Italijanska prahistorijska umjetnost

Pećina Fumane je mjesto s najstarijim primjerima prahistorijske umjetnosti u Italiji

Postoje brojni arheološki lokaliteti s primjerima prahistorijske umjetnosti razbacani po cijelom području današnje Italije. Važan izvor prahistorijske umjetnosti stvorene tokom gornjeg paleolita je pećina Fumane ("Grotta di Fumane") u blizini Verone, gdje se nalazi najstarija umjetnost kamenog doba u Italiji. Godine 1999. nakon niza iskopavanja (počevši od 1988.), arheolozi su otkrili niz figurativnih pećinskih slika na ulomcima stijene sa zida pećine, koji su pronađeni zakopani ispod kasnijih slojeva krhotina. Slike su izvedene u crvenom i žutom okeru, dužine 30-60 cm, na kojima su prikazi biljaka, životinja sa izduženim vratom (možda lasice), čudnog stvorenja s pet nogu i antropomorfne figure čovjeka koji nosi masku s rogovima - za kojeg se smatra da je šaman. Ruke figure su raširene, dok desna ruka drži ritualni predmet koji visi nadole. Arheolozi su pronašli i nekoliko apstraktnih znakova (tačke i raznorazne šrafure). Na svim slikama oker boja je sadržavala hematit, titanij i aluminij - kombinaciju materijala pogodnih za bojenje na stijenama. Nažalost, većina slika je nepotpuna i teško ih je u potpunosti protumačiti, budući da se nastavljaju i nakon tačke prekida. Osim toga, slike na stijenama bile su prekrivene kalcitom koji ih je sačuvao, ali im je otežavao uočavanje. Prema riječima dr. Alessandre Astes, šefice Prirodnjačkog muzeja u Veroni, naučnici su uspjeli procijeniti starost slika (na 35.000 godina p.n.e.) koristeći tehnike karbonskog datiranja i arheološku stratografsku metodu. Primitivni stil umjetnosti u ovoj pećini pripada "svakodnevnoj umjetnosti" koju su proizvodili umjetnici lovci-sakupljači, za razliku od sofisticiranije umjetnosti koju su stvarali specijalisti slikari na drugim poznatijim lokacijama u Francuskoj i Španiji.

Reprodukcija neolitskog kamenog rezbarenja iz doline Val Camonica sa najstarijim prikazom pluga na svijetu

Drugi veoma važan primjer prahistorijske umjetnosti u Italiji su crteži doline Val Camonica u provinciji Brescia, Lombardija, koji predstavljaju najveći kompleks prahistorijskih crteža na stijenama u Evropi, s oko 300.000 petroglifa koje su nacrtali pripadnici plemena Camuni. Na slikama su prikazane scene povezane s poljoprivredom, navigacijom, ratovanjem i vračanjem, koje su bile dio dinamičnog duhovnog i svakodnevnog života prahistorijskih naroda. Također, tu su crteži konja, jelena i jedne od najranijih poznatih geografskih karata u antičkom svijetu. Godine 1979. ovi crteži su dospjeli na UNESCO-v popis svjetske baštine kao prva svjetska baština u Italiji. Najstariji crteži potječu iz doba epipaleolita (20.000-1.000 p.n.e), a zadnje u srednjovjekovno doba (476-1453 n.e.), a najbolje predstavljeni period je željezno doba (1.200 pne - 200 n.e.).

Upravo je tokom željeznog doba u središnjoj i dijelovima sjeverne Italije bila razvijana Vilanovska kultura (1.100 - 700. p.n.e.), koja je prva donijela obradu željeza na italijansko poluostrvo. Iz ovog razdoblja su i paleolitske Venere iz nalazišta Balzi Rossi u Liguriji. Pored već navedenih kultura tu su Piceni (9 - 3. vijek p.n.e.), kao i narodi koji su nastanjivali južni dio Italije, od kojih su najpoznatiji Samniti. Tu su pronađena mnogobrojna arheološka nalazišta od kojih su naznačajniji Matera i Molfeta kao i kultura Ripoli na ostrvu Capri. Umjetnošću najranije faze neolita dominirala je impresso kultura s jednostavnim i grubim ornamentima na keramičkim proizvodima. Kasniji neolitik Apeninskog poluotoka poznat je i po obojenoj keramici s linearnim ornamentima i ukrasnim krivuljama izvedenim crvenom bojom na žućkastoj podlozi.

Bronzano doba je vrijeme širenja brojnih kultura tokom koje se u sjevernoj Italiji nastavlja razvoj naselja sojenica. To je posljedica sve brojnijih kontakata sa feničanskim naseljenicima na ostrvima Sardiniji i zapadnoj Siciji, te Grcima u južnoj Italiji i Siciji. Posebno su zanimljive megalitske građevine nuraghi na ostrvu Sardiniji, dok na Siciliji cvjeta Sikulska kultura koja je nastanjivala područje Pantalica, na koju snažni utjecaj ima egejska umjetnost.