Regeneracija (biologija)
Regeneracija znači da je organizam sposoban za ponovni rast izgubljenih dijelova, tako da se vraća originalna morfologija i/ili funkcija. To je termin u oblasti razvojne biologije.[1]
Regeneraciju organa treba razlikovati od regeneracije tkiva koja se obično označava kao reparacija. Reparacija, krvnih ćelija ili epitela, naprimjer, u funkciji je održavanja redovnog "pogona" organizma, putem obnavljanja izgubljenih ćelija koje su neophodne za održavanje homeostaze u redovnim i vanrednim uvjetima.
Sposobnost da se regenerira se razlikuje u različitim grupama organizama. Dok triton, naprimjer, može regenerirati odsječene udove, sisari ne mogu. Regeneracija u daždevnjaka se javlja u dva velika koraka, prvi: ćelijska diferencijacija odraslih ćelija u matične ćelije, stanje koje je slično embrionskim ćelijama, a drugi: razvoj novog tkiva (de novo), od ovih ćelija, više ili manje na isti način na koji se razvijao prvi put.[2][3]
Jednostavnije životinje poput pljosnatih crva, mogu se lako regenerirati jer odrasli zadržavaju više matičnih ćelija u organizmu. One mogu migrirati na oštećene dijelove tijela, a zatim se podijeliti i diferencirati da nadoknade nedostajuće tkivo.[4]
Obnavljanje izguljenih tkiva i organa je najjednostavnije kod najjednostavnijih višećelčijskih životinja, među kojima je i hidra, naprimjer. Po činjenici da i iz malih dijelova tijera možr regenerirati cijeli organizam stekla je epitet besmrtnog biološkog sistema, koji ne poznaje ni proces starnja.
Općenito uzevši, sposobnost regeneracije opada sa stepenom složenosti nervnog sistema: najuspješnije se obnavljaju organizmi sa mrežastim i vrpčastim nervnim sistemom, dok životinje sa cjevastim imaju, u tom pogledu, imaju bitna ograničenja. Takva je i većina sisara, uključujući i čovjeka. Ipak, i oni su zadržli mogućnost reegneracije koja je ponekad preduvjet za održavanje homeostaze i preživljavanje.
Regeneracija jetre je jedan od najčesće proučavanih i najzanimljivijih oblika rasta i nadomještanja (obnavljanja) tkiva kod odraslih organizama. U eksperimentalnim uvjetima (kod laboratorijskog pacova) redovno se zapaža da se čak i obimnija odstranjenja dijelova jetre (i do 30% njene ukupne mase) nadoknade već u toku prve sedmice nakon operativnog zahvata. Odmah nakon odstranjenja dijela jetre, počinje povećavanje volumena njenih ćelija i njihovih jedara, a mitotska aktivnost se intenzivira krajem prvog postoperativnog dana. U toku drugog dana učestalost ćelija u diobi sa normalnim 0, 001% poraste oko 3000 puta, tj. dostigne 3%, a zatim se postepeno vraća na normalu. Na taj način, za sedam dana, gotovo se potpuno nadoknadi izgubljena tkivna masa.
Regeneracija bubrega takoder obuhvata mnoge naprijed pominjane pojave i procese obnavljanja i nadomještanja izgubljenih organskih dijelova i funkcija. Nakon odstranjenja jednog bubrega, pa čak i dijela drugog, poslije izvjesnog vremena dolazi do bujanja preostalog parnjaka ili njegovog sačuvanog dijela. Ta pojava se ne može dovesti u vezu sa povećanjem funkcijskog opterećenja, zbog toga što u eksperimentalnim situacijama (kod laboratorijskih životinja) u kojima se izlučevine jednog od bubrega, na pogodan operativni način, ponovo vraćaju u cirkulaciju, pomenuto bujanje, rast i regeneracija potpuno izostaju.
Regeneracija žlijezda je posebno zanimljiv primjer medusobnog podešavanja rasta i nadomještanja u ljudskom organizmu. Taka produkti hipofize stimuliraju rast i regeneraciju štitne žlijezde, kore nadbubrežnih i spolnih zlijezda itd. Kompenzacijski prekomjerni rast (hipertrofija) javlja se i nakon djelimicnog ili potpunog odstranjenja samo jedne od parnih žlijezda. Otklanjanje samo jedne od pljuvačnih žlijezda, npr., uočljivo stimulira bujanje preostale žlijezde-parnjaka.
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-686-8.
- ^ Hall J. E., Guyton A. C. (2006): Textbook of medical physiology, 11th edition. Elsevier Saunders, St. Louis, Mo, ISBN 0-7216-0240-1.
- ^ Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-222-6.
- ^ Odelberg SJ.Unraveling the molecular basis for regenerative cellular plasticity.PLoS Biol. 2004 Aug;2(8):E232. PMID 15314652