Rimokatoličko groblje Rabić

Rimokatoličko groblje Rabić u Derventi nalazi uz magistralni put Sarajevo-Brod na maloj uzvišici, na raskrsnici obilaznica ka Derventi, Bosna i Hercegovina. Od centra Dervente udaljeno je oko 2 km prema jugu. Na sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj 7. do 11. oktobra 2003. godine, groblje proglašeno je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.

Historija

Početkom XIX stoljeća u derventskom kraju je bilo dosta nenaseljene zemlje, a time i mogućnosti za naseljavanje novog stanovništva. Tokom 1842. godine doseljena je veća grupa katolika iz kraja oko Ljubuškog, a 1850. godine iz kraja oko Travnika. Velike naseljavanje stanovništva se dogodilo naročito poslije 1878.godine i uspostavljanja austrougarske vlasti sa prostora Monarhije.

Opis

Groblje zauzima površinu od 3,92 hektara. Sa istočne strane graniči sa magistralnim putem koji ide dolinom rijeke Bosne od Sarajeva do Broda. Na njegovom sjeveroistočnom uglu je velika raskrsnica dvije obilaznice oko Dervente. Na jugoistočnoj strani je smješten vojni objekat, koji je i do danas aktivan, u kojem je 2003. godine došlo do eksplozije municije. Postojanje ovog skladišta (municije) ugrožava spomeničku cjelinu. Pored katoličkog groblja, nalazilo se jevrejsko groblje. Dijelio ih je put za selo Tetimu. Jevrejsko groblje je nastalo 1884. godine. Posljednji ukop u njega izvršen je 1941. godine. Do 70-tih godina XX stoljeća još je bilo nekoliko nadgrobnih spomenika na zapuštenom zemljištu. Po sjećanju savremenika bilo je to naljepše i najuređenije groblje u Derventi.

Najstariji spomenici su u obliku stele, visoke oko metar, koja je lučno završena. Ukrasi su izrađivani u plitkom reljefu. Prikaz krsta je obavezan na svakoj steli, ali u raznim varijantama kao što su latinski krst, kalvarija-golgota, više puta ponavljani krst. Na nekim krstovima su ispod vodoravnog kraka naznačeni brkovi (muška grobnica) ili dvije polulopte (ženska grobnica). Na nekim stelama je donja polovina rezervirana za natpis, koji se javlja na ovakvim stelama krajem XIX stoljeća. Natpis može biti kratak i urezan je na dnu stele, a ponekad zauzima donju polovinu spomenika. Koliko se mogla na starijim spomenicima pročitati godina sahrane, ukopavanje je počelo oko sredine XIX stoljeća.

Ovakvih spomenika ima na katoličkim grobljima u derventskom kraju, a izrađivali su ih kamenoresci iz sela Bunara, gdje se vadio meki pogodni kamen “meka graša”. Klesanje ovih stela počelo je polovinom XIX stoljeća, a izrađivani su za potrebe okolnog seoskog stanovništva još i u drugoj polovini XX stoljeća. Na Rabiću, već za austrougarske vladavine, polako nestaju. Klesani su po ugledu na nagrobne spomenike u Slavoniji.

Kontinuitet sahranjivanja u groblju u Rabiću se nastavlja i između dva svjetska rata i u vremenu iza II svjetskog rata, kada počinje uveliko podizanje mramornih grobnica i zadržalo se sve do danas, samo sa smanjenim intenzitetom jer je mnogo katoličkog življa tokom rata 1992-1995. godine napustilo Derventu.

Literatura

• Ahmet Omerhodžić - Derventa i okolina, Geografsko društvo Bosne i Hercegovine, Posebna izdanja, knjiga VI, Sarajevo, 1981.