Spisak ilirskih vladara

S Wikipedije, slobodne enciklopedije

Lista ilirskih vladara predstavlja vladare ilirskih plemena i države (država) od početka IV stoljeća do završetka perioda ilirske samostalnosti.

Iliri nisu ostavili nikakve pisane dokumente o svojoj prošlosti. Sve što se o njima zna zasniva se na tekstovima grčkih i rimskih autora, koji ih nazivaju „barbarima“. Grci identifikuju Ilire kao etnos koji se razlikuje od Makedonaca, Tračana, plemena u Epiru i njih samih. Arheološki nalazi (metalni proizvodi, keramika) na širokoj ilirskoj teritoriji, pokazuju da su Iliri i Grci bili u kontaktu već tokom VIII i VII stoljeća, pogotovo od vremena osnivanja kolonija na obalama Jonskog i Jadranskog mora: Epidamnus (Drač), Appolonia, Issa (Vis), Pharos (Hvar).[1]

Prvi pomen Ilira u međugrčkim odnosima vezan je za 424. god. pne.[2] Tada je došlo do rata Makedonaca na čelu sa kraljem Arhalejem i sjevernomakedonskog plemena Linkesta sa kraljem Arabajem, koje je živjelo u današnjoj oblasti Pelagoniji i grada Bitole. Linkesti su se već decenijama borili za svoju nezavisnost protiv sve moćnije dinastije Argeada. Iliri, sa svojim vladarem Sirom (Strabon navodi da je Sira vladar a ne i kralj), koji je oženio Arabajevu kćerku, stali su na stranu linkestidskog vladara [3] Kasnije se njegova kćer Euridika (to ime je dobila kao makedonska kraljica, dok su je predhodno zvali Ilirka i varvarka), udala za makedonskog kralja Amintu i rodila mu tri sina: Aleksandra II, Perdiku III i Filipa II. Bez obzira na ženidbu kralja Aminte sa ilirskom princezom, upadi Ilira na makedonsku teritoriju nisu prestajali, jer je novi vladar Ilira postao Bardil (prvi ilirski kralj).

Ilirski vladari[uredi | uredi izvor]

Ilirske ličnosti u legendama[uredi | uredi izvor]

Postoji nekoliko grčkih legendi, koje pod okriljem drugačijeg mitološkog svijeta i geografije iznose stvarne događaje i kontakte Grčke sa Ilirima, svojim sjevernim susjedima:[4][5]

  • Kadmo, Feničanin, koji je u potrazi za sestrom Evropom, došao međi Ilire [6]
  • Harmonija, Kadmova žena
  • Polifem, jednoki kiklop, Ilirov otac
  • Galatija, Polifemova žena i Ilirova majka
  • Ilir, Kadmov i Harmonijin sin, rodonačelnik Ilira[4]

Ilirovi sinovi[uredi | uredi izvor]

  • Enheleus, rodonačelnik Enhelejaca[7]
  • Autarus, rodonačelnik Autarijata
  • Dardanus, rodonačelnik Dardanaca
  • Medus, rodonačelnik Meda
  • Taulas, rodonačelnik Taulanata
  • Perhebus, rodonačelnik

Ilirove kćerke[uredi | uredi izvor]

  • Parto, rodonačelnica Partina
  • Daorto, rodonačelnica Daorsa
  • Dasaro, rodonačelnica Dasareta

Slijedeći u genealogiji[uredi | uredi izvor]

  • Panonius, Autarusov sin, rodonačelnik Panona
  • Skordiskus, Panoniusov sin, rodonačelnik Skordiska
  • Tribalus, Panoniusov sin, rodonačelnik, Tribala

U Homerovoj Ilijadi[uredi | uredi izvor]

  • Pirehmo, vladar Peonaca u Trojanskom ratu, ubio ga Patroklo[5]
  • Asteropej, vladar Peonaca u Trojanskom ratu, poslije Pirehma
  • Enej, vladar Dardanaca u Trojanskom ratu

Ilirski vladari iz plemena Dardanaca[uredi | uredi izvor]

U danačnjoj historiografiji ilirski vladari od Bardila do Mitila se svrstavaju u pleme Dardanaca[8],[9], Grabea[10] ili Enhelejaca.

