Razlika između verzija stranice "Carstvo"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
mNo edit summary |
No edit summary |
||
| Red 2: | Red 2: | ||
{{Drugo značenje|Carstvo (čvor)}} |
{{Drugo značenje|Carstvo (čvor)}} |
||
{{Osnovni oblici vladavine}} |
{{Osnovni oblici vladavine}} |
||
'''Carstvo''' je [[suverena država]] koja se sastoji od nekoliko teritorija i naroda koji podliježu jedinstvenoj vladajućoj vlasti, često i [[Car|caru]]. Carstvo može biti sastavljeno samo od susjednih teritorija, poput [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] ili [[Rusko Carstvo|Ruskog carstva]], ili može obuhvatati teritorije koje su daleko od "matične" države carstva, poput [[Kolonijalno carstvo|kolonijalnog carstva]]. Osim formalnije upotrebe, riječ carstvo se može kolokvijalno odnositi i na veliko poslovno preduzeće (npr. [[Transnacionalna korporacija|Transnacionalnu korporaciju]]), političku organizaciju koju kontrolira pojedinac (politički šef) ili grupu (politički šefovi). Koncept carstva je povezan sa drugim konceptima poput [[Imperijalizam|imperijalizma]], [[Kolonijalizam|kolonijalizma]] i [[Globalizacija|globalizacije]], pri čemu se imperijalizam odnosi na stvaranje i održavanje nejednakih odnosa među narodima, a ne nužno i na politiku države na čijem je čelu car ili carica. Carstvo se često koristi kao izraz za opisivanje nezadovoljstva u nadmoćnim situacijama. |
|||
'''Carstvo''' ([[Latinski jezik|latinski]]: Imperium što znači moć, vlast) je geografski pojam za široku grupu država i naroda (etničkih skupina) u kojem je vladao [[Monarh (naslov)|monarh]] (car) ili [[oligarh]]. |
|||
Postoje dva glavna načina uspostavljanja i održavanja imperijalne političke strukture; kao teritorijalno carstvo izravnog osvajanja i kontrole sa silom i kao prisilno, [[Hegemonija|hegemonističko]] carstvo indirektnog osvajanja i kontrole sa snagom. Prva metoda pruža veću počast i direktnu političku kontrolu jer ograničava dalje širenje i apsorbira vojne snage u fiksne garnizone. Druga metoda pruža manju počast i indirektnu kontrolu jer koristi vojne snage za daljnje širenje. Teritorijalna carstva, poput [[Mongolsko Carstvo|Mongolskog carstva]] i [[Medijsko carstvo|Medijskog carstva]], imaju tendenciju osvajanja susjednih teritorija. Ovaj izraz se povremeno primjenjuje na [[pomorske republike]], poput [[Atina (polis)|Atine]] i [[Britansko Carstvo|Britanskog carstva]], sa labavijim strukturama i raštrkanijim teritorijama koji se sastoje od mnogih ostrva i drugih oblika posjeda koji zahtijevaju stvaranje i održavanje moćne mornarice. Postoje i carstva, poput [[Sveto Rimsko Carstvo|Svetog Rimskog carstva]], koja biraju cara glasovima vojvoda na carskim izborima. |
|||
Osim tradicionalne upotrebe, izraz carstvo se može koristiti u proširenom smislu da označi poslovni poduhvat velikih razmjera (npr. [[transnacionalna korporacija|transnacionalne korporacije]]) ili političke organizacije pod kontrolom jedne osobe (političkog šefa) ili grupe ljudi. |
|||
Carska politička struktura se uspostavljala i održavala na dva načina: kao teritorijalno carstvo koje je direktno osvajalo i kontrolisalo pod silom ili kao prisilno hegemonističko carstvo koje je indirektno osvajalo i kontrolisalo vlast. Teritorijalna carstva su bila npr. [[Mongolsko carstvo]] i [[Medijsko carstvo]] koja su osvajala samo susjedna područja. Drugi izraz je korišten za carstva koja su imala teritorije i na moru (npr. Atena i [[Britansko carstvo]]) sa više raštrkanih teritorija. |
|||
== Definicija == |
== Definicija == |
||
Carstvo je država |
Carstvo je skup mnogih odvojenih država ili teritorija pod vrhovnom vlašću vladara ili oligarha. Carstvo je, za razliku od [[Federacija|federacije]], obimna država dobrovoljno sastavljena od autonomnih država i naroda. Carstvo je velika država koja vlada teritorijama izvan svojih prvobitnih granica. Definicije onoga što fizički i politički čini carstvo variraju. To bi mogla biti država koja utiče na [[Imperijalizam|imperijalnu politiku]] ili određenu [[Struktualizam|političku strukturu]]. Carstva se obično formiraju od različitih etničkih, nacionalnih, kulturnih i vjerskih komponenti. Termin "carstvo" i "kolonijalizam" se koriste za odnose između moćne države ili društva naspram manje moćne države ili društva; [[Michael W. Doyle]] je definirao carstvo kao "efektivnu kontrolu, bilo formalnu ili neformalnu, podređenog društva od strane imperijalnog društva". |
||
