Hronologija bosanskohercegovačke historije

Predbosansko doba

• 168. p. n. e. - Ilirija (koja obuhvata Bosnu i Hercegovinu kao i druge buduće jugoslavenske teritorije) je pripojena Rimskom Carstvu.
• 395. n. e. - Nakon administrativne podjele Rimskog Carstva, Ilirija je pod kontrolom Istočnog Rimskog Carstva (Bizant), odnosno Carigrada. Ovim događajem započinje historija Bosne i Hercegovine kao regije na granici između Zapadne i Istočne Evrope.
• 5. vijek - Južni Slaveni počinju se sa sjevera naseljavati u Iliriju i Balkan.
• 7 i 8 vijek - Kršćanski misionari sa zapada su vrlo aktivni među Hrvatima, i donose latinsko pismo i zapadnu kulturološku orijentaciju.
• 863. - Misionarske aktivnosti bizantske braće, Ćirila i Metodija vodi do konverzije Srba i Bugara u pravoslavlje. Uvodi se slavenska liturgija sa pisanim jezikom i ćiriličnim pismom.
• 11. vijek - Pojava srpske prinčevine Rama, prvobitne bosanske države, koja je ubrzo pala pod uticaj katoličke hrvatske kraljevine.
• 1102. - Hrvatska unija sa Mađarskom.

Vrijeme Srednjeg vijeka i prve bosanske države

• 1180–1204. - Kulin Ban je, uprkos negodovanju katoličkog vrha, bio vrlo tolerantan prema krstjanima, pripadnicima Crkve bosanske.
• 1187. Bizantski car u Konstantinopolu priznaje nezavisnost Srbije i mađarska osvajanja u Hrvatskoj i Bosni, ali nije poznato ko je imao vlast na tom području. Sredinom sljedećeg vijeka je lokalna vlastela uživala dovoljno nezavisnosti od katoličkih i pravoslavnih sila da je heretička Bosanska crkva praktično bila državna religija u Bosni.

Povelja Kulina Bana iz 1189

• 29. august 1189. - Povelja bosanskog bana Kulina je napisana na starobosanskom narodnom jeziku i bosanskim pismom bosančicom. Ovaj dokument je ne samo najstariji dosad pronađeni bosanski državni dokument, nego je Povelja bosanskog bana Kulina i najstariji državni dokument kod svih južnoslovenskih naroda i država.
• 1252. - Premještanje sjedišta bosanskog biskupa iz Bosne u Đakovo. Ovo je bio jedan od najvažnijih događaja u historiji Crkve bosanske. Na ovaj način je rimska crkva izgubila bilo kakav kontakt i institucionalnu vezu sa Bosnom. Na upražnjeno mjestu bosanskog biskupa popunila je nova crkvena organizacija – Crkva bosanska. Pored toga, u narednih šest stoljeća u Bosni neće postojati regularna hijerarhija Katoličke crkve. Ovo će dovesti do sve većeg utjecaja Crkve bosanska na društveno-politički život Bosne.
• 1322–53. - Vladavina Stjepana II Kotromanića koji je osnovao moćnu bosansku državu, tek nominalno podređena Mađarskoj.
• 1346. - Krunisanje Uroša IV (Stefan Dušan od Raške, vladao od 1331–55.) u Skoplju kao cara Srba i Grka. U skop njegove carevina je ulazila i Hercegovinu.
• 1377. - Tvrtko I Kotromanić (1353–91) se proglašava kraljem Bosne i Srba, odbacujući mađarsku vlast. Pod njegovom krunom se nalazi dobar dio Jadranske obale. Bosna je bila na vrhuncu svoje moći.
• 1391. Smrću Tvrtka I Kotromanića nastupilo je vrijeme feudalne anarhije, slabljenje kraljevske moći i jačanje moćnih feudalnih porodica. Veći dio teritorija osvojenog u Dalmaciji i Hrvatskoj je vrlo brzo izgubljen.

