Razlika između verzija stranice "Epitel"

Pregled historije

[pregledana izmjena]

← Starija izmjena Novija izmjena →

Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj

VizualnoWikitekst

U redovima

Verzija na dan 13 septembar 2020 u 18:46

Bazalna membrana (srednji zeleni sloj) razdvaja epitel od osnovnih tkiva

Epitel (starogrčki, ἐπί - epi = na, po + θηλή - thēlē = bradavica, dojke) je jedno od četiri osnovna životinjska tkiva, koje oblaže vezivna, mišićna i nervna tkiva. Epitelna tkiva oivičavaju i tjelesne šupljine i površina svih struktura u cijelom tijelu. Mnoge žlijezde se također sastoje od epitelnih ćelija.^[1] Funkcije epitelnih ćelija mogu biti:

zaštita,
sekrecija,
selektivna apsorpcija,
međućelijski transport i
čulnnost.

Epitelni slojevi sadrže krvne sudove, tako da oni moraju dobijati redovnu ishranu preko difuzije tvari iz osnovnog vezivnog tkiva, kroz bazalne membrane.^[2]^[3]^[4]

Klasifikacija

Općenito, tkiva su razvrstani po morfologije ćelija i broju sastavnih slojeva. Epitelno tkivo čiju debljinu čini samo jedna ćelija poznato je kao jednostavni epitel ili jednoslojni epitel.^[5] Ako je debeo dva ili više ćelija, to je slojeviti epitel. Međutim, kada se u presjeku vidi više jednostavnih epitelnih ćelija sa više jedara koji se pojavljuju na različitim visinama, oni se mogu miješati sa slojevitim epitela. Ova vrsta epitela se stoga opisuje kao pseudoslojni epitel ili pseudostratigrafirani epitel. Postoje tri glavna svojstva epitelnih ćelija :

pločaste,
kuboidne,
cilindrične, i
pseudoslojevite.

Oblik njihovih jedara je prilagođen obliku ćelije, a može biti kuglast, izdužen i ovalan. Kubične ćelije redovno imaju okruglo jedro, a pločaste i cilindrične spljošteno i ovalno, pri čemu je uzdužna os jedra uvijek usmjerena kao glavna os ćelije.

Epitelno tkivo nastaje iz svih triju embrionalnih zametnih listića. Najveći dio epitela, onaj koji oblaže kožu, usne, nosnu šupljinu i anus je ektodermalnog porijekla. Epitel dišnog i probavnog sistema i njihove žlijezde nastaju od endoderma. Ostali epiteli (npr. endotel krvnih sudova) tvorevine su mezoderma.

Membranana epitelne ćelije nosi sloj vanćelijskih tvari, zvani bazalna lamina, a pretvorba je epitela. Sastoji se od mreže tankih vlakanaca koja se vida samo elektronskim mikroskop, a naziva se lamina densa Sa jedne ili obje strane ove lamine može imati i svjetliji sloj - lamina rara. Bazalna lamina je od kolagena tipa IV, laminina i proteoglikana (heparan sulfat). Privezujućim kolagenim vlakancima tipa VII , sa snopovima mikrofibrila, s donje starne je pričvršćena za vezivno tkivo. Ima ulogu selektivne barijere, a značajna je za uzajamno djelovanje ćelija, pri njihovom razmještanju i/ili kretanju. Bazalna membrana, koja je jedan od pojmova i u svjetlosnoj mikroskopiji, sastoji se od dvije ili jedne bazalne lamine i mrežaste lamine. Za razliku od bazalne lamine, mrežasta je nastala od ćelija vezivnog tkiva. Na bazalnu laminu naliježe bazalni pol epitelnih ćelija. U većini epitelnih stanica građen je gotovo jednako jer služi istoj svrsi - izmjeni tvari.