  • Sira, vladar saveza plemena (kraj V-početak IV vijeka p. n. e. ). Njegova kćer Euridika (to ime je dobila kao makedonska kraljica) se udala za makedonskog kralja Amintu III i rodila mu tri sina: Aleksandra II, Perdiku III i Filipa II.
  • Bardil, prvi imenovani ilirski kralj (393-359. p. n. e.),[8]
  • Grab, kralj (356-344. pne),[10]
  • Pleurat I, kralj.[10]
  • Klit, kralj (335-325. pne), poznat po borbi sa Aleksandrom Makedonskim[9]
  • Bardil II, kralj (302-280. pne), udao je kćerku za epirskog kralja Pira
  • Monun, kralj (280-270. pne), prvi kralj koji je kovao novac[8][11]
  • Mitil, kralj (270-260. pne) , poznat po kovanom novcu[11]
  • Longar, prvi izričito naveden kao dardanski kralj[7]
  • Bato, drugi spomenuti dardanski kralj (3-2. vek p. n. e.)[12][13]
Metalna statua kralja Glauka kao eksponat na Izložbi ilirskih kraljeva

Ilirski vladari iz plemena Taulanata[uredi | uredi izvor]

  • Glauk, kralj (325-302. pne), posvjedočen kao kralj i Taulanata i Ilira ]).[14]
Dvije ilirske države postojale su istovremeno za vrijeme Longara (Dardanska Kraljevina) i Agrona i Teute (Ardijejska kraljevina)

Ilirski vladari iz plemena Ardijejaca[uredi | uredi izvor]

Novac kralja Gencija
  • Gencije, kralj (181-168. pne), sin Pleurata III, i posljednji ilirski kralj[18]

Ilirski vladari iz plemena Histra[uredi | uredi izvor]

Ilirski vladari iz plemena Dalmata[uredi | uredi izvor]

Ostale historijske ilirske ličnosti[uredi | uredi izvor]

  • Audata, kćerka ili unuka kralja Bardila, kasnije makedonska kraljica, prva žena makedonskog kralja Filipa II, uzela grčko ime Euridika
  • Bircena, kćerka ilirskog kralja Bardila II, kasnije epirska kraljica, udata za kralja Pira
  • Triteuta, prva Agronova žena, kasnije se udala za Demetrija Hvarskog
  • Etuta, kćerka dardanskog prvaka Monuna, udata za ardijejskog kralja Gencija
  • Monun II Dardanski, dardanski vladar, u albanskim izvorima i kralj, udao kćerku za ardijejskog kralja Gencija
  • Karavancijus, brat kralja Gencija
  • Skerdilaida, sin kralja Gencija
  • Pleurat, sin kralja Gencija
  • Balej, nepoznati vladar Ilira, čije postojanje nije potvrđeno pisanim izvorima. Prema opštehrivaćanom mišljenju Artura Evansa sjedište mu se nalazilo u Risnu, poslije 167. god. pne. Pojavljuje se nakon Gencija, sa bogatom emisijom novca iz Risna i sa Hvara.[19] Nakon istraživanja poljskih arheologa, datiranja radioaktivnom metodom C14 i analizom keramike koja se pojavljuje zajedno sa serijom novca, Balej je vladao sredinom III vijeka p.n.e, sa sjedištem u Risnu.[20]
  • Pines, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[21]
  • Baton Breučki, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[21]
  • Baton Desidijatski, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[22]

Strani vladari[uredi | uredi izvor]

Kraljevi Makedonije i Epira[uredi | uredi izvor]