Bosna pod osmanlijskim uticajem

• 1389. Osmanlijsko Carstvo uništava srbijansku vlastelu u bici na kosovskom polju.
• 1448. - Vladar Huma, Stjepan Vukić uzima titulu hercega, koja daje ime provinciji Hercegovini.
• 1463. - Osmanlije zauzimaju Bosnu i time ukidaju njenu nezavisnost.
• 1483. - Provincija Hercegovina je anektirana od strane Osmanlijskog Carstva.
• 1624. - Nakon 150 godina osmanlijske vladavine, dvije trećine stanovništva Bosne i Hercegovine su službeno muslimani.

Vrijeme Austro-Ugarske

• Juli 1878. - Na Berlinskom kongresu, habsburška monarhija Austro-Ugarska dobila pravo da okupira BiH.
• 5. oktobar 1908. - Austro-Ugarska formalno anektirala Bosnu i Hercegovinu, uprkos međunarodnim protestima.
• 1910. - Srpski pukovnik Dragutin Dimitrijević-Apis osnovao tajnu nacionalističku organizaciju "Crna ruka".

28. juni 1914: Nakon atentata na F. Ferdinanda u Sarajevu

• 28. juni 1914. - Bosanski student Gavrilo Princip, član "Crne ruke", izvršio atentat na austrijskog prijestolonasljednika Franz Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju u Sarajevu.
• 28. juli 1914. - Austro-Ugarska objavljuje rat Srbiji, što je i formalni početak Prvog svjetskog rata.

Bosna i Jugoslavija

• 1. decembar 1918. - Osnivanje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (Kraljevina Jugoslavija od 1929.), koja ujedinjuje Srbiju i Crnu Goru sa bivšim habsburškim zemljama.
• 1937. - Josip Broz Tito postaje generalni sekretar Komunističke Partije Jugolsavije (kasnije Liga komunista Jugoslavije LKJ).
• 10. april 1941. - Nakon njemačko-italijanske invazije i podjele Jugoslavije, uspostavljena je Nezavisna Država Hrvatska (uključujući Bosnu i Hercegovinu), sa Talijanom, grofom Aimonom od Spalata (Split), kao kraljem, i vladom sa Ante Pavelićem, vođom ustaškog pokreta.
• 29. novembar 1943. - U Jajcu partizani sa generalom Titom (kasnije maršalom) proglasili svoju vladu.
• 29. novembar 1945. - Proglašena Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ) s Titom na čelu Vlade. Tito je postao predsjednikom države 1953.
• Januar 1946. - Usvojen Ustav po kojem se uspostavlja federacija šest republika i dvije autonomne pokrajine. Komunistički režim zabranjuje organizaciju ‘Mladi Muslimani’, koja je htjela braniti prava Muslimana. Vlast je proglašava terorističkom organizacijom.
• April 1963. - Novi Ustav mijenja naziv zemlje u Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju (SFRJ).
• 1968. - Slavenski Muslimani (uglavnom Bošnjaci), nakon priznanja kao etnička grupa 1961., dobijaju status jednog od šest ‘naroda Jugoslavije’. Veća autonomija data federalnim jedinicama, a sistem kolektivnog vodstva i regularne rotacije političkih mjesta je usvojen u federaciji i u administraciji Bosne i Hercegovine.
• Februar 1974. - Novi federalni Ustav usvojen.
• 4. maj 1980. - Tito umire. Njegove odgovornosti prenesene na kolektivno federalno Predsjedništvo.
• 18. novembar 1990. - Izbori za Predsjedništvo BiH; tri nacionalističke stranke osigurale svih sedam mjesta.
• 9. decembar 1990. - Druga runda izbora za Skupštinu BiH: od 240 mjesta, SDA dobila 86, SDS 72, a HDZ BiH 44.

