Zhang Heng

Zhang Heng

Zhang Heng (kineski: 張衡; 78. - 139.) bio je kineski polimatski naučnik i državnik iz Nanjanga koji je živio za vrijeme dinastije Han. Obrazovan u Luojangu i Čangangu postigao je uspjeh kao astronom, matematičar, seizmolog, hidrotehnički inžinjer, izumitelj, geograf, kartograf, etnograf, umjetnik, pjesnik, filozof, političar i književnik.

Karijeru je započeo kao maloljetni državni službenik u Nanjangu. Na kraju je postao glavni astronom, prefekt mažoretkinja i sluga na carskom dvoru. Njegov beskompromisni stav o historijskim i kalendarskim pitanjima stvorio je od njega kontroverznu figuru koja je spriječila da postane veliki historičar. Političko rivalstvo sa evnuhom tokom vladavine cara Šunja (125. - 144.) dovelo je do odluke da se povuče iz centralnog suda i služi kao administrator Kraljevine Hejan u današnjem Hebeiju. Nakon kratkotrajnog boravka u Nanjangu ponovo je pozvan da služi u glavnom gradu. Umro je godinu dana kasnije 139. godine.

Zhang je primijenio svoje široko znanje iz mehanike i zupčanika u nekoliko svojih izuma. Izumio je prvu hidrauličku armilarnu sferu za astronomska proučavanja, poboljšao je vodeni sat dodavanjem još jednog spremnika i izumio prvi seizmograf koji je otkrivao smjer zemljotresa na udaljenosti od 500 kilometara (310 milja). Poboljšao je prethodne kineske proračune broja π. Nakon dokumentiranja 2500 zvijezda u svoj opsežni zvjezdani katalog postavio je teorije o Mjesecu i njegovom odnosu prema Suncu; posebno je raspravljao o Mjesečevoj sferičnosti i mijeni s jedne strane i pomračenju Sunca i Mjeseca s druge strane. Njegovu fu i shi poeziju su kasnije proučavali brojni kineski pisci. Dobio je posthumno priznanje za genijalnost; neki moderni naučnici su upoređivali njegov rad iz astronomije sa radom grčko-rimskog naučnika Ptolemeja.

Astronomski doprinos

Zhang je uočio da je izvor Mjesečeve svjetlosti Sunčeva svjetlost, i da pomračenja Mjeseca nastaju usljed toga što sjenka Zemlje pada na Mjesec. Zamislio je nebeski globus koji pluta po vodi, okrećući se u skladu s dnevnim okretanjem zvjezdanog neba. U oblasti matematike, Zhang je uspio da odredi da pi ima vrijednost 365/116 (oko 3,1466), što je bio značajan napredak u odnosu na do tada prihvaćenu vrijednost u Kini, koja je iznosila 3.

Geofizički doprinos

Ipak, svoj najznačajniji doprinos dao je na polju geofizike, kada je 132. godine izumio primitivni seizmograf. Zhang se njime služio pri lociranju i bilježenju zemljotresa, što je bila jedna od njegovih zvaničnih dužnosti kao dvorskog historičara. Bila je to bronzana naprava dužine gotovo dva metra, koja je u sebi sadržala mehanizam načinjen od poluga i klatna, sa osam zmajevih figura raspoređenih po obodu. Jaki seizmički potresi oslobađali bi metalnu kuglu iz zmajevih usta, a pravac njenog kretanja odgovarao je pravcu seizmičkog talasa. Poznato je da je ovaj uređaj zabilježio jedan zemljotres, koji se desio u provinciji Gansu 138. godine.

Zhang Hengov seizmograf

Vanjski linkovi

• Kratka biografija - stranica Sinpro
• Stranica Kineska kultura