog poziva. Ova jedinica je bila u sastavu Drinske divizije, ali je na početku rata prebačena u Dunavsku diviziju drugog poziva, tako da se Draža borio na makedonskom frontu. U Kumanovskoj bici 23-24. oktobra 1912. Mihailović se borio kod Nagoričina i rijeke Pčinje. Dobro se pokazao, pa je pored Srebrne medalje za hrabrost dobio i čin narednika. Divizija u kojoj se borio Mihailović bila je u sastavu Druge armije generala Stepe Stepanovića i učestvovala je u opsadi Jedrena.

Drugi svjetski rat

1941.

Nakon njemačkog napada na Kraljevinu Jugoslaviju pukovnik Draža Mihailović izbjegava zarobljavanje i sa grupom oficira i vojnika jugoslavenske kraljevske vojske probija se na Ravnu Goru u Srbiji. Ondje 8. maja osniva "Komandu četničkih odreda jugoslavenske vojske" te počinje oko sebe okupljati pripadnike raznih četničkih organizacija, vojnike poražene jugoslavenske vojske i političare iz prijetarnih stranaka. Pokušavao je oko sebe stvoriti pokret otpora Nijemcima koji bi u trenutku protivudara zapadnih saveznika protjerao okupatora. Nije odobravao otvoreni otpor okupatoru nego radije manje diverzije, naoružavanje i pripremanje za otpor. 29. augusta sklapa tajni sporazum o saradnji sa generalom Milanom Nedićem, predsjednikom kvislinške vlade Srbije. Istovremeno na tlu Srbije i ostatka Jugoslavije nastaje nastaje partizanski pokret otpora predvođen komunistima i Josipom Brozom Titom. S obzirom na isti cilj, obnovu Jugoslavije, Draža i Tito su se sastali 19. septembra u selu Struganik kraj Valjeva i 27. oktobra u Brajićima. Na prvom sastanku je dogovorena labava saradnja partizanskih i četničkih jedinica ali na oba sastanka Draža je odbio aktivnu borbu protiv Nijemaca. Na drugom sastanku je zatražio i dobio od Tita 500 pušaka i municiju za četnike. 1. novembra, Dražine četničke jedinice napadaju Užice, sjedište partizanskog teritorija, ali doživljavaju katastrofalan poraz. Draža na brzinu sklapa primirje sa Titom i 13. novembra se sastaje sa Nijemcima gdje sklapaju tajni dogovor o saradnji njemačkih i četničkih jedinica u borbi protiv partizana. Draža naređuje većini svojih jedinica da se legaliziraju kod srbijanskih kvislinških vlasti i formalno stave pod Nedićevo zapovjedništvo kako ih Nijemci ne bi držali neprijateljima ali te jedinice i dalje ostaju pod njegovom kontrolom.

1942.

U januaru Mihailović napušta Srbiju i prelazi u Crnu Goru. 11. januara kralj Petar II. iz Londona imenuje Mihailovića Ministrom vojske, mornarice i zarkoplovstva u izbjegloj vladi Kraljevine Jugoslavije i daje mu čin generala. I četnici pod Mihailovićevim zapovjedništvom su od kralja Petra II. proglašeni "Jugoslavenskom vojskom u otađbini" kako će se oni do kraja rata službeno nazivati.

19. augusta Mihailović naređuje napad četničkih jedinica na Foču koju sa tada držali ustaše. Nakon što su zauzeli grad, četnici su počinili neviđen pokolj nad muslimanskim stanovništvom a procjenjuje se da je ubijeno 2000/3000 Muslimana. Nakon toga su u grad ušle italijanske jedinice kako bi spriječile ustaše da interveniraju protiv četnika.

1943.

Draža Mihailović i njegovi oficiri

U martu Mihailović osobno zapovjeda četničkim snagama od 20.000 ljudi koje su trebale pomoći Nijemcima, Italijanima i ustašama u uništenju partizana u bitci na Neretvi. nakon što su partizani prešli na lijevu obalu Neretve izvan dosega Nijemaca, Nijemci su očekivali od Mihailovićevih četnika da unište partizane. No u borbama kod Kalinovika i Nevesinja četnici bivaju potpuno razbijeni i trpe veliki poraz. Glavni zapovjednik njemačkih snaga na Balkanu, general Alexander von Lohr je izvjestio njemačko vrhovno zapovjedništvo da Draža Mihailović snosi glavnu krivicu za neuspjeh i da je kao vojni zapovjednik potpuno zakazao. U aprilu Mihailović napušta Lipovo i vraća se u Srbiju. Od maja se iz Londona sve više traži traži da četnici prestanu s napadima na partizane i da započnu borbu s okupatorima. Četnici više i ne skrivaju saradnju s Nijemcima u borbi protiv partizana i 28. novembra zapadni saveznici odlučuju uskratiti materijalnu pomoć Mihailovićevim četnicima. Krajem 1943. počeo se kriti u istočnoj Bosni gdje je zajedno sa svojim trupama počinio zločine nad civilnim bošnjačkim i hrvatskim stanovništvom kao i nad pripadnicima partizanskog pokreta. Sa svojim trupama se na početku borio protiv Njemačkog okupatora, dok je kasnije četnički pokret počeo otvoreno surađivati sa okupatorom u borbi protiv jugoslavenskih partizana.