Alija Izetbegović

• 20. decembar 1990. - Tri vodeće stranke objavile koaliciju: Alija Izetbegović izabran za predsjednika republičkog Predsjedništva; Jure Pelivan iz HDZ-a izabran za premijera, a Momčilo Krajišnik iz SDS-a izabran za predsjednika Skupštine BiH.
• 26. april 1991. - Općine sa srpskom većinom u sjevero-zapadnoj Bosni unilateralno proglašavaju formiranje Srpske Oblasti Bosanska krajina. Republičke vlasti su ne prihvataju ovaj pokušaj, pribojavajući se povezivanja sa Srpskom Krajinom u Hrvatskoj.
• 30. juni 1991. - Evropska Zajednica (danas Evropska Unija) osigurala dogovor za prekid borbi u Sloveniji i Hrvatskoj (obje zemlje su objavile nezavisnost šest dana ranije), uz prijetnju sankcijama. Stipe Mesić postavljen za Predsjednika Predsjedništva SFRJ. Uveden tromjesečni moratorij na implementaciju hrvatske i slovenačke sukcesije.
• Septembar 1991. - Pored pokušaja Evropske Zajednice da se ugovori mir, borbe ponovo izbijaju u Hrvatskoj. U Bosni i Hercegovini razne srpske grupe u općinama sa srpskom većinom formiraju "Srpske Autonomne Oblasti" (SAO), a etničke tenzije rezultiraju u oružane incidente na granici između Hrvatske i Crne Gore.

Rat za nezavisnost Bosne i Hercegovine

1991.

• 15. oktobar 1991. - Skupština objavljuje nezavisnost Bosne i Hercegovine. Ovu rezoluciju odbacuju SAO.
• 24. oktobar 1991. - Srpski poslanici republičke Skupštine objavljuju formiranje Srpske Narodne skupštine.

1992.

• 9. januar 1992. - Srpska Narodna skupština proglasila autonomnu Republiku Srpsku Bosne i Hercegovine.
• Februar 1992. - Prateći dogovor prošlog mjeseca, Zaštitne snage UN-a (UNPROFOR) su uspostavljene od strane Vijeća sigurnosti. Snage su bile smještene u Sarajevo, a njihova mirovna uloga u Hrvatskoj je proširena i na BiH kasnije te godine.
• 29. februar–1. mart 1992. - Na referendumu, koji je bojkotiran od bosanskih Srba , 99,4% od onih koji su glasali (63% od cijelokupnog glasačkog tijela) je podržalo nezavisnost Bosne i Hercegovine. Država je proglašena nezavisnom i promijenila ime u Republika Bosna i Hercegovina.
• 27. mart 1992. - Proglašenje autonomne Srpske Republike Bosne i Hercegovine, pod vodstvom dr. Radovana Karadžića. U augustu iste godine nepriznata republika je promijenila ime u Republika Srpska.
• 7. april 1992. - Dva dana nakon početka srpske opsade Sarajeva, Bosna i Hercegovina je priznata kao suverena i nezavisna država od Evropske Unije i SAD-a.
• 19. maj 1992. - JNA objavila povlačenje svojih trupa iz Bosne i Hercegovine.
• 22. maj 1992. - Bosna i Hercegovina primljena u članstvo UN-a.
• 7. juli 1992. - Formiranje Hrvatske zajednice Herceg-Bosne pod vodstvom Mate Bobana, koja traži kontrolu nad 30% bh. teritorije.
• 26–27. august 1992. - Londonska konferencija u Ujedinjenom Kraljevstvu, vođena od strane Cyrus Vancea, bivšeg američkog državnog sekretara, i Lord Owena, bivšeg britanskog sekretara vanjskih poslova. Mirovni plan objavljen u oktobru u Ženevi, Švicarska.
• decembar 1992. - Nakon optužbi o etničkom čišćenju o organiziranom silovanju nesrpskog stanovništva, Komisija za ljudska prava UN-a je osudila srpsku stranu kao glavnog prekršitelja ljudskih rava u BiH. Na kraju mjeseca je Vijeće sigurnosti UN-a zahtijevalo pristup svim srpskim zatvorima i koncentracionim logorima.

