Rimokatoličko groblje Hrast

Rimokatoličko groblje Hrast nalazi se u naselju Hrast, nedaleko od Franjevačkog samostana i ostataka Crkva svete Marije u Jajcu, Bosna i Hercegovina. Na sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj 20. do 26. januara 2004. godine, groblje proglašeno je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović , Ljiljana Ševo (predsjedavajuća) i Tina Wik.

Historija

Gradsko katoličko groblje u Jajcu vrlo staro. Datumi na pojedinim nadgrobnim spomenicima datiraju od 1719. godine, što ne znači da ovo groblje nije još starijeg datuma. Do 1961. godine u groblju se nalazilo nekoliko srednjovjekovnih nadgrobnika. U jednom izvještaju iz 1961. god, navodi se podatak da je »pri dnu groblja prisutno nekoliko srednjevjekovnih stećaka» stablo lipe koje predstavlja dendrološku vrijednost flore tih krajeva. Groblje pruža neke elemente za proučavanje socioprofesionalne i nacionalne strukture stranih državljana koji su se nastanjivali u Jajcu poslije austrougarske okupacije.

Opis

Zauzima površinu od 1 hektara i 28 ari. Groblje je smješteno na maloj uzvišici koja počinje na jugoistoku i postepeno se penje prema najvišoj koti koja se nalazi na sjeverozapadnoj strani kompleksa. Otprilike na polovini groblja nalazi se centralna staza postavljena u pravcu sjeverozapad – jugoistok, sa grobnom kapelicom na sredini, nastaloj u doba austrougarske uprave. Glavni ulaz u groblje se nalazi sa sjeverozapadne strane.

Na groblju ima dosta i pojedinačnih obiteljskih grobnica, naročito iz vremena austorugarske vladavine. Najstariji spomenici su u obliku stele, visoke oko 80 cm, koja je lučno završena. Ukrasi su izrađivani uglavnom u plitkom reljefu, nekad vješto, a nekad vrlo jednostavno urađeni. Prikaz križa je obavezan na svakoj steli, ali u raznim varijantama kao što su latinski križ, kalvarija-golgota. Na nekim stelama je donja polovina rezervirana za natpis. Natpis može biti kratak i urezan je na dnu stele, a ponekad zauzima donju polovinu spomenika. Materijal za izradu nadgrobnika je najčešće kamen i to krečnjak, sedra i posebna vrsta lokalnog pješčara.

U groblju se nalaze i tri spomenika austrougarskim vojnicima koji su služili vojni rok u Jajcu, a koji su poginuli u borbama u Srbiji za vrijeme I svjetskog rata. Ovakvi spomenici se sreću na svim gradskim grobljima po Bosni i Hercegovini i većinom su u obliku stele.

Kontinuitet sahranjivanja u groblju u Jajcu se nastavlja i između dva svjetska rata i u vremenu iza II svjetskog rata, kada počinje uveliko podizanje mramornih i granitnih grobnica i koje se zadržalo sve do današnjih dana.

Literatura

• Đoko Mazalić - Stari grad Jajce, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, n.s. sveska VII, Sarajevo, 1952, 59-100.
• Hamdija Kreševljaković - Stari bosanski gradovi, Naše starine I, Sarajevo, 1953, 7-47.