Pirlitor (Jezera)
Tvrđava Pirlitor (Jezera), (Momčilov grad), smještena je iznad kanjona rijeke Tare na putu Via Jesera (ili Via Anagasti) koji je iz Dubrovnika preko Nikšića i Jezera vodio u Polimlje. Udaljena je oko 14 km od durmitorskog Žabljaka u Crnoj Gori. Više je pretpostavki o porijeklu imena ove tvrđave. U kombinacije se uzima rumunska riječ pirlit (spaljen), turska riječ pirlit (utkana šara na platnu u obliku grane, pirlitanje – kićenje) te ilirsko pleme Pirusta (vještih rudara poznatih po svojim utvrđenjima, pa po njima da je prvobitno imao ime Piritor).[1] Pirlitor je mala tvrđava napravljena za čuvanje puta Via Jezera. Njeni ostaci su neznatni i ukazuju bedeme, jednu kulu, cisternu, ostatke keramike i nalaze iz prethistorijskog vremena. Ova tvrđava se pod imenom Pirlitor ne spominje izrijekom u srednjovjekovnim pisanim historijskim izvorima. Na Pirlitoru je nađen dvosjekli mač sa jednoručnim rukohvatom, nakrsnicom i jabučicom orašastog oblika. Mač je ukrašen sa obje strane ornamentima od bakrene žice. Ovaj vrijedni nalaz je datiran 12. vijekom i čuva se u Zavičajnom muzeju u Pljevljima. Struka Pirlitor podrazumijeva kao rezidenciju Kosača na Jezerima koju izvori tako spominju – kao Jezera, u doba Sandalja Hranića Kosače 1399. i hercega Stjepana Vukčića Kosače 1453. godine. Pretpostavka je održiva s obzirom da je Pirlitor jedino izgrađeno utvrđeno mjesto na području Jezera.[2]
Tvrđava Pirlitor na Tari u usmenom predanju je poznata kao kula vojvode Momčila (Momčilov grad), odnosno, kao mjesto gdje je vojvoda Momčilo umro poslije izdaje supruge Vidosave.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Dušan Spasić, Средњовековни утврђени градови пљеваљског краја, Гласник Завичајног музеја Пљевља 1, Пљевља 1999, 87-88.
- ^ Marko Vego, Naselja srednjevjekovne bosanske države, Svjetlost, Sarajevo 1957, 51-52; Павле Мијовић – Мирко Ковачевић, Градови и утврђења у Црној Гори, Археолошки институт Београд – Музеј Улцињ, Посебна издања 13, Београд - Улцињ 1975, 126-127; D. Spasić, Средњовековни утврђени градови пљеваљског краја, 84-88
- ^ Prema epskoj pjesmi „Ženidba kralja Vukašina“. U epskom miljeu vojvoda Momčilo je ujak Marka Kraljevića. Momčilo je imao krilatog konja Jabučila a njegova sablja je imala oči. Legenda navodi da je kralj Vukašin bio zaljubljen u Momčilovu ženu Vidosavu. Vidosava je spalila krila Jabučilu, pa se Momčilo nije uspio oduprijeti neprijatelju. Poslije Momčilove smrti, slomljen tugom, Jabučilo se bacio u Crno jezero, Vitko Španjević, Sačuvati od zaborava: Pirlitor; Pirlitor (Momčilov grad). Inače Momčilo je historijska ličnost, koja je egzistirala u grčkom gradu Periterionu u Rodopima i nema konkretne veze sa ovim prostorom, D. Spasić, Средњовековни утврђени градови пљеваљског краја, 85.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Marko Vego, Naselja srednjevjekovne bosanske države, Svjetlost, Sarajevo 1957.
- Pavle Mijović – Mirko Kovačević, Градови и утврђења у Црној Гори, Археолошки институт Београд – Музеј Улцињ, Посебна издања 13, Београд - Улцињ 1975.
- Dušan Spasić, Средњовековни утврђени градови пљеваљског краја, Гласник Завичајног музеја Пљевља 1, Пљевља 1999.
- Vitko Španjević, Sačuvati od zaborava: Pirlitor, [1] Arhivirano 5. 3. 2016. na Wayback Machine, 6.2. 2014.
- Pirlitor (Momčilov grad), [2] Arhivirano 8. 5. 2015. na Wayback Machine