Idi na sadržaj

Treći kutnjak (gornja vilica)

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Zubi čovjeka
Treći kutnjak (gornja vilica)
Treći kutnjak (gornja vilica)
Treći kutnjak (gornja vilica)
Zubi gornje vilice
Zubi donje vilice

Treći desni gornji kutnjak (lat. dens molaris tercius superior s. sapientiae dex.) je osmi i zadnji zub od medijalne linije u oba desna gornja kvadranta stalne denticije. To znači da samo mezijalno kontaktira sa drugim gornjim molarom, a okludira sa trećim kutnjakom iz donje vilice. Poznat je i pod imenom gornji umnjak ili zub mudrosti. Ovo je najvarijabilniji zub u gornjoj vilici i najčešće se javlja kao varijanta drugog gornjeg kutnjaka sa tri kvržice i malo manjom krunom. Uglavnom je manji od svog mandibularnog para, a i korijeni su mu kraći u odnosu na ostale gornje kutnjake i često spojeni u jednu formaciju. Osnovna funkcija ovog zuba je gnječenje i mljevenje hrane.

u gornjem dentalnom luku postoje dva umnjaka, koja se obilježavaju na sljedeći način:

  • stalni gornji desni treći kutnjak – 18;
  • stalni gornji lijevi treći kutnjak – 28.

Umnjak pokazuje pravilan znak ugla i luka i distalni nagib korijena, pod uslovom da ima "tipičan" oblik krune. Često može biti kongenitalno odsutan u vilici ili impaktiran, a i vrijeme nicanja varira.

Kruna zuba

[uredi | uredi izvor]

Kruna gornjeg umnjaka je manja u odnosu na ostale gornje molare. Pokazuje česte varijacije u obliku i veličini i može biti sasvim jednostavna i minijaturna ili pak izrazito velika. Kruna se opisuje iz pet apekata: bukalnog, palatinalnog, dva proksimalna i okluzalnog.

Bukalna površina ima oblik trapeza i u cijelosti je konveksna sa maksimumom konveksiteta u cervikalnoj i mezijalnoj trećini. Ova površina prelazi u mezijalnu u oštrijem luku nego u distalnu, odnosno pokazuje pravilan znak luka.

Palatinalna strana je manja i zaobljenija, što je uslovljeno prisustvom samo jedne palatinalne kvržice. Maksimum konveksiteta ove površine se nalazi u okluzalnoj trećini. Prelaz u proksimalne strane (mezijalnu i distalnu) je zaobljen.

Proksimalne površine su oblika pravougaonika i mezijalna strana je je viša, šira i ravnija od distalne.

Grizna površina je udubljena i ima najčešće srcolik ili trouglast oblik spoljašnjeg i unutrašnjeg okluzalnog polja. Glavna odlika ove površine su tri kvržice: meziobukalna, distobukalna i palatinalna.

Meziobukalna kvržica je oštra i ima četiri grebena, koja su dobila imena prema pravcu pružanja: bukalni kvržični greben (koji se pruža na bukalnu površinu), lingvalni kvržični ili triangularni greben (koji se spušta u unutrašnje okluzalno polje), mezijalni i distalni kvržični greben (koji se prostiru ka odgovarajućim proksimalnim stranama). Kvržica ima i četiri kose ravni: mezio- i distolingvalnu (funkcionalne površine) i mezio- i distobukalnu.

Distobukalna i palatinalna kvržica imaju slične detalje kao i prethodna, a nazivi su im u skladu sa pravcem pružanja. Palatinalna kvržica je najprostranija i blago je zaobljena.

Fisurni kompleks umnjaka je ekstremno varijabilan i sastavljen od brojnih iregularnih brazdi.

Vrat zuba

[uredi | uredi izvor]

Vrat zuba (lat. collum dentis) se nalazi u predjelu caklinsko-cementnog spoja i pokazuje sasvim blage krive pružanja.

Korijen zuba

[uredi | uredi izvor]

Korijen (lat. radix dentis) obično ima tri grane: palatinalnu, meziobukalnu i distobukalnu. One su često spojene (parcijalno ili kompletno) u jedan konični blok i nagnuti su distalno. Ponekad je prisutan i veći broj korjenova. Interesantna je činjenica da su umnjaci više regularni u pogledu morfologije, razvoja i nicanja kod primitivnih naroda, nego kod pripadnika bele rase (izvor potreban).

Dimenzije zuba

[uredi | uredi izvor]
Treći gornji kutnjak (umnjak)
Mezio-distalna širina Vestibulo-oralna širina Visina krune Dužina korena Ukupna dužina zuba
8,5 mm 10,0 mm 6,5 mm 11,0 mm 17,5 mm

Razvoj zuba

[uredi | uredi izvor]
Početak kalcifikacije Kompletno formirana kruna Nicanje (erupcija) Završen rast korjena
7 - 9 godina 12 - 16 godina 17 – 21 godina 18 - 25 godina