Evropski gradovi-banje

Gradovi-banje u Evropi
Svjetska baština
	Karkove Vari u Češkoj, najveći banjski kompleks u Evropi
Lokacija	Češka, Belgija, Njemačka, Italija, Austrija, Francuska, Velika Britanija
Sadrži	11 dobara
Kriterij	ii, iii
Referenca	1613
Uvrštenje	2021 (45. sjednica)
Ugroženost	no

Gradovi-banje u Evropi su jedanaest banjskih gradova, lociranih u sedam evropskih zemalja, koji su kao transnacionalno serijsko vlasništvo 2021. god. proglašeni za svjetsku baštinu. Oni su manji broj najotmjenijh, najdinamičnijih i svjetski poznatih banjskih gradova među stotinama drugih koji su doprinijeli evropskom fenomenu banja i gradova oko njih, razvijenih oko prirodnih izvora mineralne vode.^[1]

Baden kraj Beča, Austrija
Spa, Belgija
Františkovy Lazne, Češka
Karlove Vari, Češka, su grad sa najvećim banjskim kompleksom u Evropi. Grad broji 48.000 stanovnika. Udaljen je oko 130 km. zapadno od Praga. Osnivač grada je Karlo IV, car Svetog Rimskog carstva i kralj Bohemije (Češka). Karlove Vari su mjesto sa brojnim izvorima tople vode (13 glavnih izvora, oko 300 manjih i sa toplom Tepla rijekom. Poznat je i po Međunarodnom filmskom festivalu jednom od najstarijih svjetskih filmskih događaja.
Marianske Lazne, Češka
Viši, Francuska)
Bad Ems, Njemačka
Baden-Baden, Njemačka, je banjski grad u pokrajini Baden-Württemberg, jugozapadna Njemačka, 10 km. istočno od Rajne, na granici sa Francuskom, 40 km sjeveroistočno od Strazbura. Izvori su poznati iz rimskog perioda pod imenom Aquae, iz vremena imperatora Hadrijana. U području grada postoji 29 izvora tople vode sa temperaturom 46 do 67 °C. Voda je bogata sa solju i na površini se pojavljuje arterskim putem na okolnim brdima, odakle je cijevima dovedena do naselja.
Bad Kissingen, Njemačka
Montecatini Terme, Italija
Bath (Kupatilo), Velika Britanija, je najveće naselje u oblasti Somerset i nalazi se na udaljenosti od 156 km zapadno od Londona. Broji oko 90.000 stanovnika. Nalazi se na istom mjestu gdje su Rimljani izgradili kupatilo. Njegova gradnja je počela u 7. vijeku n.e. podizanjem katedrale. U 16 vijeku topla voda je proglašena ljekovitom i od tada se grad razvija kao lječilište i kupalište. Godišnje ga posjeti 1,3 miliona korisnika. Na listi svjetske baštine prvi put se našao 1987. god.

Svjetska baština[uredi | uredi izvor]

Prilikom verifikacije korištena su dva kriterija.

Kriterij (ii)[uredi | uredi izvor]

Velike banje Evrope pokazuju važnu razmjenu inovativnih ideja koje su uticale na razvoj medicine, balneologije i aktivnosti u slobodno vrijeme od oko 1700. do 1930-ih godina. Ova razmjena je opipljivo izražena kroz urbanu tipologiju usredsređenu na prirodne mineralne izvore i posvećenu zdravlju i razonodi. Te su ideje uticale na popularnost i razvoj banjskih gradova i balneologije širom Evrope i u drugim dijelovima svijeta.

Istovremeno su postale dio eksperimentisanja kako bi ostajale u korak sa svojim konkurentima prilagođavajući se promenljivim ukusima, osetljivostima i zahtjevima posjetilaca. Osim liječnika, glavni nosioci prijenosa bili su arhitekti, dizajneri i vrtlari koji su stvarali izgrađeno i "prirodno" okruženje koje uokviruje banjski život. Kao rezultat toga, banja prikazuje važne primjere banjske arhitekture (vodoskoci, pijace ('trinkhalle'), kolonade i galerije dizajnirane da iskoriste prirodne resurse mineralne vode i da omoguće njenu praktičnu upotrebu za kupanje i piće.

Kriterij (iii)[uredi | uredi izvor]

Velike banje Evrope izuzetno svjedoče o evropskom banjskom fenomenu, koji vuče korijene iz antike, ali je svoj najveći izraz dobio od oko 1700. do 1930-ih godina. 'Uzimanje lijeka', bilo eksterno (kupanjem) ili iznutra (pijenjem i udisanjem) uključivalo je visoko strukturiran i vremenski određen dnevni režim i kombinaciju medicinskih aspekata i slobodnog vremena, uključujući zabavu i društvene aktivnosti (npr. kockanje, pozorište, muzika , ples) kao i bavljenje fizičkim vježbama u vanjskom terapeutskom banjskom pejzažu.

Ovi parametri direktno su utjecali na prostorni raspored banjskih gradova te na oblik i funkciju banjskih zgrada ili „banjske arhitekture“. Urbani parkovi i šetališta omogućili su ljudima koji su uzimali lijek „da vide i budu viđeni“ od strane drugih.