Havselski vrtovi
 | Trenutno se rade izmjene na stranici. |
| Svjetska baština | |
|---|---|
 | |
| Lokacija |  Turska Diyarbakır, Pokrajina Diyarbakır |
| Kriterij | iv |
| Referenca | 1448 |
| Uvrštenje | 2015. (39. sjednica) |
| Sajt | [1] |
| Koordinate | 37°54′27″ S 40°14′51″ I |
Hevselski vrtovi (turski: Hevsel Bahçeleri) su plodno zemljište u blizini rijeke Tigris, u istočnoj Turskoj. Nalaze se između tvrđave Diyarbakır i rijeke i prostiru se na oko 700 hektara površine. Utvrđeni grad bio je ograđen dvodijelnim sistemom odbrambenih zidina, a vrtovi, koji su napajani izvorima na strmoj padini ispod, odigrali su važnu ulogu u opskrbljavanje grada hranom i vodom. Vrtovi su 2013. dodani na privremenu listu UNESCO-a,[2] a 2015. su postali mjesto svjetske baštine, zajedno sa tvrđavom Diyarbakır.[3]
Historija[uredi | uredi izvor]
Hevselski vrtovi prvi put se spominju u aramejskim hronikama iz 9. vijeka prije nove ere, a naselje Diyarbakır na brdu iznad nastalo je prije samih vrtova. Diyarbakır (prvobitno nazvan Amid), izgrađen je na bazaltnim stijenama s kojih se pruža pogled na rijeku Tigris. 866. godine prije nove ere, grad je opsjedao asirski kralj Ašurnasirpal II a nakon zauzimanja grada vrtovi su uništeni za kaznu. Utvrđeni grad je bio značajan za regiju tokom helenističkog perioda ali i poslije, tokom rimskog, sasanidskog, bizantijskog, Islamskog kao i osmanlijskog carstva sve do modernog doba.[3]
Formirani su između grada i rijeke, sa ciljem da se stanovnicima obezbijede voda i hrana. Brojni su izvori ispod bazaltnih stijena, a bašte su podijeljene na pet terasa iznad sadašnje poplavne ravnice Tigrisa.[4] Terase su se formirale tokom milenijuma kako je rijeka vijugala u širokoj dolini kojom protiče. Najviši dio vrta je bio presudan u odabiru položaja za formiranje grada a sami vrtovi su smatrani svetim zbog njihove važne uloge u opskrbljivanju grada i upoređivani su sa Rajskim vrtom.[5]
Do 1655. godine vrtovi su se prostirali na obe obale Tigrisa a zasađeni su voćnjacima, vinogradima, ružičnjacima i baštama bosiljka. Putnici iz devetnaestog vijeka izvještavali su da se unutar vrtova nalazi veliki izbor povrća i voća, a komentarisali su dinje, grožđe i kajsije kao i čuvene lubenice, koje su uzgajane na pješčanim ostrvima koje su formirali rukavci Tigrisa. Bašte su bile integrisane sa gradom, sa topolama i voćkama koje su razdvajale različite povrtnjake, a otpadna voda iz grada je kanalisana da obezbijedi plodnost i da pokreće vodene točkove. Stabla duda su uzgajana kako bi se podržala industrija svile u gradu. Drvo se proizvodilo od stabala topole i vrbe i slalo u provinciju Mosul splavovima.[5]
Danas se oko jedne trećine vrtova koristi za uzgoj topola, a ostatak za uzgoj širokog spektra povrća i voća kao što su: kupus, špinat, zelena salata, rotkvica, zeleni luk, peršun, potočarka, patlidžani, tikve, paradajz, paprika, grah, breskve, kajsije, šljive, trešnje, smokve, dudovi i orašasti plodovi.[5]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Službena sajt UNESCO-a
- ^ Giriş Tarihi (25. 10. 2013). "Hevsel Bahçeleri de UNESCO'ya aday" (jezik: Turkish). Seyahat Haberleri. Pristupljeno 12. 2. 2024.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- ^ a b "Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape". UNESCO. Pristupljeno 12. 2. 2024.
- ^ Kuzucuoğlu, Catherine; Çiner, Attila; Kazancı, Nizamettin (2019). Landscapes and Landforms of Turkey. Springer. str. 138. ISBN 978-3-030-03515-0.
- ^ a b c Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape (2016) Karadoğan, Sabri; Alper, Berrin; Soyukaya, Nevin
