Razlika između verzija stranice "Otapalo"
[nepregledana izmjena] | [nepregledana izmjena] |
Red 7: | Red 7: | ||
==Podjela otapala== |
==Podjela otapala== |
||
{{Izmjena_u_toku}} |
|||
Otapala se dijele na ''nepolarna'', ''polarna - protonska'' (disocijacijom daju proton) i ''polarna - aprotonska''(nemaju proton koji disocira). Otapala čija je dielektrična konstanta niža od 15 se smatraju nepolarnim. |
Otapala se dijele na ''nepolarna'', ''polarna - protonska'' (disocijacijom daju proton) i ''polarna - aprotonska'' (nemaju proton koji disocira). Otapala čija je dielektrična konstanta niža od 15 se smatraju nepolarnim. |
||
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" |
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" |
||
Red 15: | Red 15: | ||
! align="center" | [[Tačka ključanja]] |
! align="center" | [[Tačka ključanja]] |
||
! align="center" | [[Dielektrična konstanta]] |
! align="center" | [[Dielektrična konstanta]] |
||
! align="center" | [[Gustoća]]<!-- ### |
! align="center" | [[Gustoća]]<!-- ### Nepolarna otapala ### --> |
||
|- bgcolor="#DDDDDD" |
|- bgcolor="#DDDDDD" |
||
| align="center" colspan="5" | '''Non-Polar Solvents''' |
| align="center" colspan="5" | '''Non-Polar Solvents''' |
||
|- bgcolor="#DDDDDD" |
|- bgcolor="#DDDDDD" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Heksan]] |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub> |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub> |
||
| align="center" | 69 °C |
| align="center" | 69 °C |
||
Red 25: | Red 25: | ||
| align="center" | 0.655 g/ml |
| align="center" | 0.655 g/ml |
||
|- bgcolor="#DDDDDD" |
|- bgcolor="#DDDDDD" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Benzen]] |
||
| align="center" | C<sub>6</sub>H<sub>6</sub> |
| align="center" | C<sub>6</sub>H<sub>6</sub> |
||
| align="center" | 80 °C |
| align="center" | 80 °C |
||
Red 31: | Red 31: | ||
| align="center" | 0.879 g/ml |
| align="center" | 0.879 g/ml |
||
|- bgcolor="#DDDDDD" |
|- bgcolor="#DDDDDD" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Toluen]] |
||
| align="center" | C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>-CH<sub>3</sub> |
| align="center" | C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>-CH<sub>3</sub> |
||
| align="center" | 111 °C |
| align="center" | 111 °C |
||
Red 37: | Red 37: | ||
| align="center" | 0.867 g/ml |
| align="center" | 0.867 g/ml |
||
|- bgcolor="#DDDDDD" |
|- bgcolor="#DDDDDD" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Dietil eter]] |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub> |
| align="center" | CH<sub>3</sub>CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub> |
||
| align="center" | 35 °C |
| align="center" | 35 °C |
||
Red 43: | Red 43: | ||
| align="center" | 0.713 g/ml |
| align="center" | 0.713 g/ml |
||
|- bgcolor="#DDDDDD" |
|- bgcolor="#DDDDDD" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Hloroform]] |
||
| align="center" | CHCl<sub>3</sub> |
| align="center" | CHCl<sub>3</sub> |
||
| align="center" | 61 °C |
| align="center" | 61 °C |
||
Red 49: | Red 49: | ||
| align="center" | '''1.498 g/ml''' |
| align="center" | '''1.498 g/ml''' |
||
|- bgcolor="#DDDDDD" |
|- bgcolor="#DDDDDD" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Etil acetat]] |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-C(=O)-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub> |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-C(=O)-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub> |
||
| align="center" | 77 °C |
| align="center" | 77 °C |
||
Red 55: | Red 55: | ||
| align="center" | 0.894 g/ml |
| align="center" | 0.894 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCFF" |
|- bgcolor="#FFCCFF" |
||
| align="center" colspan="5" | ''' |
| align="center" colspan="5" | '''Polarna aprotonska otapala''' |
||
|- bgcolor="#FFCCFF" |
|- bgcolor="#FFCCFF" |
||
| align="center" | [[1,4- |
| align="center" | [[1,4-dioksan]] |
||
| align="center" | <u>/-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-\</u> |
| align="center" | <u>/-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-\</u> |
||