[[Tom Nairn]] i [[Paul James]] carstva definiraju kao politike koje "proširuju odnose moći preko teritorijalnih prostora nad kojima nemaju pravni ili legalni suverenitet i gdje u jednom ili više domena ekonomije, politike i kulture stiču određenu mjeru opsežne hegemonije nad tim prostorima u svrhu izdvajanja ili prikupljanja vrijednosti." [[Rein Taagepera]] je definirao carstvo kao "relativno veliki suvereni politički entitet čije komponente nisu suverene". Osim toga, carstva se mogu širiti i kopnom i morem. [[Stephen Howe]] primjećuje da kopnena carstva može karakterizirati širenje po terenu "protežući se direktno prema prvobitnoj granici", dok morska carstva može karakterizirati kolonijalna ekspanzija i izgradnja carstva "od strane sve snažnije mornarice". Međutim, ponekad je carstvo samo semantička konstrukcija u kojoj vladar ima samo titulu "cara". Ovo političko uređenje nad kojim vladar vlada logično postaje "carstvo", uprkos tome što nema dodatni teritorij ili hegemoniju. Primjeri ovog oblika carstva su [[Centralnoafričko carstvo]], [[Korejsko carstvo]], [[Vijetnamsko carstvo]], [[Mandžukuo]] i [[Njemačko Carstvo|Njemačko carstvo]]. |
|||
Ponekad je carstvo semantički izgrađeno, nakon što vladar preuzme titulu "car". Teritorija navedenog vladara postaje "Carstvom", uprkos tome što nema veliku teritoriju ili hegemoniju kao što su [[Centralnoafričko carstvo]] ili [[Korejsko carstvo]] koje je proglašeno 1897. godine u Koreji. Među posljednjim carstvima koja su bila u 20. stoljeću su [[Centralnoafričko carstvo]], [[Etiopija]], [[Vijetnam]], [[Njemačko carstvo]] i [[Koreja]]. |
|||
== Također pogledajte == |
== Također pogledajte == |
||
Trenutna verzija na dan 8 septembar 2020 u 20:26
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Carstvo je suverena država koja se sastoji od nekoliko teritorija i naroda koji podliježu jedinstvenoj vladajućoj vlasti, često i caru. Carstvo može biti sastavljeno samo od susjednih teritorija, poput Austro-Ugarske ili Ruskog carstva, ili može obuhvatati teritorije koje su daleko od "matične" države carstva, poput kolonijalnog carstva. Osim formalnije upotrebe, riječ carstvo se može kolokvijalno odnositi i na veliko poslovno preduzeće (npr. Transnacionalnu korporaciju), političku organizaciju koju kontrolira pojedinac (politički šef) ili grupu (politički šefovi). Koncept carstva je povezan sa drugim konceptima poput imperijalizma, kolonijalizma i globalizacije, pri čemu se imperijalizam odnosi na stvaranje i održavanje nejednakih odnosa među narodima, a ne nužno i na politiku države na čijem je čelu car ili carica. Carstvo se često koristi kao izraz za opisivanje nezadovoljstva u nadmoćnim situacijama.
Postoje dva glavna načina uspostavljanja i održavanja imperijalne političke strukture; kao teritorijalno carstvo izravnog osvajanja i kontrole sa silom i kao prisilno, hegemonističko carstvo indirektnog osvajanja i kontrole sa snagom. Prva metoda pruža veću počast i direktnu političku kontrolu jer ograničava dalje širenje i apsorbira vojne snage u fiksne garnizone. Druga metoda pruža manju počast i indirektnu kontrolu jer koristi vojne snage za daljnje širenje. Teritorijalna carstva, poput Mongolskog carstva i Medijskog carstva, imaju tendenciju osvajanja susjednih teritorija. Ovaj izraz se povremeno primjenjuje na pomorske republike, poput Atine i Britanskog carstva, sa labavijim strukturama i raštrkanijim teritorijama koji se sastoje od mnogih ostrva i drugih oblika posjeda koji zahtijevaju stvaranje i održavanje moćne mornarice. Postoje i carstva, poput Svetog Rimskog carstva, koja biraju cara glasovima vojvoda na carskim izborima.
Definicija[uredi | uredi izvor]
Carstvo je skup mnogih odvojenih država ili teritorija pod vrhovnom vlašću vladara ili oligarha. Carstvo je, za razliku od federacije, obimna država dobrovoljno sastavljena od autonomnih država i naroda. Carstvo je velika država koja vlada teritorijama izvan svojih prvobitnih granica. Definicije onoga što fizički i politički čini carstvo variraju. To bi mogla biti država koja utiče na imperijalnu politiku ili određenu političku strukturu. Carstva se obično formiraju od različitih etničkih, nacionalnih, kulturnih i vjerskih komponenti. Termin "carstvo" i "kolonijalizam" se koriste za odnose između moćne države ili društva naspram manje moćne države ili društva; Michael W. Doyle je definirao carstvo kao "efektivnu kontrolu, bilo formalnu ili neformalnu, podređenog društva od strane imperijalnog društva".
Tom Nairn i Paul James carstva definiraju kao politike koje "proširuju odnose moći preko teritorijalnih prostora nad kojima nemaju pravni ili legalni suverenitet i gdje u jednom ili više domena ekonomije, politike i kulture stiču određenu mjeru opsežne hegemonije nad tim prostorima u svrhu izdvajanja ili prikupljanja vrijednosti." Rein Taagepera je definirao carstvo kao "relativno veliki suvereni politički entitet čije komponente nisu suverene". Osim toga, carstva se mogu širiti i kopnom i morem. Stephen Howe primjećuje da kopnena carstva može karakterizirati širenje po terenu "protežući se direktno prema prvobitnoj granici", dok morska carstva može karakterizirati kolonijalna ekspanzija i izgradnja carstva "od strane sve snažnije mornarice". Međutim, ponekad je carstvo samo semantička konstrukcija u kojoj vladar ima samo titulu "cara". Ovo političko uređenje nad kojim vladar vlada logično postaje "carstvo", uprkos tome što nema dodatni teritorij ili hegemoniju. Primjeri ovog oblika carstva su Centralnoafričko carstvo, Korejsko carstvo, Vijetnamsko carstvo, Mandžukuo i Njemačko carstvo.