Stara Evropa
Stara Evropa je naziv koji je prva počela upotrebljavati Marija Gimbutas kako bi opisala ono što je smatrala relativno homogenom i široko rasprostranjenom neolitskom kulturom u Evropi od 6.500. do 3.500. p. n. e. Izraz se odnosi na teritoriju od Egeja i Jadrana sa ostrvima na jugu, do Češke, Slovačke i južne Poljske na sjeveru i Moldavije i Ukrajine na istoku. U njenom glavnom djelu, The Goddesses and Gods of Old Europe: 6500–3500 B.C. (1982), ona je za sve te neolitske kulture koristila zajednički naziv "Stara Evropa". To je kultura matrijarhata, zemljoradnje i sjedilačkog načina života, jednakosti i mira, što je u suprotnosti sa kulturom koju su donijeli Indoevropljani i koja je bila patrijarhalna, stočarska, mobilna i ratnički orijentisana.[1]
Tokom sedmog, šestog i petog milenija p. n. e. poljoprivrednici jugoistočne Evrope stvorili su kulturni obrazac uporediv sa istim takvim u Mezopotamiji, Anadoliji i Egiptu.[2] Istovremeno stanovništvo ovog područja razvilo je daleko kompleksniju socijalnu organizaciju od njihovih zapadnih i sjevernih susjeda, izgradilo naselja koja su često bila mali gradovi,[3][4] stvaralo religiju i vladajuće institucije.
Na oko 3.000 arheoloških nalazišta pronađeno je oko 30.000 figurina, mnoštvo keramičkog posuđa, ukrašavanje vaza sa simbolima i raznim motivima, hramovi i svetilišta, pogrebna oprema, kao potvrda stepena razvijenosti tadašnje civilizacije.
Kulturu Stare Evrope moguće je podijeliti u pet manjih cjelina:
- Egej i centralni Balkan – Sesklo kultura (7. milenij), Starčevačka kultura (od 7. do 5. milenija),[5] Vinčanska kultura
- Jadran – Impresso kultura (od 7. do 5. milenija), Scolaria period, Danilska kultura, Kakanjska kultura, Butmirska kultura, Hvarsko-lisičićka kultura[6]
- Srednji Dunav – Starčevačko – Kereška – Kris kultura, Kultura trakaste keramike, Lenđel kultura, Petrešti grupa, Tisa kultura
- Istočni Balkan – Karanovo kultura (od 7. do 5. milenija), Anzabegovo kultura (od 7. do 5. milenija), Marica kompleks, Boian kultura
- Moldavija i zapadna Ukrajina – Dnjestar-Bug kultura, Kultura Cucuteni (4.500–3.000. p. n. e) (Tripolje)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Marija Gimbutas - The Goddesses and Gods of Old Europe". University of California Press - Berkeley, Los Anfeles. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ^ "Nenad N.Tasić - O značenju kvadrata i kruga u neolitskoj ornamentici" (PDF). ANUBIH – Godišnjak, Knjiga XXXVII, Sarajevo, 2008. Arhivirano s originala (PDF), 12. 10. 2020. Pristupljeno 9. 2. 2019.
- ^ Johannes Müller - High precision Tripolye settlement plans, demographic estimations and settlement organization
- ^ "Johannes Müller - Trypillia Mega-Sites and European Prehistory: 4100–3400 BCE". Taylor & Francis 22 January 2016. Pristupljeno 9. 2. 2019.
- ^ "J. Balen, Rajna Šošić Klindžić, Tomislav Hršak - Starčevačka kultura". Arheološki muzej u Zagrebu, 2014. Pristupljeno 9. 2. 2019.
- ^ "Alojz Benac, Sarajevo 1964 –STUDIJE O KAMENOM I BAKARNOM DOBU SJEVEROZAPADNOG BALKANA". Pristupljeno 9. 2. 2016.