| align="center" | 101 °C |
| align="center" | 101 °C |
||
Red 63: | Red 63: | ||
| align="center" | '''1.033 g/ml''' |
| align="center" | '''1.033 g/ml''' |
||
|- bgcolor="#FFCCFF" |
|- bgcolor="#FFCCFF" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Tetrahidrofuran]] (THF) |
||
| align="center" | <u>/-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-\</u> |
| align="center" | <u>/-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-\</u> |
||
| align="center" | 66 °C |
| align="center" | 66 °C |
||
Red 69: | Red 69: | ||
| align="center" | 0.886 g/ml |
| align="center" | 0.886 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCFF" |
|- bgcolor="#FFCCFF" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Dihlorometan]] (DCM) |
||
| align="center" | CH<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub> |
| align="center" | CH<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub> |
||
| align="center" | 40 °C |
| align="center" | 40 °C |
||
| align="center" | 9.1 |
| align="center" | 9.1 |
||
| align="center" | '''1.326 g/ml''' <!-- ### |
| align="center" | '''1.326 g/ml''' <!-- ### Polarna aprotonska otapala ### --> |
||
|- bgcolor="#FFCCFF" |
|- bgcolor="#FFCCFF" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Aceton]] |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-C(=O)-CH<sub>3</sub> |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-C(=O)-CH<sub>3</sub> |
||
| align="center" | 56 °C |
| align="center" | 56 °C |
||
Red 81: | Red 81: | ||
| align="center" | 0.786 g/ml |
| align="center" | 0.786 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCFF" |
|- bgcolor="#FFCCFF" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Acetonitril]] (MeCN) |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-C≡N |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-C≡N |
||
| align="center" | 82 °C |
| align="center" | 82 °C |
||
Red 87: | Red 87: | ||
| align="center" | 0.786 g/ml |
| align="center" | 0.786 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCFF" |
|- bgcolor="#FFCCFF" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Dimetilformamid]] (DMF) |
||
| align="center" | H-C(=O)N(CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub> |
| align="center" | H-C(=O)N(CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub> |
||
| align="center" | 153 °C |
| align="center" | 153 °C |
||
Red 93: | Red 93: | ||
| align="center" | 0.944 g/ml |
| align="center" | 0.944 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCFF" |
|- bgcolor="#FFCCFF" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Dimetil sulfoksid]] (DMSO) |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-S(=O)-CH<sub>3</sub> |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-S(=O)-CH<sub>3</sub> |
||
| align="center" | 189 °C |
| align="center" | 189 °C |
||
| align="center" | 47 |
| align="center" | 47 |
||
| align="center" | '''1.092 g/ml'''<!-- ### |
| align="center" | '''1.092 g/ml'''<!-- ### Polarna protonska otapala ### --> |
||
|- bgcolor="#FFCCCC" |
|- bgcolor="#FFCCCC" |
||
| align="center" colspan="5" | ''' |
| align="center" colspan="5" | '''Polarna protonska otapala''' |
||
|- bgcolor="#FFCCCC" |
|- bgcolor="#FFCCCC" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Acetatna kiselina]] |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-C(=O)OH |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-C(=O)OH |
||
| align="center" | 118 °C |
| align="center" | 118 °C |
||
Red 113: | Red 113: | ||
| align="center" | 0.810 g/ml |
| align="center" | 0.810 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCCC" |
|- bgcolor="#FFCCCC" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Izopropanol]] (IPA) |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-CH(-OH)-CH<sub>3</sub> |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-CH(-OH)-CH<sub>3</sub> |
||
| align="center" | 82 °C |
| align="center" | 82 °C |
||
Red 125: | Red 125: | ||
| align="center" | 0.803 g/ml |
| align="center" | 0.803 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCCC" |