1944.

Polovicom januara Mihailović u selu Ba organizira tzv. Svetosavski kongres, kao pandan Drugom zasjedanju AVNOJ-a krajem 1943. na kongresu su učestvovali pripadnici prijeratnih srpskih stranaka i četnički visoki oficiri a Mihailovićeva namjera je bila prikazati kongres kao "svejugoslvenski" skup a četnike kao vojsku svih naroda Jugoslavije koja ima podršku zapadnih saveznika.

U maju Mihailović naređuje ubistvo Koste Pećanca, vođe suparničkog četničkog pokreta. Istog mjeseca svi američki i britanski oficiri za vezu su povučeni iz četničke vrhovne komande.

U junu kralj Petar II. oduzima Mihailoviću ministarski položaj i generalski čin.

20. augusta Mihailović se tajno sastaje sa Milanom Nedićem u Ražani kod Kosjerića i s njime sklapa novi sporazum. Nedić je obećao Mihailoviću predati 100.000.000 dinara radi četničkih plaća.

U septembru partizanske snage osvajaju veći dio Srbije. u zapadnoj Srbiji, u borbama na Kopaoniku i Zlatiboru, četničke snage pod mihailovićevim zapovjedništvom su poražene i Mihailović sa svojim štabom prelazi u Bosnu.

1945.

U martu se sastaje sa većinom svojih zapovjednika na planini Vučjak u sjeveroistočnoj Bosni ali ga neki od njih napuštaju. Četnici se međusobno djele i uz Mihailovića ostaje 10.000 ljudi. Mihailović šalje generala Svetomira Đukića da pregovara sa Antom Pavelićem radi stvaranja srpsko-hrvatsko-slovenskog antikomunističkog bloka. kako su Mihailovićeve jedinice bile ugrožene od partizana nije čekao kraj pregovora i krenuo je natrag prema Srbiji.

10. maja Mihailovićevi četnici se sukobljavaju sa partizanima na Zelengori i bivaju poraženi. Preživjelih 5000 četnika se djele na manje grupe i raspršuju se. Mihailović ostaje sa jednom grupom na prostoru Istočne Bosne. Odsjek zaštite Naroda (OZN-a), 12. marta 1946, uhapsio je Dražu Mihailovića 10. juna 1946. izveden je pred sud gdje je konačno osuđen 15. jula 1946. godine na smrt zbog ratnih zločina i veleizdaje. Strijeljan je 17. jula 1946. godine u Lisičijem Potoku. Organizacije koje sebe smatraju nasljednicima četničkog pokreta veličaju ga kao heroja.

Suđenje

Glavni članak: Beogradski proces

Tokom sudskog procesa održanog od 10. juna do 15. jula 1946. godine, poznatog kao Beogradski proces, i iznešenih dokaza Draža Mihailović je osuđen na smrt a njegovo pogubljenje je izvršeno 2 dana kasnije 17. jula 1946.

Nakon rata

Nakon završetka rata Mihalović se skrivao u istočnoj Bosni i, za razliku od većine četničkih vođa, nije prebjegao na Zapad. Uzalud je pokušavao povezati razbacane četničke grupice. Nakon što su agenti OZN-e zarobili četničkog pukovnika Nikolu Kalabića, ovaj je pristao predati im Mihailovića da spasi život. 12. marta 1946. agenti OZN-e su zarobili Mihailovića na planini Zlatibor. Na suđenju koje je trajalo od 10. juna do 15. jula 1946., zbog izdaje i ratnih zločina, Draža Mihailović je osuđen na smrt strijeljanjem. Nakon što je odbijena žalba, Mihailović i još osam oficira su pogubljeni 17. jula 1946. u Lisičjem potoku. Tijela su im pokopana u neobilježenom grobu.

Odlikovanje

Uprkos protestima iz Hrvatske, BiH, ali i Srbije, kćeri četničkog vođe Draže Mihailovića uručen je Orden za zasluge (Legion of merit), najviše američko odlikovanje za strance, kojim je američki predsjednik Harry Truman 1948. posthumno odlikovao Mihailovića, za spašavanje života američkih pilota oborenih od strane njemačke nacističke vojske.