1993.

• 22. februar 1993. - Vijeće sigurnosti UN-a odlučilo pokrenuti tužbu protiv svih ratnim zločinaca putem osnivanja Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, sa sjedištem u Hagu u Holandiji.
• Maj 1993. - Srpska Narodna skupština na Palama je odlučno odbila Vance-Owenov plan. Francuska, Rusija, Španija, Ujedinjeno Kraljevstvo i SAD predlažu foriranje šest ‘sigurnih zona’ za Bošnjake.
• 27. august 1993. - Tokom sjednice državnog Predsjedništva BiH, Hrvat Mile Akmadžić je smjenjen sa dužnosti premijera, što je bio znak rastećih tenzija između Bošnjaka i Hrvata. Njega je naslijedio Haris Silajdžić.
• 28. august 1993. - U Grudama službeno proglašena Hrvatska Republika Herceg-Bosna. Poslanici prihvatili Ženevski plan uz uslov da druge dvije strane pihvate plan. Isti dan, srpska Narodna skupština je glasala za plan.
• 31. august 1993. - Na sjednici Skupštine Republike Bosne i Hercegovine Ženevski plan je odbačen u tadašnjoj formi, ali su se poslanici dogovorili da bi plan trebao činiti osnovu daljnih pregovora.
• 27. septembar 1993. - U Velikoj Kladuši proglašena tzv. Autonomna Pokrajina Zapadna Bosna, a Fikret Abdić je postavljen za predsjednika. Alija Izetbegović je proglasio opsadno stanje na teritoriji takozvane Zapadne Bosne.
• 28. septembar 1993. - Većina delegata Bosanske konvencije prihvatilo Ženevski plan uz uslova da se sve teritorije oduzete od Bošnjaka vrate.

1994.

• 5. februar 1994. - Srpsko granatiranje pijace Markale u Sarajevu, kada je 68 ljudi poginulo, a dodatnih 144 ranjeno. Ujedinjene Nacije prijete vojnom intervencijom. Nakon ruske diplomatske inicijative dolazi do primirja oko Sarajeva.
• 8. februar 1994. - Mate Boban dao ostavku na poziciju predsjednika ‘Herceg-Bosne’.
• 25. mart 1994. - Premijer Republike Srpske, Vladimir Lukić, podnio ostavku.
• 31. mart 1994. - Proglašeno formiranje Federacije Bosne i Hercegovine, što dovodi do prekida sukoba između bosanskih Hrvata i Bošnjaka.
• 10. april 1994. - UN naredio NATO snagama prvo bombardovanje srpskih položaja oko Goražda.
• Maj 1994. - Krešimir Zubak izabran za prvog predsjednika Federacije BiH, Ejup Ganić za potpredsjednika, a Haris Silajdžić za premijera. Sljedećeg mjeseca je izabrana i vlada.
• Juli 1994. - Predstavljen plan ‘kontakt grupe’ (Francuska, Njemačka, Rusija, Ujedinjeno Kraljevstvo i SAD), kojim 51% teritorije BiH pripada Federaciji BiH, a 49% bosanskim Srbima. Bh. predsjednik Alija Izetbegović i hrvatski predsjednik Franjo Tuđman prihvatili plan.
• August 1994. - Zračni napadi NATO-a na položaje bosanskih Srba, nakon srpskih napada na snage UN-a i ponovnih napada na Sarajevo. Srbijanski predsjednik, Slobodan Milošević, formalno prekinuo veze sa bosanskim Srbima. Armija BiH savladala Abdićeve snage u Bihaću; hiljade pobunjeničkih vojnika i civila, uključujući i Abdića, pobjeglo na srpsku teritoriju u Hrvatsku.
• 1. septembar 1994. - Srpska Narodna skupština jednoglasno prihvatilo rezultate referenduma u Republici Srpskoj, na kojem je 96% glasača glasalo protiv plana Kontakt grupe.