|- bgcolor="#FFCCCC" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Etanol]] |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-OH</sub> |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-OH</sub> |
||
| align="center" | 79 °C |
| align="center" | 79 °C |
||
Red 131: | Red 131: | ||
| align="center" | 0.789 g/ml |
| align="center" | 0.789 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCCC" |
|- bgcolor="#FFCCCC" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Metanol]] |
||
| align="center" | CH<sub>3</sub>-OH |
| align="center" | CH<sub>3</sub>-OH |
||
| align="center" | 65 °C |
| align="center" | 65 °C |
||
Red 137: | Red 137: | ||
| align="center" | 0.791 g/ml |
| align="center" | 0.791 g/ml |
||
|- bgcolor="#FFCCCC" |
|- bgcolor="#FFCCCC" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Formijatna kiselina]] |
||
| align="center" | H-C(=O)OH |
| align="center" | H-C(=O)OH |
||
| align="center" | 100 °C |
| align="center" | 100 °C |
||
Red 143: | Red 143: | ||
| align="center" | '''1.21 g/ml''' |
| align="center" | '''1.21 g/ml''' |
||
|- bgcolor="#FFCCCC" |
|- bgcolor="#FFCCCC" |
||
| align="center" | [[ |
| align="center" | [[Voda]] |
||
| align="center" | H-O-H |
| align="center" | H-O-H |
||
| align="center" | 100 °C |
| align="center" | 100 °C |
Verzija na dan 20 februar 2008 u 22:26
Otapalo (rastvarač) je tekućina koja otapa (rastvara) drugu tekućinu, gas ili drugu materiju, a rezultat otapanja se naziva otopina (rastvor). Najčešće otapalo u svakodnevnom životu je voda. Ostala otapala su uglavnom organski spojevi. Otapala obično imaju nisku tačku ključanja te dosta lahko isparavaju, te ih je lahko ukloniti destilacijom. Kada se upotrebljavaju otapala, potrebno je izabrati takva otapala koja ne stupaju u hemijske reakcije s spojevima koja se otapaju, odnosno moraju biti inertna. Dalje, otapala se mogu dodavati radi izvlačenja (ekstrakcije) nekih tvari iz smjese. Primjer za to je spravljanje čaja, gdje prokuhana voda izvlači korisne sastojke iz lišća i time omogućuje iskorištavanje tih sastojaka. Koncentracija otopine je količina otopljenih materija u određenoj količini otapala. Rastvorljivost je maksimalna količina određene materije koju je moguće otopiti u određenom otapalu na datoj temperaturi. Prilikom rastvaranja supstanci vrijedi empirijsko pravilo: Slično se rastvara u sličnom, dakle, polarne molekule se obično dobro rastvaraju u polarnim rastvaračima (npr. voda, metanol), a nepolarne u nepolarnim (heksan, benzen). Mjerilo polarnosti otapala je njegova dielektrična konstanta.
Podjela otapala
Otapala se dijele na nepolarna, polarna - protonska (disocijacijom daju proton) i polarna - aprotonska (nemaju proton koji disocira). Otapala čija je dielektrična konstanta niža od 15 se smatraju nepolarnim.
Solvent | Hemijska formula | Tačka ključanja | Dielektrična konstanta | Gustoća |
---|---|---|---|---|
Non-Polar Solvents | ||||
Heksan | CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3 | 69 °C | 2.0 | 0.655 g/ml |
Benzen | C6H6 | 80 °C | 2.3 | 0.879 g/ml |
Toluen | C6H5-CH3 | 111 °C | 2.4 | 0.867 g/ml |
Dietil eter | CH3CH2-O-CH2-CH3 | 35 °C | 4.3 | 0.713 g/ml |
Hloroform | CHCl3 | 61 °C | 4.8 | 1.498 g/ml |
Etil acetat | CH3-C(=O)-O-CH2-CH3 | 77 °C | 6.0 | 0.894 g/ml |
Polarna aprotonska otapala | ||||
1,4-dioksan | /-CH2-CH2-O-CH2-CH2-O-\ | 101 °C | 2.3 | 1.033 g/ml |
Tetrahidrofuran (THF) | /-CH2-CH2-O-CH2-CH2-\ | 66 °C | 7.5 | 0.886 g/ml |
Dihlorometan (DCM) | CH2Cl2 | 40 °C | 9.1 | 1.326 g/ml |
Aceton | CH3-C(=O)-CH3 | 56 °C | 21 | 0.786 g/ml |
Acetonitril (MeCN) | CH3-C≡N | 82 °C | 37 | 0.786 g/ml |
Dimetilformamid (DMF) | H-C(=O)N(CH3)2 | 153 °C | 38 | 0.944 g/ml |
Dimetil sulfoksid (DMSO) | CH3-S(=O)-CH3 | 189 °C | 47 | 1.092 g/ml |
Polarna protonska otapala | ||||
Acetatna kiselina | CH3-C(=O)OH | 118 °C | 6.2 | 1.049 g/ml |
n-Butanol | CH3-CH2-CH2-CH2-OH | 118 °C | 18 | 0.810 g/ml |
Izopropanol (IPA) | CH3-CH(-OH)-CH3 | 82 °C | 18 | 0.785 g/ml |
n-Propanol | CH3-CH2-CH2-OH | 97 °C | 20 | 0.803 g/ml |
Etanol | CH3-CH2-OH | 79 °C | 24 | 0.789 g/ml |
Metanol | CH3-OH | 65 °C | 33 | 0.791 g/ml |
Formijatna kiselina | H-C(=O)OH | 100 °C | 58 | 1.21 g/ml |
Voda | H-O-H | 100 °C | 80 | 1.000 g/ml |