Tipovi i glavne osobenosti epitelnih tkiva

Tip epitela	Opis
Pločasti	Pločaste ćelije su tanke, ravne ploče. U tkivima se međusobno se usko uklapaju, dajući glatku površinu preko koje se tečnost može lahko kretati. Oblik jedra obično odgovara obliku ćelije i pomaže u identificiranju vrstu epitela. Pločaste ćelije imaju horizontalno spljošteno, eliptičneo (ovalni ili u obliku jajeta) jedro zbog spljoštenosti tanke ćelije. Klasično, pločasti epitel oblaže površine za jednostavnu pasivnu difuziju, kao što je alveolarne epitel u plućima. Specijalizirani pločasti epiteli također čine sluznice šupljina poput krvnih sudova (endotela) i perikarda (mezotelij) i glavnih šupljina unutar tijela.
Kuboidni	Kao što im i ime implicira, kuboidne ćelije su otprilike takvog oblika, što se očituje na njihovom poprečnom presjeku. Svaka ćelija, u centru ima sferno jedro. Kuboidni epitel se obično nalazi u sekretornom i apsorcijskom tkivu, kao na primjer: (sekrecijska ) egzokrina žlezda pankreas i (apsorpcijske) sluznice bubrežnih cjevčica, kao i na kanalima žlijezda. Također oblažu i germinalne organe, kao što su ženski reprodukcijski organi.
Cilindrični	Cilindrične epitelne ćelije su izduženi i u obliku kolone. Njihova jedra su izdužena i obično se nalazi u neposrednoj blizini ćelijske baze. Cilindrični epitel formira sluznice želuca i crijeva. Neki od ovih ćelija su specijalizirane za čulne funkcije kao što je nos, uši i okusni pupoljci jezika. Između cilindričnih epitelnih ćelija duodenuma mogu se naći i jednoćelijske žlijezde. One luče sluz, koja djeluje kao mazivo.
Pseudoslojeviti	Pseudoslojeviti epitel čine jednostavne epitelne ćelije, čija se jedra pojavljuju na različitim visinama, dajući zabludu (otuda "pseudo") utisak da je ovaj epitel slojevit kada se ćelije gledaju u presjeku. Pseudostratificirani epitel može također imati tanke dlakolike tvorevine od proširenja svojih vršnih membrana zvanih treplje. U ovom slučaju, epitel se opisuje kao "trepljasti" pseudostratificirani epitel. Treplje su sposobni da energijski ovisne pulsirajuće strukture okrenu u određenom pravcu, putem interakcije citoskeletnih mikrotubula i povezivanja strukturnih proteina i enzima. Taj proces proizvodi energiju i uzrokuje lokalno lučenje sluzi peharastih ćelije (za podmazivanje i hvatanje patogenih čestica), koja teče u određenom pravcu (obično iz tijela). Trepljasti epitel se nalazi u disajnim putevima (nosa, bronhija), ali se također nalazi i u maternici i jajovodima žena, gdje je pokretati treplji dovode jajašce u maternicu.

Reference

^ Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2002): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-686-8.
^ Eurell J. A. C. et al. (2006): Dellmann's textbook of veterinary histology. Wiley-Blackwell, ISBN 978-0-7817-4148-4.
^ http://books.google.com/books?id=FnS4uiOlRT0C&pyg=PA18.
^ http://books.google.com/books?id=KqKNxeWlU6MC&pg=PA3.
^ http://books.google.com/books?id=EvYjLNKLu9sC&pg=PA94 p. 94

Takošer pogledajte

[1] Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2002): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-686-8.

[2] Eurell J. A. C. et al. (2006): Dellmann's textbook of veterinary histology. Wiley-Blackwell, ISBN 978-0-7817-4148-4.

[3] ttp://books.google.com/books?id=FnS4uiOlRT0C&pyg=PA18.

[4] ttp://books.google.com/books?id=KqKNxeWlU6MC&pg=PA3.

[5] ttp://books.google.com/books?id=EvYjLNKLu9sC&pg=PA94 p. 94

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Red 1: / Red 1: @@
-[[Datoteka:Épithelium polarité.png|vignette|mini|'''Bazalna membrana''' (srednji zeleni sloj) '''razdvaja epitel od osnovnih tkiva''']]
+[[Datoteka:Épithelium polarité.png|mini|'''Bazalna membrana''' (srednji zeleni sloj) '''razdvaja epitel od osnovnih tkiva''']]
 '''Epitel''' (starogrčki,  ἐπί  - ''epi'' = na, po  + θηλή  - ''thēlē'' = bradavica, dojke) je jedno od četiri osnovna životinjska [[tkivo|tkiva]], koje oblaže  vezivna, mišićna i nervna tkiva. Epitelna tkiva oivičavaju i [[tijelo|tjelesne šupljine]] i površina svih struktura u cijelom tijelu. Mnoge žlijezde se također  sastoje od epitelnih ćelija.<ref>Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2002): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, {{ISBN|9958-10-686-8}}.</ref> Funkcije epitelnih ćelija mogu biti:
 *'''zaštita''',