1995.

• Mart 1995. - Objavljen vojni savez između Hrvatske vojske, Armije BiH i HVO-a, a vojne akcije protiv srpskih snaga intenzivirane.
• April 1995. - Na sastanku u Bonnu, bosanski Hrvati i Bošnjaci dogovorili da ujedine policiju, lokalnu upravu i, vremenom, vojne snage.
• Maj 1995. - Srpsko bombardovanje Sarajeva prouzrokovalo zračne napade NATO-a na srpska skladišta municije. Odnosi između snaga UNPROFOR-a i srpski snaga se pogoršavaju i veliki broj "plavih šljemova" je zarobljeno. Ujedinjene Nacije stvaraju sljedećeg mjeseca ‘rapid reaction force’ od 10.000 vojnika, kako bi zaštitili mirovne snage.
• 11. juli 1995. - Srpske snage zauzimaju ‘sigurnu zonu’ Srebrenicu, nakon što su holandski vojnici u sklopu UNPROFOR-a predali grad. Oko 8.000 bošnjačkih muškaraca i dječaka masakrirano.
• 25. juli 1995. - ‘Sigurna zona’ Žepa pada u srpske ruke.
• 4. august 1995. - Hrvatska vojska započinje veliku ofanzivu protiv krajiških Srba. Hiljade izbjeglica prelazi u Bosnu.
• 6–7. august 1995. - Opsada Bihaća, koja je započeta 20. jula od strane srpskih snaga, je konačno prekinuta nakon vojnih akcija Armije BiH i Hrvatske vojske.
• 9. august 1995. - Pomoćnik Državnog sekretara, Richard Holbrooke, predložio mirovni plan baziran na prijašnjem planu Kontakt grupe, s tom razlikom da Srebrenica i Žepa ostaju pod srpskom vlašću.

Bombardovanje srpskih položaja tokom operacije Oslobađajuća snaga

• 30. august 1995. - Započeli žestoki zračni napadi NATO-a na srpske položaje, dva dana nakon minobacačkog napada na centralno Sarajevo, kada su poginule 41 osoba i preko 80 povrijeđenih. "Operacija Oslobađajuća snaga" se odvijala po srpskim položajima širom Bosne i Hercegovine.
• 8. septembar 1995. - Na sastanku u Ženevi, ministri vanjskih poslova Bosne i Hercegovine, Hrvatske i SR Jugoslavije se dogovorili da BiH treba sačinjavati dva entiteta.
• 11. septembar 1995. - Zajedničke snage Armije BiH i HV-a započinju vojne operacije protiv srpskih snaga na prostoru zapadne i centralne Bosne.
• 20. septembar 1995. Bosanski Srbi povukli svo teško naoružanje oko Sarajeva.
• 1. novembar 1995. - Započeli pregovori u vojnoj bazi Wright-Patterson blizu Daytona u SAD-u.
• 21. novembar 1995. - Lideri BiH, Hrvatske i SR Jugoslavije prihvatili usvojili Dejtonski mirovni sporazum, po kojem se BiH dijeli na dva entiteta: .Federaciju BiH (51% teritorije) i Republiku Srpsku (49%).
• 14. decembar 1995. - Dejtonski mirovni sporazum formalno potpisan u Parizu.

