Salonta

Salonta (rumunski: [saˈlonta]; mađarski: Nagyszalonta, Szalonta, njemački: Grosssalontha; turski: Salanta) je grad u okrugu Bihor, u geografskoj regiji Krišana, sjeverozapadna Rumunija, blizu mađarske granice.

Razvoj broja stanovnika
Godina	Br. stan.	±%
1910	15.514	–
1930	15.297	−1.4%
1948	14.447	−5.6%
1956	16.276	+12.7%
1966	17.754	+9.1%
1977	19.746	+11.2%
1992	20.660	+4.6%
2002	20.006	−3.2%
2011	17.042	−14.8%

Prema rumunskom popisu stanovništva iz 2011. godine, grad ima 17.042 stanovnika, a sačinjavaju ga Mađari (58,1%), Rumuni (38,83%), Romi (2,4%), Slovaci 0,4% i drugi (0,5%).^[1] U pogledu religije, 2002. godine 51,12% su činili pripadnici reformisane crkve (kalvinisti), 36,46% rumunski pravoslavci, 6,56% rimokatolici i 5,86% se odnosilo na baptiste, rumunske grko-katolike, pentekostalace i druge vjere.^[2]

Historija[uredi | uredi izvor]

Grad, kao dio Kraljevine Ugarske, prvi put je dokumentiran 1214. godine pod imenom Zolonta, a 1332. godine papski dokument koristio je ime Zalanta. Od 1587. godine korišten je mađarski pravopis Szalonta.

Do 16. vijeka bilo je to samo malo selo s oko 300 stanovnika i nalazilo se na zemlji porodice Toldi. Veći grad bila je tvrđava Culiser, koju su Turci 1598. godine uništili.

Culiser nikada nije obnovljen i Salonta je počela zauzimati važniju ulogu u regiji nakon 1606., kada je princ Transilvanije, Stephan Bocskai ovdje naselio 300 vojnika i prisvojio im zemlju. Izgradili su vlastite farme, ali morali su držati oružje spremnim da odvrate napad Turaka. 3. juni, dan u kojem su vojnici bili naseljeni, danas se proglašava "danom grada". Međutim, osmanski Turci su zauzeli grad 1660. godine i kao „Salanta“, postala je sandžačko središte vilajeta Varat sve do 1692. godine.

Mađarski pjesnik iz 19. vijeka János Arany rodio se i živio u Salonti veći dio svog života. Lajos Zilahy, još jedan poznati mađarski autor, također je rođen u Salonti, 27. marta 1891. godine. Salonta, skupa sa cijelom Transilvanijom, postala je dio Rumunije potpisivanjem Trianonskog mirovnog sporazuma 1920. Od 1940. do 1944. godine, kao rezultat Druge bečke nagrade, bila je dijelom Mađarske; nakon Drugog svjetskog rata, Pariskim mirovnim sporazumom ponovo su uspostavljene trianonske granice.

Klima i geografija[uredi | uredi izvor]

Salonta ima kontinentalnu vlažnu klimu, s toplim i vrućim ljetima i hladnim do vrlo hladnim zimama, ali relativno malo snijega. Prosječne godišnje padavine su 578 mm³.^[3] Prosječna januarska temperatura je -2,4 °C, a u julu je 20,7 °C (prosjek za niske i visoke). Nalazi se u ravnicama zapadno od Apusenskih Karpata na nadmorskoj visini između 91 i 100 metara nadmorske visine.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Salonta je u cijeloj zemlji poznata po proizvodnji kobasica Salam de Salonta koje se proizvode od 1970-ih. Većina državnih fabrika izgrađenih u doba komunizma otišla je u bankrot još od 1989. godine. Međutim, tokom 2000-ih bilo je značajnih stranih direktnih ulaganja u male fabrike i pogone za montažu - posebno u tekstilnu industriju.

2008. godine, Inteva Products LLC - velika multinacionalna kompanija - pokrenula je proizvodnju u svom pogonu u Salonti, jedinu u Rumuniji i jednu na svega pet u srednjoj i istočnoj Evropi. Inteva proizvodi kablove i rezove i ostale dijelove automobila u pogonu Salonta.^[4]

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

Grad Salonta bio je domaćin nacionalnom prvenstvu u jedrilicama Rumunije 2006. godine (Campionat naţional de aeromodelism), a njegov tim Metalul Salonta već je nekoliko puta osvajao prvenstvo.^[5]

Sport[uredi | uredi izvor]

Košarka: CSS "TEODOR NES" SALONTA^[6]^[7]^[8]^[9]

Tengo Salonta je Salontin nogoteniski tim, vrlo uspješan klub na nacionalnom nivou, a također i prvaci Svjetskog kupa u nogotenisu, osvojenog 2017. nakon rezultata 3–1 u finalu protiv češkog kluba iz Karlovy Vary, domaćina turnira.^[10]

Fudbal je takođe sport sa dugom tradicijom u gradu koji se nalazi blizu mađarske granice. Olimpia Salonta je ekipa Salonte, osnovana je 1911. godine, a klub je igrao uglavnom u trećoj i četvrtoj ligi, sa 31 sezonom u trećoj ligi rumunskog fudbalskog liga sistema.

10 godina, između 2003. i 2013., u Salonti je postojao drugi fudbalski klub, Liberty Salonta, klub s jakom akademijom na nacionalnom nivou koji je s vremenom promovirao mnoge zanimljive igrače, čak se probivši u prvu ligu 2006., ali je prodao svoje mjesto klubu UTA Arad i nikada nije igrao na najvišem nivou rumunskog fudbala.