Evropski zec
 | Ovom članku potrebna je jezička standardizacija, preuređivanje ili reorganizacija. |
| Evropski zec | |
|---|---|
| Status zaštite: Smanjeni rizik (lc) | |
 | |
| Sistematika | |
| Carstvo | Animalia |
| Koljeno | Chordata |
| Razred | Mammalia |
| Red | Lagomorpha |
| Porodica | Leporidae |
| Rod | Lepus |
| Vrsta | L. europaeus |
| Dvojno ime | |
| Lepus europaeus Pallas, 1778 | |
 | |
Obični (evropski) zec (Lepus europaeus) je autohtona vrsta životinja u Evroaziji (Evropa i zapadna Azija). Liči na kunića, iako ne pripadaju čak ni istom rodu.[1] Međutim, zec nikad ne kopa rupe, a u bijegu se oslanja samo na brzinu, dok kunić, od okota do bijega živi u rupama.[2] Zečevi su plašljivi, a ponašanje često mijenjaju, osobito u sezoni parenja (proljeće) kad se okupljaju radi parenja i postaju manje oprezni.
Opis[uredi | uredi izvor]
Evropski zec jedan je od najvećih dvozubaca, mase obično od 2,5-4,0 (najviše 7,0) kg i dužine 48-75 cm, rep 7–11 cm. Broj zuba: 28.
Leđna i bočna dlaka mu je smeđe-žućkasta hrđavo-smeđa, a a trbuh je sivkasto bijel. Na leđima je kofrčava. Krzno je gusto. Za razliku od nekih drugih evropskih vrsta životinja, kod zečeva nema sezonskih promijena boje dlake, izuzev tokom linjanja.
Uši su duge, sa crnim vrhovima, a lice je smeđe s crnim prstenom oko očiju. Zec ima duge i snažne zadnje noge i dlakava stopala. Nema uočljivog spolnog dimorfizma.
Obični zec u prirodi živi do četiri, a u ropstvu maksimalno do 12 godina.[3]
Rasprostranjenje i stanište[uredi | uredi izvor]
Lepus europaeus nastanjuje kontinentalnu Evropu i dalje do Bliskog istoka i srednje Azije. Iz autohtonog areala najprije je introduciran u Veliku Britaniju, a zatim u Ameriku, Irsku, Australiju, Novi Zeland i mnoga otočja.[3] U sjevernoj Evropi areal mu se preklapa sa onim "bijelog zeca" (Lepus timidus).
U Bosni i Hercegovini, zečeva ima posvuda, od istoka do zapada, od Save do Mora. Najčešći su u otvorenim šumama, na poljima i livadama i pašnjacima, u blizini obrađenih površina.[4]
Ponašanje i ishrana[uredi | uredi izvor]
Zečevi su aktivni uglavnom u sumrak i noću.[5] Osim sezone parenja, živi usamljeno; danju se skriva u udubljenoj skloništu ("loga"), u brazdi oranice, grmlju i drugim skrovitim (često iznenađujućim) mjestima.
Imaju oštra čula, osobito sluh i njuh i izuzetno široko vidno polje (od skoro 360°). Veoma su brzi (i do do 72 km/h).[6] Bježi od grabežljivaca, a može brzo i iznenadno mijenjati smjer, a i plivati i na svaki drugi način "zabacivati trag".
Zečevi su po prirodi tihi, iako mogu poluglasno roktati, a ozlijeđeni vrište. Ženke mladunce dozivaju grlenim zovom. Prirodni su mu neprijatelji ptice grabljivice (orao, velike sove, sokoli i druge krupne grabljivice) i zvijer (lisica, vuk, divlja mačka, ris i druge).
Biljojedi su. Ljeti jedu zeljasto bilje, a zimi i grančice, pupov i koru mladog drveća i grana. Kao i drugi dvozupci, zečevi imaju jednostavan sistem organa za varenje; mogu jesti i svoj prvi - poluprobavljeni izmet.[3]
Razmnožavanje[uredi | uredi izvor]
Sezona parenja je duga, od januara do avgusta. Proljeće je “vrijeme trke”: ritualne pripreme za parenje. Zečevi se međusobno progone i bore, uz karakterističnu udaranja stražnjim nogama i “boks” prednjim. Nekad se pretpostavljalo da su to suparničke borbe mužjaka za ženku ali su istraživanja pokazala da i ženke udaraju mužjake ako nisu spremne. Mlade nose 41 - 44 dana, a kote od marta do oktobra i to u više legala, obično po 2 - 4 (ponekad 8) zečića, koji, za razliku od kunića, odmah progledaju i mogu napustiti logu u slučaju opasnosti.[5] Mladunci su danju skriveni a u sumrak izlaze kada ih majka hrani. Samostalni su nakon mjesec dana, a spolno zreli nakon 6 do 12 mjeseci.[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Marcon E., Mongini M. (1986): Sve životinje sveta. "Vuk Karadžić", Beograd, ISBN 86-307-0016-5.
- ^ http://www.bbc.co.uk/nature/life/European_Hare Arhivirano 6. 3. 2015. na Wayback Machine BBC Nature: European Hare
- ^ a b c [1] IUCN Red List: Lepus europaeus
- ^ a b Animal Diversity Web: Lepus europaeus (Alan Vu, University of Toronto)
- ^ a b [2] Arhivirano 7. 3. 2016. na Wayback Machine Agencija za zaštitu okoliša: Zaštićene vrste
- ^ [3][mrtav link] Norfolk Wildlife Trust: Brown Hare