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Cabanes, Pierre (1988). Les illyriens de Bardylis à Genthios 1 csillagozás IVe-IIe siècles avant J.-C. Amazon (French) Paperback.
  • Dr Životije Đorđević, Kosovo i Metohija kroz vekove, Jagodina, 2009.
  • Dragan Brujić, Vodič kroz svet antike, Beograd, 2005.
  • Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove, Beograd, 2000.
  • Bojanovski, Ivo (1988). BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA. ANUBiH, Sarajevo.
  • Miočević, Duje Rendić (1968). Ilirski vladari u svjetlu numizmatičkih i epigrafskih izvora (PDF). Historijski zbornik, Povijesno društvo Hrvatske, Zagreb. Arhivirano s originala (PDF), 30. 1. 2020. Pristupljeno 28. 3. 2020.
  • Papazoglu, Fanula (1969). Poreklo i razvoj ilirske države. ANUBiH - DJELA KNJIGA XXX , CENTAR ZA BALKANOLOŠKA ISPITIVANJA Knjiga l. SARAJEVO. Arhivirano s originala, 14. 7. 2020. Pristupljeno 30. 12. 2020.
  • Papazoglu, Fanula (1967). Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba. Tribali, Autarijati, Dardanci, Skordisci i Mezi (PDF). ANUBiH, Sarajevo. Arhivirano s originala (PDF), 23. 9. 2018. Pristupljeno 28. 3. 2020.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Stare civilizacije - Iliri
  2. ^ Eleni Zimi – Iliri (prema Cabanes – Iliri od Bardila do Gencija
  3. ^ Papazoglu, 1969, s.123
  4. ^ a b "Tijana Križanović - Kulturne interakcije na egejsko-jadranskom prostoru krajem brončanog i početkom željeznog doba sa posebnim naglaskom na razvoj i strukturu mita, Godišnjak 44, 2015" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 27. 10. 2020. Pristupljeno 28. 3. 2020.
  5. ^ a b "Adnan Kaljanac - Mehanizmi identificiranja u brončanodobnim zajednicama homerskog doba" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 19. 3. 2020. Pristupljeno 28. 3. 2020.
  6. ^ Marjeta Šašel Kos - Cadmus and Harmonia in Illyria . Arheološki vestnik, 1993. st.113
  7. ^ a b "John Wilkes - the Illiyans". Elektronska verzija. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  8. ^ a b c "Zef Mirdita - Dardanci i Dardanija u antici". Hrvatski institut za povijest, Zagreb, 2015. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  9. ^ a b c "N.G.L. Hammond, F.W Wallbank - A HISTORY OF MACEDONIA". Oxford university press, 2001. Pristupljeno 9. 2. 2016.
  10. ^ a b c "Pierre Cabanes – Od Bardilisa do Gencija". Zagreb, Svitava, 2002. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  11. ^ a b "Duje Rendić – Miočević – O tipologiji novca kralja Monunija i pitanje njegovog identiteta" (PDF). ANUBiH - KNJIGA XIX , CENTAR ZA BALKANOLOŠKA ISPITIVANJA Knjiga l7. SARAJEVO, 1981. Arhivirano s originala (PDF), 30. 11. 2020. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  12. ^ Papazoglu, 1967
  13. ^ "Pierre Cabanes - Les Illyriens, aux limites du monde grec". Arhivirano s originala, 14. 2. 2018. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  14. ^ a b Papazoglu, 1969
  15. ^ "Gustav Zippel - Die Römische Herrschaft in Illyrien". Lajpcig, 1877. Pristupljeno 9. 12. 2018.
  16. ^ a b "Henri A. Ormerod - Drevna piratstva". The Johns Hopkins University Press, Baltimor, Maryland, 1997. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  17. ^ a b "Salmedin-Mesihovic-ORBIS-ROMANVS-Udzbenik za historiju klasicne rimske civilizacije -Prvi ilirski rat, s.346 - Drugi ilirski rat, s. 350". 30, Sarajevo, 2015. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  18. ^ a b John Wilkes - Iliri; Laus, Split 2001
  19. ^ Miočević, 1968
  20. ^ "Piotr Dyczek: Ilirski kralj Balej, kralj Agron i kraljica Teuta iz antičkog Risiniuma". Studije iz antičkog svijata, 2013. Pristupljeno 9. 2. 2022.engleski: '
  21. ^ a b "Salmedin Mesihović -RIMSKI VUK I ILIRSKA ZMIJA, Posljednja borba" (PDF). Filozofski fakultet Sarajevo, 2011. Arhivirano s originala (PDF), 21. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.
  22. ^ Ilirike
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Spisak_ilirskih_vladara&oldid=3560452"