Bela I, kralj Ugarske

Bela I
Kralj Ugarske
Vladavina	6. decembar 1060 - 11. septembar 1063.
Prethodnik	Andrija I
Nasljednik	Salomon
Krunidba	6. decembar 1060.
Supružnik	Richeza Pjast
Djeca	Gejza I, kralj Ugarske Ladislav I, kralj Ugarske Lampert Arpad Sofija Arpad, vojvotkinja Saksonije Eufemija Arpad, vojvotkinja Olomouca Helena Arpad
Dinastija	Arpadovići
Otac	Vazul Arpad
Rođenje	1020.
Smrt	11. septembar 1063.

Bela I (mađarski: Béla I; slovački: Belo I; 1020 - 11. septembar 1063) bio je kralj Ugarske od 1060. do 1063. godine. Bio je potomak dinastije Arpad. Njegovo kršteno ime je Adalbert. Napustio je Ugarsku 1031. godine, zajedno sa svojom braćom Leventom i Andrijom, nakon pogubljenja njihovog oca Vazula. Došao je u Poljsku gdje je oženio Richezu, kćerku poljskog kralja Mješka II.

Vratio se u svoju domovinu nakon poziva njegovog brata Andrije, koji je u međuvremenu bio krunisan za kralja Ugarske. Andrija je dodijelio administraciju tzv. ducatus ili vojvodstvo, koje je obuhvatalo jednu trećinu teritorije kraljevine Ugarske, Beli. Odnos dva brata je postao napet kada je Andrija prisilio Belu da javno potvrdi pravo njegovog sina Salomon na ugarski tron 1057. godine. Bela se, uz pomoć svojih poljskih rođaka, pobunio protiv svog brata i svrgnuo ga 1060. godine. Izvršio je monetarnu reformu i pokorio posljednji ustanak u cilju obnove paganizma u Ugarskoj. Bela je bio smrtno ranjen kada mu se  srušio tron dok je sjedio na njemu.

Biografija

Djetinjstvo (prije 1031.)

Mnoge mađarske hronike, uključujući i Simon Kezinu "Gesta Hungarorum" i "Illuminated Chronicle", govore da je Belin otac bio Ladislas Ćelavi, rođak Stjepana, prvog kralja Ugarske. Međutim, većina mađarskih izvora tvrde da su Bela i njegova dva brata - Levent i Andrija - zapravo sinovi Ladislasovog brata Vazula. Također hronike tvrde da su njih trojica bili vanbračni sinovi njihovog oca jer su rođeni od žene iz Tatony klana. Moderni historičari prihvataju pouzdanost većine izvora i jednoglasno pišu da su tri brata bili sinovi Vazula i njegove konkubine. Bela je rođen 1020. godine. Međutim, raspravlja se da li je Bela bio drugi ili treći sin. Mađarski naučnici Gyula Kristo i Ferenc Makk pišu da je ime Bela najvjerovatnije izvedeno iz turskog pridjeva "bujla" ("plemeniti"). Međutim, ime može biti povezano sa slavenskom riječi "bela" ili biblijsko ime Bela.

U egzilu (1031. - 1048.)

Jedini sin kralja Stjepana, Emerik, je umro 2. septembra 1031. godine. Nakon toga, Vazul je imao najjače pravo da naslijedi kralja. Međutim, kralj je sumnjao da je Vazul bio naklonjen paganizmu pa je favorizirao sina svoje sestre Petra Orseola. Kako bi osigurao naslijeđe svog nećaka, Stjepan je Vazula oslijepio. Nakon toga, Bela i njegova dva brata su pobjegla iz kraljevstva. Prvo su se naselili u Bohemiji, a kasnije su preselili u Poljsku gdje su naišli na topli prijem od strane kralja Mješka II. Prema mađarskoj hronici, Bela je učestvovao u poljskoj ekspediciji protiv paganskog Pomeranskog vojvodstva i porazio njihovog vojvodu "u borbi jedan na jedan". "Illuminated Chronicle" pripovijeda da je poljski monarh "pohvalio Belinu hrabrost i snagu i darovao mu sva pomeranijska priznanja". Kralj mu je čak dao i ruku svoje kćerke Richeze. Mađarski naučnik Ferenc Makk piše da Bela nije bio kršten i da je kršten neposredno pred brak i dobio ime Bela koje je germanskog porijekla.