Memorandum SANU
 | Na ovoj stranici konstatovane su greške u izvornom kodu koje možda dovode do nepoželjnih rezultata. |
Memorandum Srpske akademije nauka i umjetnosti poznat jednostavno kao Memorandum SANU[1] je nacrt dokumenta koji je stvorila Srpska akademija nauka i umetnosti u periodu između 1985-86. kao strateški program srpske inteligencije. Memorandum SANU je odredio smjer rješenja srpskog pitanja unutar SFR Jugoslavije. Ovaj dokument bio je objavljen u javnosti preko beogradskog dnevnika "Večernje novosti" u dva nastavka 24. i 25. septembra 1986. godine.
Memorandum je odmah privukao pažnju javnosti u Jugoslaviji jer je dao glas kontroverznim stavovima o stanju nacije i založio se za temeljnu reorganizaciju države.[2] Glavna tema je bila da ustavna struktura Jugoslavije diskriminiše Srbe i da decentralizacija vodi raspadu Jugoslavije.[3] Tvrdilo se da je razvoj Srbije narušen u korist drugih dijelova Jugoslavije, odnosno da druge razvijenije regije cvjetaju na račun Srbije. Memorandum su zvanično osudile Vlada Jugoslavije 1986. i Vlada SR Srbije zbog podsticanja nacionalizma.[4] Neki smatraju da je njegovo objavljivanje ključni trenutak u raspadu Jugoslavije[5] i doprinos jugoslovenskim ratovima.[5]
Radna grupa[uredi | uredi izvor]
Radnu grupu su sačinjavali:[6]
Sadržaj[uredi | uredi izvor]
Memorandum je podijeljen na deset dijelova, koji su grupisani u dvije cijeline:
- Kriza jugoslavenske privrede i društva;
- Položaj Srbije i srpskoga naroda;
Glavne tačke memoranduma[uredi | uredi izvor]
- Albanci vrše genocid nad Srbima na Kosovu (str. 41, 56 memoranduma)
- SR Slovenija i SR Hrvatska preuzimaju kontrolu nad srpskom ekonomijom. Jugoslavija uklanja industriju iz SR Srbije (str. 42)
- Postoji potreba za ustavnim promjenama Jugoslavije zbog njenog nepravednog maltretiranja i slabljenja Srbije (str. 46)
- Antisrpska diskriminacija je raširena (str. 50)
- Srbija je žrtvovala 2,5 miliona svojih građana u ime Jugoslavije (u Prvom i Drugom svetskom ratu) i sada je žrtva iste države (str. 52)
- Između 1690. i 1912. 500.000 Srba napustilo je Kosovo, gdje Albanci vrše genocid (str. 56)
- Srbi koji žive na Kosovu i Srbi koji žive u Hrvatskoj izloženi su diskriminaciji (str. 58)
- Hrvatski Srbi su u opasnosti bez presedana (str. 62)
- Svi srpski pisci iz Bosne i Hercegovine su srpski a ne bosanski pisci (str. 65)
- Srpsko pitanje se ne može riješiti bez punog nacionalnog i kulturnog jedinstva srpskog naroda Jugoslavije (str. 70–3)
- Srbi su u poslednjih 50 godina dva puta bili žrtve razaranja, asimilacije, prisilnog vjerskog preobraćenja, kulturnog genocida, ideološke indoktrinacije i tvrdnji da nemaju nikakav značaj (str. 70–3)
- Ako Jugoslavija propadne, Srbija mora da se pridržava svojih nacionalnih interesa (str. 73)
Komentar[uredi | uredi izvor]
Memorandum SANU u svom sadržaju nimalo ne odstupa od već poznatih programa Velike Srbije ("Načertanije", Srbi svi i svuda, Homogena Srbija...) samo je moderniziran za svoje vrijeme:
- granice Srbije nisu u skladu s etničkim sastavom i kao takve one se trebaju prekrajati, jer prema memorandumu Ustav iz 1974. je nanio mnogo štete Srbiji, zbog stvaranja autonomnih pokrajina Vojvodine i Kosova, razvodnjavanje federacije, kao i zbog "umjetnih" administrativnih granica koje ne predstavljaju "pravu" sliku
- ugroženost srpskog naroda od strane drugih naroda unutar SFR Jugoslavije: asimilacija, iskorištavanje, istjerivanja, nemogućnost izražavanja, marginalizacija u političkoj, ekonomskoj, kulturnoj i naučnoj sferi.
- jačanje protusrpskih snaga unutar SFR Jugoslavije (Hrvati, Albanci)
- potreba za brzu i skoru akciju da se spriječi propadanje Srbije i srpskog naroda
Utjecaj[uredi | uredi izvor]
Memorandum SANU je imao dalekosežan utjecaj na razvoj i obnovu nacionalističkog pokreta u Srbiji prvo pod okriljem Saveza komunista Srbije. Memorandum je imao i izravan utjecaj na Slobodana Miloševića koji je ideje izložene u memorandumu pokušao provesti u djelo: antibirokratska revolucija i ideja o velikoj Srbiji koja je kasnije bila uzrok rata u Sloveniji, Hrvatskoj, BiH i na Kosovu.
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
- Memorandum SANU iz 1995. godine[7]
- Drugi Memorandum SANU, memorandum iz 2012.
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "SANU Memorandum integral English translation". Arhivirano s originala, 29. 3. 2010. Pristupljeno 15. 8. 2007.[broken link]
- ^ Bokovoy, Irvine i Lilly 1997, str. 322.
- ^ "Picture stories - ESI". esiweb.org. Pristupljeno 14. 12. 2014.
- ^ Ramet 2006, str. 321.
- ^ Silber i Little 1996, str. 31.
- ^ Miller 2008, str. 268.
- ^ [1] Jakov Sirotković: Memorandum SANU iz 1995. godine: (kritički osvrt na knjigu Koste Mihailovića i Vasilija Krestića "Memorandum SANU", odgovori na kritike, izdanje SANU, Beograd 1995.), Predavanja održana u Hrvatskoj akademiji znanosti i umjetnosti, sv. 69./izdavač: Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti, Birotisak, Zagreb, 1996., ISBN 953-154-074-8