Razlika između verzija stranice "Vlaška"

[pregledana izmjena]

Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj

U redovima

Trenutna verzija na dan 4 april 2020 u 16:38

Ovaj članak se odnosi na oblast u današnjoj južnoj Rumuniji. Postoje druge oblasti koje se zovu Vlaška poput Moravske Vlaške i Velike Vlaške (Tesalska Vlaška).

Karta Rumunije s Vlaškom predstavljenom žutom bojom.

Vlaška (rumunski: Țara Românească) ili Valahija (staroruski: Влашская Земля; latinski: Valachia) je historijski i geografski region Rumunije. Nalazi se sjeverno od Dunava i južno od Južnih Karpata. Podijeljena je na dva dijela, Muntenija (Velika Vlaška) i Oltenija (Mala Vlaška). Nastala je kao kneževina u ranom 14. stoljeću od strane Basaraba I koji se pobunio protiv ugarskog kralja Karla I Roberta, iako prvi spomen Vlaške datira iz povelje koju je ugarski kralj Bela IV dao vojvodi Seneslavu 1246. godine. Vlaška je od 1417. do 1859. godine prihvatila suzerenstvo Osmanlijskog carstva, sa kratkim periodima ruske okupacije između 1768. i 1854. godine. Godine 1859. Vlaška se ujedinjuje sa Moldavijom čime formiraju Ujedinjenu kneževinu, koja je 1866. godine usvojila ime Rumunija i službeno postala Kraljevina Rumunija 1881. godine. Trianonskim sporazumom 1920. godine, Transilvanija je izdvojena iz Mađarske i pripojena Kraljevini Rumuniji formirajući modernu rumunsku državu.

Historija[uredi | uredi izvor]

Antičko doba[uredi | uredi izvor]

Tokom Drugog Dakijskog rata (105. - 106.) zapadna Oltenija je postala dio rimske provincije Dakije, dok su dijelovi Vlaške postali dio rimske provincije Mezije. Nakon utvrđivanja rimskih granica na Dunavu 271. godine, područje sjeverno od Dunava su napali i naselili Goti i Sarmati. Izgradnja mosta između Sucidave i Eskusa 328. godine ukazuje da je došlo do značajne trgovine s narodima sjeverno od Dunava. Period Gotske vladavine završen je dolaskom Huna u Panonsku niziju i uništenjem 170 gotskih naselja sa obje strane Dunava.

Rani srednji vijek[uredi | uredi izvor]

Tokom Velike seobe naroda, Slaveni su se naselili na teritoriji Vlaške čime su došli u direktni kontakt sa Bizantijskim carstvom koji je zauzimao južnu obalu Dunava. Bizantijski general Prisk je 593. godine porazio Slavene, Avare i Gepide na budućem vlaškom teritoriju, dok su Slaveni 602. godine pretrpjeli presudan poraz na tom području. Vlaška je bila pod kontrolom Prvog Bugarskog carstva od 681. godine do Ugarskog osvajanja Transilvanije krajem 10. stoljeća. Nakon Bizantijskog osvajanja Bugarske 1018. godine, Vlaška je došla pod kontrolu Pečeneza koji su proširili svoju vlast tokom 11. stoljeća. Oni su poraženi od Kumana iz južne Rutenije 1091. godine, nakon čega su nastali mali polisi Vlaha u kojima su vladali kneževi i vojvode.

Kneževina Vlaška[uredi | uredi izvor]

Prvi pisani dokaz o lokalnim vojvodama je vlaški vojvoda Litovoj (1247. - 1278.) koji je odbio dati danak ugarskom kralju Ladislavu IV. Njegov nasljednik Barbat (1278. - 1290.) je iskoristio slabljenje Kraljevine Ugarske za ujedinjenje svih vlaških polisa i nezavisnost od Ugarske. Kneževinu Vlašku je, prema lokalnoj tradiciji, stvorio Radu Negru (1290. - 1310.) koji se pobunio protiv ugarskog kralja Karla I i preuzeo vlast na teritoriji sa obje strane rijeke Olt osnivajući svoju rezidenciju u Kampulungu kao prvi vladar dinastije Basarab. Njegov nasljednik Basarab I je nakon bitke kod Posade 1330. godine zauzeo ugarske gradove Fagaraš, Almaš i Kiliju.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Vlaška se prostire sjeverno od Dunava i južno od Karpatskih planina. Rijeka Olt dijeli Vlašku na dvije oblasti: istočdi dio, Muntenija, i zapadni dio Oltenija. Na jugu, Vlaška je graničila s Bugarskom i Osmanlijskim carstvom, a na sjeverozapadu s Transilvanijom, te Moldavijom, na sjeveristoku.