Moderna Bosna i Hercegovina

• 20. decembar 1995. - Prema uslovima iz Dejtonskog sporazuma, mandat IFOR-u (sa 60.000 vojnika) je formalno predan od strane UNPROFOR-a.
• 30. januar 1996. - Skupština Bosne i Herzegovine izabrala novu bh. vladu koju će voditi premijer Hasan Muratović.
• 19. juli 1996. - Nakon velikog pritiska međunarodne zajednice, Karadžić s složio da se povuče sa pozicije predsjednika Republike Srpske i šefa SDS-a. Biljana Plavšić je preuzela njegovu funkciju.
• 1. oktobar 1996. - Vijeće sigurnosti UN-a ukinulo sankcije protiv Republike Srpske i SR Jugoslavije.
• 3. oktobar 1996. - Uspostavljeni puni diplomatski odnosi između BiH i SR Jugoslavije, nakon posredovanja francuskog predsjednika, Jacquesa Chiraca. SR Jugoslavija je pristala poštivati teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine, a BiH je priynala SR Jugoslaviju kao nasljednicu bivše Jugoslavije.
• 8. novembar 1996. - Plavšićka skinula generala Ratka Mladića sa pozicije komandanta VRS-a, a na njegovo mjesto postavila general-majora Peru Ćolića. Mladić, koji je tražen za ratne zločine, je tek 28. novembra sišao sa pozicije.
• 17. decembar 1996. - Bh. vlada se formalno transformisala u u federalnu vlast. Također, Herceg-Bosna prestaje postojati.
• 20. decembar 1996. - SFOR naslijedio IFOR. SFOR je brojčano bio duplo manji od IFOR-a.
• 30–31. maj 1997. - Konferencija u Sintri, Portugal: Carlos Westendorp, bivši ministar vanjskih poslova Španije, je izabran za Visokog Predstavnika.
• 9. juli 1997. - Evropska Unija suspendovala pomoć Republici Srpskoj zbog neisporučivanja osumnjičenih za ratne zločine Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu.
• 22. juni 1998. - Konvertibilna marka uvedena na cijelom prostoru Bosne i Hercegovine.
• 7. mart 1999. - Međunarodni arbitri u Beču su donijeli odluku o prekidu srpske kontrole nad Brčkom, te da će grad biti zajednički kontrolisan od strane Republike Srpske i Federacije pod međunarodnom supervizijom.
• August 1999. - Wolfgang Petritsch, naslijedio Westendorpa na poziciji Visokog Predstavnika u BiH.
• 3. april 2000. - Momčilo Krajišnik, optužen za ratne zločine, uhapšen na Palama od strane SFOR-a i predan sudu u Hagu.
• 14. oktobar 2000. - Izetbegović se povukao iz Predsjedništva zbog starosti.
• 10. januar 2001. - Biljana Plavšić,optužena za ratne zločine u aprilu 2000., se predala Tribunalu u Hagu.
• 24. april 2002. - Bosna i Hercegovina postala član Vijeća Evrope.
• 27. maj 2002. - Sir Jeremy (Paddy) Ashdown izabran za Visokog Predstavnika.
• 13. januar 2003. - Formirana nova državna vlada sa Adnanom Terzićem (Stranka demokratske akcije) na čelu.
• 17. januar 2003. - Narodna skupština RS prihvatila nominaciju Dragana Mikerevića iz Partije demokratskog progresa Republike Srpske kao premijera i formiranje nove vlade koju će sačinjavati osam Srba, pet Bošnjaka i tri Hrvata.
• 27. februar 2003. - Biljana Plavšić osuđena na 11 godina zatvora zbog genocida i zločina protiv čovječnosti.
• 19. oktobar 2003. - preminuo Alija Izetbegović, prvi predsjednik moderne države Bosne i Hercegovine.
• 23. juli 2004. - Stari most u Mostaru, koji je bio uništen 1993. godie, ponovo otvoren nakon rekonstrukcije.
• 11. novembar 2004. - Vlada Republike Srpske objavila službeno izvinjenje za masakr u Srebrenici.
• 16. decembar 2004. - Ashdown objavio velike vojne reforme: entitetska ministarstva odbrane se gase do 2005., a postojeće entitetske policije će činiti jednu policijsku snagu.