Glavni grad je mijenjan tokom vremena, od Curtea de Argeș (Curteja na Argešu), do Trgovište i konačno Bukurešt.

Značajni vlaški vladari[uredi | uredi izvor]

Litovoj, na istočnoj strani Rijeke Olt, 1247-1278,
Barbat, oko 1278 - oko 1290
Tihomir, oko 1290 - oko 1310
Basarab I, oko 1310 - 1352
Vladislav I ilim Vlaicu-Vodă, 1364 - oko 1377
Mircea cel Bătrân (Mircea Stariji), 1386-1418
Vlad III Tepeš (Vlad Drakula), 1448, 1456-1462, 1476
Neagoe Basarab, 1512-1521
Mihai Viteazul (Mihael Hrabri), 1593 - 1601
Constantin Brâncoveanu 1688 - 1714
Alexandru Ioan Cuza, 1859 - 1866

Također pogledajte[uredi | uredi izvor]

Vlasi

Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]

The Romanian Group for an Alternative History Website - pruža obilje podataka, izvornih dokumenata, knjige, studije i drugu informaciju u vezi sa rumunskim Srednjim vijekom
orbilat.com: Objašnjenje etimologije riješi Vlaška

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Vlaška

@@ Red 4: / Red 4: @@
 [[Datoteka:Walachia.png|frame|desno|Karta [[Rumunija|Rumunije]] s Vlaškom predstavljenom žutom bojom.]]
 '''Vlaška''' ([[Rumunski jezik|rumunski]]: Țara Românească) ili '''Valahija''' ([[Staroruski jezik|staroruski]]: Влашская Земля; [[Latinski jezik|latinski]]: Valachia) je historijski i geografski region [[Rumunija|Rumunije]]. Nalazi se sjeverno od [[Dunav|Dunava]] i južno od [[Južni Karpati|Južnih Karpata]]. Podijeljena je na dva dijela, [[Muntenija]] (Velika Vlaška) i [[Oltenija]] (Mala Vlaška). Nastala je kao [[kneževina]] u ranom 14. stoljeću od strane [[Basarab I|Basaraba I]] koji se pobunio protiv ugarskog kralja [[Karlo I Robert, kralj Ugarske|Karla I Roberta]], iako prvi spomen Vlaške datira iz povelje koju je ugarski kralj [[Bela IV, kralj Ugarske|Bela IV]] dao [[Vojvoda|vojvodi]] [[Seneslav|Seneslavu]] 1246. godine. Vlaška je od 1417. do 1859. godine prihvatila [[suzerenstvo]] [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]], sa kratkim periodima ruske okupacije između 1768. i 1854. godine. Godine 1859. Vlaška se ujedinjuje sa [[Moldavija|Moldavijom]] čime formiraju [[Ujedinjena kneževina|Ujedinjenu kneževinu]], koja je 1866. godine usvojila ime Rumunija i službeno postala [[Kraljevina Rumunija]] 1881. godine. [[Trianonski sporazum|Trianonskim sporazumom]] 1920. godine, [[Transilvanija]] je izdvojena iz Mađarske i pripojena Kraljevini Rumuniji formirajući modernu rumunsku državu.
+== Historija ==
+=== Antičko doba ===
+{{Glavni|Geti, Dačani, Dakija, Dakijski ratovi, Dakija (rimska provincija)}}Tokom [[Dakijski ratovi|Drugog Dakijskog rata]] (105. - 106.) zapadna Oltenija je postala dio rimske provincije [[Dakija (rimska provincija)|Dakije]], dok su dijelovi Vlaške postali dio rimske provincije [[Mezija (rimska provincija)|Mezije]]. Nakon utvrđivanja rimskih granica na [[Dunav|Dunavu]] 271. godine, područje sjeverno od Dunava su napali i naselili [[Goti]] i [[Sarmati]]. Izgradnja mosta između [[Sucidava|Sucidave]] i [[Eskus|Eskusa]] 328. godine ukazuje da je došlo do značajne trgovine s narodima sjeverno od Dunava. Period Gotske vladavine završen je dolaskom [[Huni|Huna]] u [[Panonska nizija|Panonsku niziju]] i uništenjem 170 gotskih naselja sa obje strane Dunava.
+=== Rani srednji vijek ===
+{{Glavni|Porijeklo Rumuna}}Tokom [[Velika seoba naroda|Velike seobe naroda]], Slaveni su se naselili na teritoriji Vlaške čime su došli u direktni kontakt sa [[Bizantijsko Carstvo|Bizantijskim carstvom]] koji je zauzimao južnu obalu Dunava. Bizantijski general [[Prisk (general)|Prisk]] je 593. godine porazio Slavene, [[Avari|Avare]] i [[Gepidi|Gepide]] na budućem vlaškom teritoriju, dok su Slaveni 602. godine pretrpjeli presudan poraz na tom području. Vlaška je bila pod kontrolom [[Prvo bugarsko carstvo|Prvog Bugarskog carstva]] od 681. godine do Ugarskog osvajanja [[Transilvanija|Transilvanije]] krajem 10. stoljeća. Nakon Bizantijskog osvajanja Bugarske 1018. godine, Vlaška je došla pod kontrolu [[Pečenezi|Pečeneza]] koji su proširili svoju vlast tokom 11. stoljeća. Oni su poraženi od [[Kumani|Kumana]] iz južne Rutenije 1091. godine, nakon čega su nastali mali polisi [[Vlasi|Vlaha]] u kojima su vladali [[Knez|kneževi]] i [[Vojvoda|vojvode]].
+=== Kneževina Vlaška ===
+Prvi pisani dokaz o lokalnim vojvodama je vlaški vojvoda [[Litovoj]] (1247. - 1278.) koji je odbio dati [[danak]] ugarskom kralju [[Ladislav IV, kralj Ugarske|Ladislavu IV]]. Njegov nasljednik [[Barbat]] (1278. - 1290.) je iskoristio slabljenje Kraljevine Ugarske za ujedinjenje svih vlaških polisa i nezavisnost od Ugarske. Kneževinu Vlašku je, prema lokalnoj tradiciji, stvorio [[Radu Negru]] (1290. - 1310.) koji se pobunio protiv ugarskog kralja [[Karlo I, kralj Ugarske|Karla I]] i preuzeo vlast na teritoriji sa obje strane rijeke [[Olt (rijeka)|Olt]] osnivajući svoju rezidenciju u [[Kampulung|Kampulungu]] kao prvi vladar [[dinastije Basarab]]. Njegov nasljednik [[Basarab I]] je nakon [[Bitka kod Posade|bitke kod Posade]] 1330. godine zauzeo ugarske gradove [[Fagaraš]], [[Almaš]] i [[Kilija|Kiliju]].
 == Geografija ==
@@ Red 9: / Red 20: @@
 [[Glavni grad]] je mijenjan tokom vremena, od [[Curtea de Argeș]] (Curteja na Argešu), do [[Târgoviște|Trgovište]] i konačno [[Bukurešt]].
-== Historija ==
-Period Vlaške kao [[Osmanlijsko carstvo|osmanlijskog]] [[suzerenstvo|suzerenstva]], je trajao od 1415., do 1859.
 == Značajni vlaški vladari ==
-* [[Litovoi]], na istočnoj strani Rijeke [[Olt]], [[1247]]-[[1277]],
+*[[Litovoj]], na istočnoj strani Rijeke [[Olt]], [[1247]]-[[1278.|1278]],
+*[[Barbat]], oko 1278 - oko [[1290]]
-* [[Seneslau]], na zapadnoj strani Rijeke Olt, kod Argeša, oko 1247.
-* [[Bărbat]], oko 1277 - oko [[1290]]
 * [[Tihomir]], oko 1290 - oko [[1310]]
 * [[Basarab I]], oko [[1310]] - [[1352]]